“Bu — jamiyatda erkakka berilgan ustunlikning suiiste’mol qilinishi”. Kelin nogiron farzand tuqqani uchun haydalgani jamoatchilik muhokamasiga sabab bo‘lmoqda

Facebook’dagi “Maslahat.uz” guruhida anonim murojaat qoldirilib, unda ayol 23 yoshli qizi turmushidan nogiron farzand dunyoga keltirgani, endilikda qudalar tomonidan kelin haydab solingani haqida yozdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, qizi homilador bo‘lishiga qaramay, sovuq kunlarda basseyn tozalashga majbur qilingan, buyragi og‘rib, ahvoli og‘irlashganda ham, shifokor qabuliga yuborilmagan.

Ushbu murojaat e’lon qilingach, holat o‘zbek jamoatchiligi faollari orasida muhokamalarni keltirib chiqardi. Ayrimlar bu endilikda yangilik bo‘lmay qolgani, jamiyatda “ikki oyoqda yuradigan cho‘chqaga aylanish” yuz berayotgani haqida yozsa, yana ayrimlar bu vaziyatni “erkakka berilgan ustunlikning suiite’mol qilinishi” deb baholamoqda.

Muhrim A’zamxo‘jayev, jurnalist

Yuqorida — yonimizda yashayotgan, biz bilan bir havodan nafas olayotgan, vaqti kelsa, o‘zimiz ham iliqqina salomlashadigan, hayitlarda osh-ovqat chiqaradiganimiz ikki oyoqda yuradigan cho‘chqalar haqida bir hikoya.

O‘qib, “voy, odam ham shunaqa beshafqat bo‘ladimi, kelinini ayamaydimi sal”, demang — bo‘lgan, bundan keyin ham bo‘ladi. Siz bunaqa holatlarni mana shu hikoyani o‘qib, birinchi marta bilayotganingiz ham yo‘q. Aldamang. Hech bo‘lmasa o‘zingizni aldamang. Ehtimol, o‘z yaqinlaringiz, onangiz, xolangiz, ammangiz, opangiz, singlingiz shu ahvolga tushgandir. Balki o‘zingiz shu ahvolga tushgandirsiz.

Balki cho‘chqa rolida o‘zingiz bo‘lgandirsiz-u, shuning uchun sezmay, ko‘rmay qolgandirsiz. Eng yomoni, bu jarayonning davom etaverishi — bugungi jabrdiyda, agar omon qolsa, shu “imtihon”lardan amallab o‘tib olsa, ertaga oliy toifali zolimga, mana shunaqa ikki oyoqda yuradigan cho‘chqaga aylanishi.

Shahnoza Soatova, adliya vaziri maslahatchisi, ayollar faoli

Tarmoqda har kuni kamida 3—4 ta shunday anonimlar hikoyalari chiqadi, qanday qilib bu holatlarni istisno deya olamiz? Ayniqsa, onalar gapira boshlasa, ahvol dahshatli ekanini ko‘ramiz.

Ayrimlar bu masalani ayollar ayollarga zulm qilyapti, erkaklar aloqasi yo‘q, degandek ko‘rsatishmoqda. Lekin bizda hozir ayolning qarindoshlari zulmidan jondan to‘yib o‘zini kanalga tashlagan biron er misoli yo‘q! Faqat er va uning qarindoshlari zulmidan ayollar joniga qasd qilayotgani holatlari chiqyapti. Ota-ona qizini qaynonagamas, ERGA beradi. Er oila rahbari ekan, yana kim aybdor bo‘lishi mumkin?

Bu — jamiyatda va oilada erkakka berilgan ustunlikning suiiste’mol qilinishi, imtiyozlarning suiiste’mol qilinishi! Suiiste’mol qilinishiga nima sabab bo‘lyapti? Noto‘g‘ri urf-odatlar, tartiblar. Oilada erkak ustun degani bu birovning qizini butun bir guruh bo‘lib azoblashga ruxsat degani emas. Buni tushunmagan aholi ongi bilan ishlash kerak, butun jamiyat bilan ishlash kerak. Zo‘ravonlik sodir bo‘lgan oilani topib borib, u yerdagi ahvolni o‘rganish o‘zi kam. Hamma zulm jamoaviy ongdagi buzilishlardan kelib chiqyapti.

Kelinning buyragi og‘risayam, uxlamasayam, kasali davolanmasayam chidashga nima majbur qilyapti? Kelinning oila ajralib ketishidan qo‘rquvi (nimaga qaynona yo er bundan kamroq qo‘rqadi, oila axir ikki tomonga ham birdek kerak emasmi)? Chunki erkaklar oson uylanib ketaveradi, kelin tomonda muammoning kattasi qoladi.

Ayol o‘ylaydi: “Ajrashsam, bolamni kim boqadi?” va “Odamlar nima deydi?” deb. O‘qigan, kasb-hunarli qizlar balki birinchi savol haqida o‘ylamas, ammo jamoatchilik fikri va bosimidan qo‘rquv — katta kuch. Tepadagi skrinda ham ona bekorga “Odamlar oldida yuzimiz yorug‘ bo‘lsin” demayapti.

Zolimlarning tiyilmasligi, kelinlarga zulm qilishda cheksiz erkinlikni erning qarindoshlariga kim beryapti? Stereotiplar, noto‘g‘ri urf-odatlar, haddini bilmaydigan odamlar, jazosiz qolayotgan va hatto rag‘batlantirilayotgan (o‘zida ayb) zulm! Tuzatish kerak bu munosabatlarni, yana qancha jon azobda qolishi kerak? Bolajonga Olloh shifo bersin!

Barnogul Sanaqulova, professor, gender tenglikni ta’minlash masalalari bo‘yicha jamoatchilik faoli

Duodaman ayol va bolajon uchun. Ilohim, kun kelib o‘sha maxluqlar bolajon va onasini uzoqdan bo‘lsa ham bir marta ko‘rishga zor bo‘lishsin. Ilohim, bolajon shunday inson bo‘lib voyaga yetsinki, o‘sha maxluqlar aslida bu bizning naslimiz, bizning nevaramiz, deb jar solganda butun dunyo ularning ustidan kulsin. Ilohim, shu bolajon butun urug‘-aymog‘ini bir umr tarixda qoladigan ishlari, ilm-u amallari, mol-u davlati bilan siylasin, o‘sha payt anavi maxluqlar alamdan o‘zlariga o‘t qo‘ysin! Allohu Akbar.

Quyida holat yuzasidan bildirilgan yana bir nechta nechta fikrlar keltiriladi.

Tavba, kino ko‘rganday bo‘ldim. Shunaqayam noinsof bo‘ladimi odam degan?! Alloh shifo bersin, shu navarangiz butkul sog‘ayib ketsin, kelajakda to‘rt muchasi sog‘, chiroyli, solih bir farzand, professor, olim bo‘lsin. Ilohim, qizingizning peshanasi yaltirab, baxti ochilib ketsin.

***

Tug‘ma porokni Moskvadan yaxshi operatsiya qiladi, bitta tanishim bir haftalik chaqaloqni oborib operatsiya qilgandi, hozir maktabga chiqdi qizcha. Borish ham osonroq Moskvaga, shu variantni ko‘ringlar. Hozir birinchi masala bolani saqlab qolish, qolgani bir gap bo‘ladi. Pastkash qudangiz bilan umuman gaplashmang.

***

Yana bir izoh bildirgan ayol o‘zining nevarasi ham og‘ir kasallik bilan tug‘ilgani, lekin davolanishlardan so‘ng hozirda uning ahvoli yaxshilangani haqida yozdi.

Kelinimning farzandi, ya’ni nevaram ham kasal tug‘ildi. Kelinim va nevaram ogir ahvolda edi. Kelinimga og‘ir ish qildirmadim, homilasi 3 oylik bo‘lganida buyragida gidronefroz kasalligi borligini aytishdi. Ko‘pchilik bu kasallik bilan tug‘ilgan bola 3 oy yashab o‘ladi deyishgandi. Hech kimning gapiga quloq solmadik.

Dardimiz ichimizda edi, umid qildik, harakat qildik, yordam so‘radik, xullas, Toshkentda SamPida operatsiya qildirdik. Xudoning mo‘jizasimi, shifokorlar sababmi — nevaram tuzaldi. Allohimga ming shukur, siz siqilmang, Allohim irodasi bilan nevarangiz tuzaladi. Nevaram Muhammadalining boshidan nima kunlar o‘tmadi, hozir 10 oylik, og‘ir operatsiya va og‘ir muolajalarga bardosh berdi.