AQShda 29-sentabr kuni mamlakat prezidentligiga nomzodlarning birinchi debati bo‘lib o‘tdi. Debat bir yarim soat davom etdi va har birining davomiyligi 15 daqiqa bo‘lgan olti qismdan iborat bo‘ldi. Tadbirga Fox News telekanali jurnalisti Kris Uolles boshlovchilik qildi. Debat boshlanishidan oldin amaldagi prezident Donald Tramp va demokratlar nomzodi Jo Bayden koronavirus pandemiyasi sababli an’anaga qarshi ravishda qo‘l berib ko‘rishmadi, deb yozmoqda Meduza.
Foto: Reyters
Debatning asosiy mavzulari iqtisodiyot, koronavirus va AQShdagi irqchilik bilan bog‘liq noroziliklar bo‘ldi.
Koronavirus. Bayden AQSh koronavirus bilan kasallanganlar va uning qurbonlari soni bo‘yicha dunyoda yetakchi ekanligi uchun javobgarlikni Trampga yukladi hamda prezidentda pandemiya vaqtida harakat qilish bo‘yicha aniq reja bo‘lmaganini aytdi. Bunga javoban Trampning aytishicha, agar Bayden prezident bo‘lganida, AQShning 200 ming emas, balki ikki million aholisi kasallikdan o‘lgan bo‘lardi. Tramp infeksiyaga qarshi kurashish uchun chegaralarni o‘z vaqtida yopganiga ishonch bildirdi.
Iqtisodiyot. Trampning ma’lum qilishicha, u koronavirus paydo bo‘lishidan oldin AQSh tarixidagi eng muvaffaqiyatli iqtisodiyotni qurgan va hozirgi kunda bu iqtisodiyot pandemiyadan keyin tez sur’atlar bilan tiklanmoqda. O‘z navbatida Baydenning aytishicha, inqirozdan faqat u (Tramp) kabi millioner va milliarderlar foyda ko‘rgan, o‘rta qatlamning ishi esa ancha yomon ketmoqda.
Irqchilik bilan bog‘liq noroziliklar. Bayden Trampni harbiylar yordamida tinch namoyishchilarni bostirganlikda aybladi. Baydenning eslatishicha, prezident ultrao‘nglar va ularga qarshi bo‘lganlar o‘rtasidagi to‘qnashuvlar haqida fikr bildirganda “ikki tomonda ham yaxshi odamlar bor edi”, degan. Baydenning to‘g‘ridan to‘g‘ri taklifiga javoban Tramp oq supremasistlarni qoralashdan bosh tortgan, noroziliklar vaqtidagi zo‘ravonlik uchun javobgarlikni esa chap radikallarga yuklagan.
Bahslar davomida raqiblar doimiy ravishda shaxsiyatga o‘tib ketgan. Tramp tez-tez Baydenning gapini bo‘lib qo‘ygan, buning uchun bir necha marta boshlovchi Kris Uollesdan tanbeh eshitgan, Baydenning o‘zi esa Tramp uning gapini bo‘lgan vaqtda to‘g‘ridan to‘g‘ri “Jim bo‘l, bola. Bu prezidentga yarashmaydi”, degan. Debat chog‘ida demokratlar nomzodi amaldagi prezidentni “Putinning laychasi”, yolg‘onchi, kloun va AQSh tarixidagi eng yomon prezident, deb atagan.
O‘z navbatida, Tramp Baydenning 47 yillik siyosiy karyerasi haqidagi fikrini aytgan. Trampning fikricha, u saylanganidan boshlab 47 oy ichida raqibi 47 yilda qilganidan ko‘ra ko‘proq ish bajargan. Shuningdek, bahslar davomida Tramp raqibining o‘g‘li Xanter Bayden haqida ham bir necha marta eslab o‘tgan va u kokain iste’mol qilgani uchun armiyadan haydalganiga urg‘u bergan, Baydenning o‘zini esa o‘g‘lining tarafini olganlikda ayblagan. Bundan tashqari, AQSh prezidenti Xanter Baydenni Moskvaning sobiq meri Yuriy Lujkovning rafiqasi Yelena Baturinadan 3,5 million dollar olganlikda ayblagan va bu ehtimoliy korrupsiya ekanligiga ishora qilgan. Bayden esa bu gaplar yolg‘on ekanligini aytgan.
Ko‘plab tahlilchilarning fikricha, debatda ikkala nomzodning ham chiqishi kuchsiz bo‘ldi. Ba’zi tahlilchilar esa bu debatni “tarixdagi eng yomoni” deb atagan. Nomzodlarga nisbatan umumiy e’tiroz ularning pozitsiyasi oldindan ma’lum ekanligi va tanlashga ikkilanayotgan saylovchilarni o‘ziga jalb qila oladigan yangi fikrlarning mavjud emasligi bo‘lgan. Tahlilchilar Trampni u o‘zining birinchi prezidentlik muddatida erishgan yutuqlarini sanashga e’tibor qaratgani, qayta saylanganidan keyin amerikaliklarning hayotini yaxshilash uchun nima qilmoqchi ekanligi haqida deyarli hech narsa gapirmagani uchun tanqid qilgan.
Tahlilchilar fikriga ko‘ra, Bayden, bu oldindan ma’lum bo‘lsa ham, Tramp uning gapini doimiy ravishda bo‘lishi mumkinligiga yaxshi tayyorlanmagan. Shuningdek, u hissiyotlarga berilgan holda shaxsiyatga o‘tib ketgan va bu saylovchilarga uncha yoqmagan bo‘lishi mumkin, chunki saylovchilar Baydenda amaldagi hissiyotlarga beriluvchan prezidentga o‘xshash shaxsni ko‘rgan bo‘lishi mumkin. “Bugungi g‘olib? Sizning boshqaruv pultingizdagi ‘ovozni o‘chirish’ tugmasi”, — deya debatni tavsiflagan CNN telekanalining siyosiy tahlilchisi Sara Isgur.
Bunday natija hozirgi paytda Bayden uchun nisbatan ma’qul. So‘rovlarga ko‘ra, u prezidentlik poygasida yetakchilik qilmoqda. Shuning uchun Bayden emas, balki Tramp o‘z tomoniga yangi saylovchilarni jalb qilish uchun kuchli yurishlar haqida o‘ylashi kerak. CNN tomonidan debat tomoshabinlari o‘rtasida o‘tkazilgan tezkor so‘rov natijalariga ko‘ra, tomoshabinlarning 60 foizi Baydenni g‘olib deb hisoblagan, Tramp uchun 28 foiz ovoz berilgan.
Saylovga qadar yana ikkita debat bo‘lib o‘tadi. Tramp va Baydenning ikkinchi uchrashuvi 15-oktabrda Mayamida, uchinchisi esa 22-oktabrda Neshvillda o‘tkaziladi. Bundan tashqari, vitse-prezidentlikka nomzodlar ham bitta debat o‘tkazadi. Eslatib o‘tamiz, AQSh prezidentligi saylovi 3-noyabr kuni bo‘lib o‘tadi.
