Ko‘pchilik shunday savollar beradi: “O‘zbekistonda odamlar tenderlarda qay tarzda biznes qiladilar? Qan tarzda oddiy odamlar bu yerda kompaniyalar tashkil qiladilar va davlat xaridlaridan pul ishlab topadilar? Nimadan boshlash kerak? Menda biroz pul bor va uni qayerga sarflashni bilmayman. Menda pul yo‘q, biroq men hammasiga shu zahoti va tez erishishni istayman!”.
Shunday qilib, tenderchi kim? Tender nima va u nimani anglatadi? Nima uchun ushbu maqola hozirda siz uchun shunchalik dolzarb? Mazkur maqolada siz ushbu savollarga javob topasiz va tenderlarda qanday qilib pul ishlab topish to‘g‘risida qisqacha ko‘rsatma olasiz.
Keling, atamalarni qisqacha ko‘rib chiqamiz:
Tenderchi – tenderlarda o‘z nomidan yoki o‘z mijozi nomidan ishtirok qiladigan, shu orqali amalga oshirilgan yutuqli bitimdan marja yoki vositachilik haqi oladigan shaxs. Qisqacha aytganda, tenderlar va davlat xaridlarida pul ishlab topadigan shaxs.
Tender – bo‘lajak xarid to‘g‘risida e’lon bo‘lib, undan ko‘zlangan maqsad bevosita e’lon shartlari va yetkazib berish shartlari bilan eng yaxshi narxli g‘olibni aniqlashdan iborat.
Misol:
Tenderlar kimga kerak:
- davlat tashkilotlariga (maktablar, bolalar bog‘chalari, institutlar, shifoxonalar, harbiy va boshqa davlat organlari va h.k.); umumiy miqdori: 33 000 ta tashkilot.
- korporativ tashkilotlar va davlat ulushiga ega tashkilotlar (O‘zbekiston Temir yo‘llari, “O‘zbekneftgaz”, “O‘zbektelekom”, “O‘zbekiston Havo yo‘llari”, Yog‘-moy kombinati va h.k.); umumiy miqdori: 1200 ta kompaniya.
- Xususiy kompaniyalar (Coca-Cola, Nestle, Bliz, “Korzinka”); umumiy miqdori: 200 000 dan ortiq.
Tenderchi muayyan qanday ishlaydi?
Masalan, yirik kompaniya 10 000 ta supurgi va 1000 ta chelak xarid qilish uchun tender e’lon qiladi. Tenderchining vazifasi – mahsuloti bor mos yetkazib beruvchini topish va tovarni yetkazib berish to‘g‘risida oldindan foydali shartlarda kelishib olish. So‘ngra u kerakli hujjatlar paketini tayyorlaydi va tenderda qatnashish uchun ariza beradi. Tenderda g‘olib chiqqan taqdirda, tenderchi va buyurtmachi o‘rtasida shartnoma tuzadi.
Odatda, eng past narx g‘olib chiqadi (agar bu kimoshdi savdosi bo‘lsa). Shartnoma tuzilgandan so‘ng buyurtmachi to‘lovni amalga oshiradi, yetkazib beruvchi tovarni yuklaydi. Tenderchi o‘z marjasini yoki vositachilik haqini oladi, yetkazib beruvchi esa tovar uchun to‘lov haqini oladi. HapppyEnd! Barcha baxtli!
Tenderda g‘olib chiqish imkoni bo‘lmagan taqdirda esa, tenderchi ikkinchi davraga o‘tadi, boshqa urinishlarni amalga oshiradi. O‘rtacha bir oyda eng kamida 3—4 ta tenderda g‘olib chiqish uchun 20 ta urinish yetadi. Ko‘pchilik bor-yo‘g‘i 2—3 marta urinib va yutqizib qo‘ygach, keskin chekinadilar va g‘alabaga ishonchni yo‘qotadilar. Tajribali tenderchi urinish qanchalik ko‘proq bo‘lsa, g‘olib kelish ehtimoli shunchalik aniqroq bo‘lishini yaxshi biladi. Agar sizda birinchi urinishda taksi to‘xtatish imkoni bo‘lmasa, uyingizga piyoda ketmaysiz-ku. Muvaffaqiyatli tenderchi bo‘lish uchun ko‘pchilik o‘ylaganidek pul va oborotlar kerak emas, balki ko‘proq xohish-istak, g‘ayrat, to‘g‘ri metodika va biroz bilim talab etiladi.
Nima uchun tenderchi 2018-yil kasbi?
1. Bunga qadar ham tender va tenderchilar bo‘lgan, biroq davlat xaridlarida va tenderlarda qatnashish uchun ulgurji savdo uchun lisenziya talab qilinardi (ushbu lisenziyani olish uchun eng kam oylik ish haqining 3500 baravari, ulardan pul mablag‘lari bilan – eng kam oylik ish haqining 1200 baravaridan kam bo‘lmagan pul sarflanardi) va bu ko‘pchilik uchun to‘siq edi. Biroq 2018-yildan boshlab davlat xaridlarida va tenderlarda qatnashish uchun bu talablar bekor qilindi va endilikda har bir xohish-istakli shaxs firma ochishi va tenderlarda qatnashishi mumkin;
2. Tenderlikka malakali o‘qitadigan va buning uchun imkoniyatlar yaratilgan o‘quv muassasalari yo‘q edi;
3. Davlat xaridlari va tenderlar instituti yetarlicha rivojlanmagan bo‘lib, odamlar u yerda “non yo‘q” deb o‘ylashgan. Elektron savdo rivojlanishi bilan sog‘lom raqobat paydo bo‘ldi;
4. Bu to‘g‘risida hech kim gapirmagan, ushbu soha to‘g‘risida axborot kam edi. Maxfiy axborot qat’iy o‘z doirasi uchun mo‘ljallangan edi.
Biroq Prezidentimiz va hukumatimiz harakatlari tufayli ushbu barcha qiyinchiliklar bartaraf etildi va 2018-yildan “Davlat xaridlari to‘g‘risida”gi yangi qonun chiqarilib, u barcha ishtirokchilar uchun imkoniyatlar va yangi vositalar beradi hamda bozor raqobatliligi, ochiq va shaffofligini ta’minlaydi.
Biz 2013-yildan boshlab tenderlar bilan shug‘ullanib kelamiz va ushbu davr mobaynida 504 milliard so‘m miqdorga teng 5000 dan ortiq, yiliga (2016-yil) 1 milliard so‘mdan ortiq oborotli tenderlar o‘tkazdik.
Fikrimizcha, tenderchi kasbi, ayniqsa, faol yoshlar – maqsad sari intiluvchan, faol va o‘z oldilariga ulkan maqsadlar qo‘ygan, yuz berayotgan istiqbolli yo‘nalishlarni diqqat-e’tibor bilan kuzatuvchan, ish jihozi telefon, kompyuter va kun sayin rivojlanib borayotgan xususiy firmasining muhridan iborat bo‘ladigan tadbirkor tengdoshlari kabi chiroyli ofisda ishlashni istaydigan yoshlar o‘rtasida yanada ommaviylashadi. Asosiysi esa, pul ishlab topish va daromad hajmida cheklanishlar yo‘q, barchasi 99% o‘z harakatlaringizga va 1% omadga bog‘liq. Shu tufayli ham boshqalar uchun ishlashdan charchaganimdan so‘ng tenderchi bo‘ldim.
Qanday qilib tenderchi bo‘lish mumkin?
Aqliy tiyrak va biror-bir yangilikni o‘rganish istagiga ega har birodamda bunday imkoniyat bor. Tegishli ma’lumot yoki pul bo‘lmasa ham, minglab talaba, ishchi, pensioner va maktab o‘quvchisiga ham ish topiladi. Tabiiyki, agar yaxshi pul ishlab topishni istasangiz, mustaqil ravishda bilim olish va amaliy malakalarni oshirish uchun muayyan vaqt sarflashingizga to‘g‘ri keladi.
Shunday qilib, mustaqil bo‘lishni va daromad keltiradigan sevimli ishi bilan shug‘ullanishni istagan har bir shaxs tenderchi bo‘lishi mumkin.
E’tiboringiz uchun rahmat!
Reklama huquqi asosida!
Izoh (0)