Ichki ishlar vazirligi O‘zbekistondagi zo‘ravonlikka qarshi “Nemolchi.uz” loyihasiga mamlakatda qiynoqqa solish, jismoniy va ma’naviy zo‘ravonlik bilan bog‘liq moddalar bo‘yicha qo‘zg‘atilgan jinoyatlar soni to‘g‘risidagi ma’lumotni berishdan bosh tortdi. Bu haqda Telegram’dagi “Nemolchi.uz” kanalining bosh muharriri Irina Matvienko ma’lum qildi, deb yozadi “Gazeta.uz”.
Foto: “Daryo” / Madina Nurman
Statistika “Nemolchi.uz” resurslariga tahliliy materiallar tayyorlash, shuningdek, Irina Matvienkoning o‘zi ham a’zosi bo‘lgan Bosh prokuratura huzuridagi oiladagi zo‘ravonliklarga qarshi kurashish bo‘yicha ishchi guruhning tadqiqotlari doirasida so‘ralgan.
Loyiha bosh muharriri 2016—2020-yillar davomida Jinoyat kodeksining quyidagi moddalari bo‘yicha qo‘zg‘atilgan ishlar statistikasini so‘ragan:
- 103-modda (o‘zini o‘zi o‘ldirish darajasiga yetkazish);
- 103-1-modda (o‘zini o‘zi o‘ldirishga undash);
- 105-modda 1-qism (qasddan badanga o‘rtacha og‘ir shikast yetkazish);
- 109-modda (qasddan badanga yengil shikast yetkazish);
- 110-modda 1-qism (qiynash);
- 112-modda (o‘ldirish yoki zo‘rlik ishlatish bilan qo‘rqitish);
- 118-modda 1-qism (nomusga tegish);
- 119-modda 1-qism (jinsiy ehtiyojni zo‘rlik ishlatib g‘ayritabiiy usulda qondirish);
- 121-modda 1-qism (ayolni jinsiy aloqa qilishga majbur etish);
- 136-modda (ayolni erga tegishga majbur qilish yoki uning erga tegishiga to‘sqinlik qilish);
- 139-modda 1 va 2-qismlari (tuhmat, jumladan, nashr qilish yoki boshqacha usulda ko‘paytirilgan tarzda, shu jumladan, OAV, telekommunikatsiya tarmoqlarida yoki Internet jahon axborot tarmog‘ida joylashtirish orqali tuhmat qilish);
- 140-modda 1 va 2-qismlari (haqorat qilish, jumladan, nashr qilish yoki boshqacha usulda ko‘paytirilgan tarzda, shu jumladan OAV, telekommunikatsiya tarmoqlarida yoki Internet jahon axborot tarmog‘ida joylashtirish orqali tuhmat qilish);
- 141-1 modda 1-qism (shaxsiy hayot daxlsizligini buzish).
Shuningdek, loyiha bosh muharriri ochilgan ishlarning qanchasi oxiriga yetkazilgani, qanchasi tomonlarning yarashtiruvi bo‘yicha yopilgani bo‘yicha ma’lumot taqdim etilishini so‘ragan.
Ichki ishlar vazirining axborot siyosati bo‘yicha maslahatchisi Shohrux G‘iyosov tomonidan imzolangan javob xatida “Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi to‘g‘risida”gi qonunning 6 va 8-moddalariga ko‘ra, siz so‘ragan ma’lumotlarni taqdim etish maqsadga muvofiq hisoblanmaydi, deyilgan.
Foto: Telegram / “Nemolchi.uz”
Yuqoridagi qonunning 6-moddasida “Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining faoliyati to‘g‘risidagi axborotdan foydalanish, agar mazkur axborot qonunda belgilangan tartibda davlat sirlari yoki qonun bilan qo‘riqlanadigan boshqa sirni tashkil etuvchi ma’lumotlar jumlasiga kiritilgan bo‘lsa, cheklab qo‘yilishi; Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining faoliyati to‘g‘risidagi foydalanilishi cheklab qo‘yilgan axborotga taalluqli ma’lumotlarning ro‘yxati, shuningdek, ma’lumotlarni bunday axborot jumlasiga kiritish tartibi qonun hujjatlarida belgilanishi” ko‘rsatilgan.
“Hech qanaqa izohim yo‘q. Ishtiyoqim qolmadi. O‘zbekistonda yuqoridagi kimgadir so‘z erkinligi va hokimiyat organlarining xalq oldidagi hisobdorligi kerak ekanligiga ishonmayman. Prezident almashganidan buyon to‘rt yil o‘tdi, OAV esa hamon shu kabi quruq rasmiy javoblarni olmoqda”, — deb yozadi loyiha bosh muharriri.
Keyinroq Irina Matvienko ushbu ma’lumotlarni nima sababdan so‘raganiga izoh bergan. Jinoyat kodeksining yuqoridagi ba’zi moddalariga binoan ish faqat shaxsiy, ya’ni jabrlanuvchining arizasiga ko‘ra qo‘zg‘atilishi mumkin. Jabrlanuvchi o‘z huquqlarini himoya qilishga layoqatli emasligi kabi istisno holatlarda prokuror jinoyat ishini mustaqil o‘zi qo‘zg‘atishga majbur. Bundan tashqari, ayollarga nisbatan zo‘ravonlikka bog‘liq bo‘lishi mumkin bo‘lgan ushbu moddalarda yarashuv orqali jinoiy javobgarlikdan ozod etilishi ko‘zda tutilgan.
Irina Matvienko ayollarga nisbatan jinoyat ishlari jabrlanuvchining arizasi asosida qo‘zg‘atilsa va keyinchalik tomonlar yarashuvi bilan yopilsa, nimalar sodir bo‘lishini ma’lum qilgan:
- Jinoyatchi jabrlanuvchida arizani qaytarib olish yoki uni umuman bermaslik imkoniyati borligini biladi. Jinoyatchi zo‘ravonlikni javobgarlikdan qutulib qolish mumkin bo‘lgan hayotning normal tarzi deya qabul qiladi.
- Tajovuzkor, yaqinlari yoki stereotiplar ta’siridagi bosim ostida qolgan qurbon ariza yozmaydi yoki uni qaytarib oladi. Qurbon zo‘ravonlikni ko‘nikishi kerak bo‘lgan normal holat deb qabul qiladi.
- Guvohlar jabrlanuvchi arizasini qaytarib olishi yoki ularni o‘zganing hayotiga aralashishda ayblashi mumkinligini tushungan holda jim turadi. Guvohlar zo‘ravonlikni ayrim insonlarning ongli tanlovi deb qabul qiladi.
- Uchastka inspektorlari ikki kundan keyin jabrlanuvchi arizasini qaytarib olishi mumkinligini tushungan holda ishni ochishni “cho‘zadi”. Uchastka inspektorlari zo‘ravonlikni oilalarda mavjud normal hayot tarzi sifatida qabul qiladi.
“Ushbu yondashuv ayollarga nisbatan zo‘ravonlik borasidagi bag‘rikenglikni kuchaytiradi va bu odatiy holga aylanadi. Zo‘ravonlikka toqat qilmaydigan muhitni yaratish uchun qonunchilikdan zo‘ravonlikni odatiy hol sifatida qabul qilishga bilvosita yo‘l qo‘yadigan mexanizmlarni olib tashlash kerak”, — deya qayd etadi “Nemolchi.uz” bosh muharriri.
