Ўқитувчини кўча тозалашга ҳайдаётганлардан ким ҳимоя қилади?

Сарлавҳа бироз эриш туюлиши мумкин. «Ким бўларди, ўзининг юқори ташкилоти-да», дерсиз. Афсуски, бу жавоб маориф тизимига тааллуқли эмасдек кўринади.

Каттақўрғонда ҳашарга олиб чиқилган 23 ёшли ўқитувчининг ўлимидан сўнг у ишлаган мактаб директори ва туман халқ таълими бўлими мудири ишдан олинди. Уларнинг ҳам бу фожиага даҳли бор, бироқ «туман кўчаларини супуриб-сидирамиз» дея шахсий ташаббус кўрсатмаган бўлса керак? Нега ҳақиқий айбдорларни жазолаш, улар қайта бундай ишларга қўл урмаслигига эришиш ўрнига «гуноҳсиз гуноҳкорлар»ни қидирамиз?

Халқ таълими вазирлиги мутасаддилари мажбурий меҳнатга қарши эканлиги ҳақида кўп гапиради. Бироқ негадир вазирлик шундай ҳолатлар юз берган ҳудудлар расмийлари, айтайлик, Каттақўрғон тумани ёки Андижон шаҳар ҳокимлигига расман эътироз билдиргани, ўқитувчиларни ўз ҳолига қўйишни талаб қилганини эслолмайман.

Биз кўп соҳаларда, хусусан, таълим борасида Жанубий Кореядан ўрнак олишга интиляпмиз. Бу давлатда ўқитувчилар шифокор ва адвокатлар қатори энг обрўли касб эгалари учлигига киради. Мактаб ўқитувчиси малакаси, иш стажи ва шартнома асосида ёки муқим ишлашига қараб, 2 мингдан 3,5 минг долларгача маош олади.

Жанубий Кореяда ўқитувчиларнинг касаба уюшмалари шу қадар кучли, тизимидагиларни шундай тиш-тирноғи билан ҳимоя қиладики, иш берувчилар улардан чўчиб, мутахассисларни кўпроқ шартнома асосида ишга олишга уринади. Мактаб ўқитувчиларини бошқа ишга жалб этиш ҳеч кимнинг хаёлига келмайди, тўғрироғи, қўлидан келмайди. Чунки аввало қонун, қолаверса, касаба уюшмаси уларнинг ҳуқуқини тоғдек ҳимоя қилади.

Савол туғилади: бизнинг касаба уюшмалари, хусусан, таълим ходимлари касаба уюшмаси нима билан банд? Уларнинг иши фақат болаларни оромгоҳга, катталарни санаторийга йўллашдан иборат бўлмаса керак? Тармоқ касаба уюшмалари қачон муаллимларни ободонлаштириш ёки далага олиб чиқишдан ҳимоя қилди? Ёки биз журналистлар буни эшитмай қолдикми?

Яна бир мулоҳаза. Ҳар бир ҳудудда ободонлаштириш бошқармалари фаолият кўрсатади. Шаҳарда бу тизимда 1200 га яқин одам ишлайди. Улардан 1000 дан ортиғи бевосита ишчи-ходимлар, яъни кўча тозаловчилар, қабристон ходимлари, фаввораларга қаровчилар, гул экувчилар, дренажчи ва ирригаторлар ҳисобланади. 600 минг сўмдан ошиқ маош олади.

Тумандаги ободонлаштириш бошқармаларида 250 киши меҳнат қилади. Улардан 200 нафарга яқини ободонлаштириш-кўкаламзорлаштиришга масъул. Уларга ҳам 500 минг сўмдан кўпроқ маош тўланади.

Қолаверса, ҳар бир шаҳар, туманда жамоат ишлари жамғармаси тузилган. Шаҳарда 150, туманда 100 га яқин киши ҳар ойда бу тизим орқали турли жамоат ишларига жалб этилади. Уларга 450-550 минг сўм атрофида иш ҳақи тўланади.

Демак, вилоят марказида ҳокимнинг ихтиёрида 1200 дан ортиқ, туманда эса 300 га яқин ободонлаштириш ишлари бевосита вазифаси бўлганлардан иборат «армия» бор экан. Унда нега ўқитувчи кўчада ўт юлиб, биноларни оқлаб юрибди? Агар шунча ишчи кучи ҳам етмаётган бўлса, демак, ё ишларимиз кўлами шу қадар катта ёки ободонлаштириш тизимида «ўлик жонлар» кўп.

ОАВда ўқувчиси ёки тарбияланувчига қўл кўтараётган ўқитувчилар, тарбиячиларга бот-бот кўзимиз тушадиган бўлиб қолди. Лавҳаларни кузата туриб, балки улар таълим муассасаларига канадек ёпишиб олган комиссиялар, ҳали дала, ҳали кўчага чиқаришлардан зада бўлган, асаби қақшагандир, деган хаёлга бораман...

Шоир Бобур Бобомурод айтмоқчи:

Кеча ўқитувчи чиқарди тўрга,Бугун пойгакка ҳам илинар зўрға.Муаллимни қўйинг энди ҳолига,Қарашсин мактабда юрт иқболига...