Кўпчилик шундай саволлар беради: «Ўзбекистонда одамлар тендерларда қай тарзда бизнес қиладилар? Қан тарзда оддий одамлар бу ерда компаниялар ташкил қиладилар ва давлат харидларидан пул ишлаб топадилар? Нимадан бошлаш керак? Менда бироз пул бор ва уни қаерга сарфлашни билмайман. Менда пул йўқ, бироқ мен ҳаммасига шу заҳоти ва тез эришишни истайман!».
Шундай қилиб, тендерчи ким? Тендер нима ва у нимани англатади? Нима учун ушбу мақола ҳозирда сиз учун шунчалик долзарб? Мазкур мақолада сиз ушбу саволларга жавоб топасиз ва тендерларда қандай қилиб пул ишлаб топиш тўғрисида қисқача кўрсатма оласиз.
Келинг, атамаларни қисқача кўриб чиқамиз:
Тендерчи – тендерларда ўз номидан ёки ўз мижози номидан иштирок қиладиган, шу орқали амалга оширилган ютуқли битимдан маржа ёки воситачилик ҳақи оладиган шахс. Қисқача айтганда, тендерлар ва давлат харидларида пул ишлаб топадиган шахс.
Тендер – бўлажак харид тўғрисида эълон бўлиб, ундан кўзланган мақсад бевосита эълон шартлари ва етказиб бериш шартлари билан энг яхши нархли ғолибни аниқлашдан иборат.
Мисол:
Тендерлар кимга керак:
- давлат ташкилотларига (мактаблар, болалар боғчалари, институтлар, шифохоналар, ҳарбий ва бошқа давлат органлари ва ҳ.к.); умумий миқдори: 33 000 та ташкилот.
- корпоратив ташкилотлар ва давлат улушига эга ташкилотлар (Ўзбекистон Темир йўллари, «Ўзбекнефтгаз», «Ўзбектелеком», «Ўзбекистон Ҳаво йўллари», Ёғ-мой комбинати ва ҳ.к.); умумий миқдори: 1200 та компания.
- Хусусий компаниялар (Coca-Cola, Nestle, Bliz, «Korzinka»); умумий миқдори: 200 000 дан ортиқ.
Тендерчи муайян қандай ишлайди?
Масалан, йирик компания 10 000 та супурги ва 1000 та челак харид қилиш учун тендер эълон қилади. Тендерчининг вазифаси – маҳсулоти бор мос етказиб берувчини топиш ва товарни етказиб бериш тўғрисида олдиндан фойдали шартларда келишиб олиш. Сўнгра у керакли ҳужжатлар пакетини тайёрлайди ва тендерда қатнашиш учун ариза беради. Тендерда ғолиб чиққан тақдирда, тендерчи ва буюртмачи ўртасида шартнома тузади.
Одатда, энг паст нарх ғолиб чиқади (агар бу кимошди савдоси бўлса). Шартнома тузилгандан сўнг буюртмачи тўловни амалга оширади, етказиб берувчи товарни юклайди. Тендерчи ўз маржасини ёки воситачилик ҳақини олади, етказиб берувчи эса товар учун тўлов ҳақини олади. HappyEnd! Барча бахтли!
Тендерда ғолиб чиқиш имкони бўлмаган тақдирда эса, тендерчи иккинчи даврага ўтади, бошқа уринишларни амалга оширади. Ўртача бир ойда энг камида 3—4 та тендерда ғолиб чиқиш учун 20 та уриниш етади. Кўпчилик бор-йўғи 2—3 марта уриниб ва ютқизиб қўйгач, кескин чекинадилар ва ғалабага ишончни йўқотадилар. Тажрибали тендерчи уриниш қанчалик кўпроқ бўлса, ғолиб келиш эҳтимоли шунчалик аниқроқ бўлишини яхши билади. Агар сизда биринчи уринишда такси тўхтатиш имкони бўлмаса, уйингизга пиёда кетмайсиз-ку. Муваффақиятли тендерчи бўлиш учун кўпчилик ўйлаганидек пул ва оборотлар керак эмас, балки кўпроқ хоҳиш-истак, ғайрат, тўғри методика ва бироз билим талаб этилади.
Нима учун тендерчи 2018 йил касби?
1. Бунга қадар ҳам тендер ва тендерчилар бўлган, бироқ давлат харидларида ва тендерларда қатнашиш учун улгуржи савдо учун лицензия талаб қилинарди (ушбу лицензияни олиш учун энг кам ойлик иш ҳақининг 3500 баравари, улардан пул маблағлари билан – энг кам ойлик иш ҳақининг 1200 бараваридан кам бўлмаган пул сарфланарди) ва бу кўпчилик учун тўсиқ эди. Бироқ 2018 йилдан бошлаб давлат харидларида ва тендерларда қатнашиш учун бу талаблар бекор қилинди ва эндиликда ҳар бир хоҳиш-истакли шахс фирма очиши ва тендерларда қатнашиши мумкин;
2. Тендерликка малакали ўқитадиган ва бунинг учун имкониятлар яратилган ўқув муассасалари йўқ эди;
3. Давлат харидлари ва тендерлар институти етарлича ривожланмаган бўлиб, одамлар у ерда «нон йўқ» деб ўйлашган. Электрон савдо ривожланиши билан соғлом рақобат пайдо бўлди;
4. Бу тўғрисида ҳеч ким гапирмаган, ушбу соҳа тўғрисида ахборот кам эди. Maxфий ахборот қатъий ўз доираси учун мўлжалланган эди.
Бироқ Президентимиз ва ҳукуматимиз ҳаракатлари туфайли ушбу барча қийинчиликлар бартараф этилди ва 2018 йилдан «Давлат харидлари тўғрисида»ги янги қонун чиқарилиб, у барча иштирокчилар учун имкониятлар ва янги воситалар беради ҳамда бозор рақобатлилиги, очиқ ва шаффофлигини таъминлайди.
Биз 2013 йилдан бошлаб тендерлар билан шуғулланиб келамиз ва ушбу давр мобайнида 504 миллиард сўм миқдорга тенг 5000 дан ортиқ, йилига (2016 йил) 1 миллиард сўмдан ортиқ оборотли тендерлар ўтказдик.
Фикримизча, тендерчи касби, айниқса, фаол ёшлар – мақсад сари интилувчан, фаол ва ўз олдиларига улкан мақсадлар қўйган, юз бераётган истиқболли йўналишларни диққат-эътибор билан кузатувчан, иш жиҳози телефон, компьютер ва кун сайин ривожланиб бораётган хусусий фирмасининг муҳридан иборат бўладиган тадбиркор тенгдошлари каби чиройли офисда ишлашни истайдиган ёшлар ўртасида янада оммавийлашади. Асосийси эса, пул ишлаб топиш ва даромад ҳажмида чекланишлар йўқ, барчаси 99% ўз ҳаракатларингизга ва 1% омадга боғлиқ. Шу туфайли ҳам бошқалар учун ишлашдан чарчаганимдан сўнг тендерчи бўлдим.
Қандай қилиб тендерчи бўлиш мумкин?
Ақлий тийрак ва бирор-бир янгиликни ўрганиш истагига эга ҳар биродамда бундай имконият бор. Тегишли маълумот ёки пул бўлмаса ҳам, минглаб талаба, ишчи, пенсионер ва мактаб ўқувчисига ҳам иш топилади. Табиийки, агар яхши пул ишлаб топишни истасангиз, мустақил равишда билим олиш ва амалий малакаларни ошириш учун муайян вақт сарфлашингизга тўғри келади.
Шундай қилиб, мустақил бўлишни ва даромад келтирадиган севимли иши билан шуғулланишни истаган ҳар бир шахс тендерчи бўлиши мумкин.
Эътиборингиз учун раҳмат!
Реклама ҳуқуқи асосида!
Изоҳ (0)