Dunyoning oxirini va’da qilgan nodavlat sekta faoliyati. Ugandada nega 500 kishi bir kunda o‘z joniga qasd qilgandi?

2000-yilning 17-mart kuni Ugandadagi “Xudoning o‘n ilohiy amrini qayta jonlantirish harakati” deb nomlangan sektaning 500 nafar a’zosi o‘zlarini ommaviy yoqib yubordi degan xabar dunyo ommaviy axborot vositalarini larzaga keltirdi. “Daryo” kolumnisti Nurbek Alimov sirli sektaning kirdikorlari haqida an’anaviy tarix ruknida hikoya qiladi.

Sobiq fohisha tomonidan ochilgan diniy sekta

Harakat 1989-yilda sobiq fohisha Kredoniya Mverinda tomonidan, uning muqaddas tog‘da trans holatida bo‘lgani va u yerda Bibi Maryamdan xabarchi bo‘lishga buyruq olganini ovoza qila boshlashi ortidan tashkil etildi. Xabarchi deb e’lon qilinganidan ko‘p o‘tmay uning birinchi tarafdorlari – badavlat yer egasi Jozef Kibvetere va katolik ruhoniysi Dominik Kataribabolar sektaga qo‘shildi. Ular birgalikda bir necha yuz kishini tashkilotga jalb qildi va Kibveterening fermasiga ko‘chib o‘tdi. Biroz vaqt o‘tgach, harakat qonuniy ravishda nodavlat tashkilot sifatida ro‘yxatga olindi

Sekta Ugandada tobora ko‘proq odamlarni o‘ziga jalb qilib, jamoatchilik e’tiborini torta boshladi. So‘ng uning rahbarlari bid’atchilikda ayblandi va yepiskop Jon Baptist Kabuki tomonidan qoralandi va la’natlandi. Bunga javoban sekta rahbarlari Kibvetereni yepiskop deb e’lon qilib, Jon Baptistning o‘zini aybladi.

Sektaning mafkurasi

Sekta mafkurasining asosini bu dunyoning oxiri yaqinlashmoqda, barchaning hayoti tugaydi va faqat shu sektaga mansub bo‘lganlargina halokatdan qutulib qoladi degan g‘oya tashkil etardi. Oxir zamon sanasining oldindan “aniq” belgilanishi sekta faoliyatining muhim jihatlaridan biri bo‘ldi. Birinchi bunday sana 1995-yil 9-may deb belgilandi. Keyin qiyomat sanasi 25-mayga ko‘chirildi va 2000-yilgacha muntazam ravishda o‘zgarib turdi.

Sektaning ichki tashkiliy tuzilmasi aniq iyerarxiya va sekta a’zolarini uning rahbarlariga mutlaq bo‘ysundirish asosida qurilgan. Haqiqiy rahbar faqat Kredoniya Mverinda edi. Bu sekta a’zolari ixtiyoriy ravishda o‘z farzandlarini ham hukmron elita qo‘liga topshirgan. Bolalarni eski omborxonada kattalardan alohida saqlashgan. Ularning ko‘plari jiddiy kasal va ovqatlanishdan mahrum edi.

Sekta a’zolari tundan tonggacha “Bokira Maryamning uyi” deb nomlangan cherkovda ibodat qilardi. Ibodat paytida tartib-intizom maxsus odamlar tomonidan qo‘llab-quvvatlandi. Tartibni buzganlar esa shafqatsiz kaltaklandi.

O‘zini Bibi Maryam elchisi deb e’lon qilgan Kredoniya Mverinda – sobiq fohisha. Uning sheriklaridan va sektaning dastlabki tarafdorlaridan biri Jozef Kibvetere esa sektaga qo‘shilishdan bir necha yil oldin poytaxtning psixiatriya shifoxonasining patsienti bo‘lgan, ammo oradan bir muncha vaqt o‘tgach, kasalxonaga tashrif buyurishni to‘xtatgan.

Sekta a’zolarning asosiy qismini hayotiy qiyinchiliklarga duch kelgan yoki chuqur psixologik zarbalarni boshdan kechirgan odamlar tashkil qilar edi. Shuningdek, Ugandada sodir bo‘lgan qonli etnik tozalash voqealaridan omon qolganlar va OITS kasalligiga chalingan odamlar ham sektaga qabul qilindi.

Sektaning faoliyati davomida bir nechta qochish holatlari ham bo‘ldi. Masalan, yuqorida aytib o‘tganimiz Kibveterening xotini Tereza erini Mverinda bilan xiyonat qilganlikda ayblagani sabab shafqatsiz kaltaklangani ortidan qochib ketdi. Katolik ruhoniysi Pol ham navbatdagi qiyomat belgilangan sanada sodir bo‘lmaganidan so‘ng o‘zi bilan 70 nafar sekta a’zolarini ergashtirib qochdi. Keyinchalik Pol ushbu sektani Iblis bilan aloqasi borligini da’vo qildi.

 “Xudo yo‘liga ehson”

Keyinchalik Kibvetere va Mverinda birga yashay boshladi. Kibveterening xotini Tereza esa erini zinoda aybladi. Voqealarning bunday rivojlanishidan g‘azablangan Mverinda Terezani qattiq kaltakladi va mulklarini yoqib yubordi. Tereza va uning o‘g‘li sektadan qochib ketdi. Bu voqeadan so‘ng Mverindaning qaroriga ko‘ra, sektaning “asosi” Kanung shahriga ko‘chirildi.

Bu yerni Mverinda “Yangi Quddus” deb nomlay boshladi. 1993-yilda Kibveterening pullari tugashi ortidan sektani qo‘llab-quvvatlash qiyinlashib ketdi. Keyin ular sektaning barcha a’zolariga o‘z mol-mulklarini sotib, pullarini rahbarlarga topshirishlari kerakligini uqtirdi va tushgan mablag‘lar sektani saqlab qolish uchun sarflanadi deb aytdi.

Mverinda bir necha bor dunyoning tugashi va oxir zamon kelishi sanasini belgiladi, birinchisini 1995-yil 9-mayda yuz beradi deb aytdi. Lekin uni doimiy ravishda boshqa sanalarga ko‘chirib yurdi. Bu orada sektaga yangidan yangi a’zolar qo‘shilib, ular ham o‘z uylarini, mulklarini sotib pullarini topshirdi.

Bu pullarni Mverinda xonim o‘z kissasiga urib yurdi. Belgilangan sanalarda qiyomat kuni kelavermagach, sektantlar o‘rtasida tartibsizliklar va noroziliklar boshlandi va “xayr-ehson” qilingan pullarni qaytarish masalasi tobora kuchayib bordi. Chunki bu odamlarning uylari yo‘q bo‘lib, sekta a’zolari uning rahbarlariga to‘la bog‘liq edi.

“Qiyomat”

Dunyoning oxiri va’da qilingan navbatdagi sana – 2000-yil 1-yanvar bo‘ldi. Ammo u yana sodir bo‘lmadi. Sektantlar ichida rahbarlarning firibgar ekani haqidagi gap-so‘zlar urchiy boshladi. Mverinda esa dunyoning oxiri mutlaq keladigan sana deb 2000-yilning 17-martini e’lon qildi. Sana e’lon qilingandan so‘ng sektantlarning qolgan-qutgan mol-mulklari ham to‘liq sotilib, narsalari yoqib yuborildi.

Sekta a’zolariga oxir zamon kelgunicha ro‘za tutish va ibodat qilish buyurildi. Doimiy ibodatga bo‘lgan talab e’lon qilindi - dunyoning oxirida ibodatda bo‘lmagan kimsa najot va abadiy hayotga ega bo‘lmaydi deb aytildi. Kunlarning birida sektaning yosh a’zosi Piter Aximbesibve ko‘p kunlar davom etgan ocharchilikka chidayolmay, ibodat qilinadigan yopiq binodan qochishga muvaffaq bo‘ldi. U jamoat yig‘ilgan binoning derazalariga taxtalar qoqib, yopib qo‘yilayotganini ko‘rdi. Oradan biroz vaqt o‘tgach, taxminan 100 gallon benzin yordamida ichida sektaning 500 nafar a’zosi bo‘lgan bino yoqib yuborildi.

Fojia ortidan jinoiy ish ochilib, tergov boshlandi. Tergovning dastlabki versiyasi ommaviy suiqasd edi, ammo keyinchalik politsiyachilar Mverindaning uyida bolta bilan chopib o‘ldirilgan oltita odamning jasadini, shuningdek, umumiy qabrda 81 kishining jasadini va Kataribabaning bog‘ida boshqa 47 kishining jasadini topishdi.

Barcha qurbonlar bo‘g‘ib o‘ldirilgani aniqlandi. Qo‘shnilarning guvohliklariga ko‘ra ular odamlar bilan to‘la avtobuslar baland to‘siq bilan o‘ralgan hududga qanday kirib ketganini ko‘rgan, ammo kelganidan kamroq odamlar qaytib chiqqan. Shuningdek, hududning o‘zida yana yuzga yaqin murdalar topilgan.

Kredoniya Mverinda esa qochib ketishga muvaffaq bo‘ldi, uni o‘z mashinasida Ugandaning shimoliga ketayotganini ko‘rishdi. Shunday qilib o‘z aqlsizliklari va dinni niqob qilib olgan firibgarlar sababli mingga yaqin inson o‘zi istagan qiyomatning qurboni bo‘ldi... Voqea menga “Quyosh ibodatxonasi ordeni” deb nomlangan boshqa bir sekta bilan bo‘lib o‘tgan voqealarni eslatdi. Ammo bu endi boshqa hikoya...