“Tuberkulyoz kasalligiga faqat kambag‘allar chalinmaydi”. Silni yenggan Sarvar Otajonov hikoyasi

Inson umri hamisha ravon va o‘zi istaganidek kechavermaydi. Yillar davomida turli sinovlar: kutilmagan dard, xiyonat, ayriliq va og‘riqlarga to‘qnash keladi. Oramizda shunday insonlar borki, hayot ularga qancha “tuhfa”larni taqdim qilmasin, yiqilib qolmay o‘z orzu-maqsadlari sari intilaveradi. 

“Daryo” hayot mashaqqatlarini yengib, osuda hayot kechirayotgan sabr egalari bilan suhbatlashib, ularning kechinmalarini yoritishga qaror qildi. “Kuchli insonlar” loyihasining birinchi qahramoni sil kasalligini yengib o‘tgan xorazmlik Sarvar Otajonov.

Kasalligimni tan olishim qiyin bo‘lgan

Adashmasam, 2017-yilning aprel oylari edi. Oilamizdagi moddiy yetishmovchilik, pul bilan bog‘liq muammolar sabab Rossiyaga ishga ketishga majbur bo‘ldim. Patent uchun tibbiy ko‘rikdan o‘tayotganimda o‘pkamda qandaydir dog‘ borligini, bu silning alomati ekanligini aytishdi. Men shokka tushib qoldim. Axir endi ishlagani kelgan bo‘lsam, bir so‘m topmay yana ortga qaytamanmi deb o‘yladim. Agar rostdan ham menda tuberkulyoz aniqlansa, ‘deport’ qilib yuborishlari tayin edi. Tabiiyki, tan olmay turaverdim. Axir men ishlashim, uyga pul jo‘natishim kerak edi. Keyin yana ichimda bir ovoz sen kasalmassan, ular adashishyapti, deb aytardi.

Bo‘ynimga olmaganimdan keyin ular tomografiyaga yuborishdi. Men esa ayyorlik qilib, pasportimni boshqa bolaga berib, uni o‘rnimga tekshiruvga jo‘natdim. U kirib chiqdi. Patentimni olib, tinchgina ishlab yuraverdim.

Afsuski, xursandchiligim uzoqqa cho‘zilmadi. Oradan bir oy o‘tar-o‘tmay yo‘talishni boshladim, ishtaham yo‘qoldi, haroratim ko‘tarilib, holsizlanaverdim. Qancha tan olmay, baribir tuberkulyoz o‘z alomatlarini ko‘rsata boshlagandi. Bir necha oy o‘tib ishlashga umuman madorim qolmadi. Internetda o‘qiganlarim bo‘yicha dorilar ichdim, muolajalar qildim — bo‘lmadi. Oxiri to‘rt yarim oydan keyin O‘zbekistonga qaytishga majbur bo‘ldim.

Kasalligimni hech kimga aytmadim

Bilasizmi, birinchi marta kasalligimni eshitganimda hazm qilishim og‘ir bo‘ldi. Ko‘pchilikdan buni juda yuqumli, nasldan naslga o‘tadigan kasallik deb eshitgandim. Shuning uchun oilam, qizlarim haqida o‘yladim. Ikkita shiringina qizim bor. Endi ularning taqdiri nima bo‘ladi? Tuberkulyozligim ertaga ularning kelajagiga ta’sir qilmasmikin? Qarindosh-urug‘, qo‘ni-qo‘shni nima deb o‘ylaydi, deb qo‘rqdim. Shuning uchun Rossiyadan ketishni istamagandim. O‘zbekistonga qaytganimdan keyin bu haqda hech kimga aytmaslikka qaror qildim.

Hammasi men o‘ylagandek bo‘lmadi

“Kasalni yashirsang, isitmasi oshkor qiladi” deganlaridek hammasi men o‘ylagandek bo‘lmadi. O‘zi ozg‘in edim. Kasallik tufayli vazn tashlab, battar ozib-to‘zib ketgandim. Uydagilar meni ko‘rib qo‘rqib ketdi. ‘O‘zi senga nima bo‘ldi,  tinchlikmi?’ deb so‘rashdi. Shunchaki musofirchilikda ozgina qiynaldim deb qo‘yaverdim. Kasalligimni hatto xotinimga ham aytmadim.

O‘zbekistonga qaytdim

Uyga kelib, poliklinikaga chiqdim. Rentgen qilishdi. Haliyam yuragimda qaniydi hammasi yolg‘on bo‘lsa, qaniydi doktorlar adashgan bo‘lsa, degan umid bor edi. Ertasiga natijalarni bilgani bordim. Bilasizmi, ular menga kutganimdek sizda bu kasallik yo‘q, shunchaki shamollagansiz, tez kunda o‘tib ketadi, deb aytishdi. Shunday quvonib ketdimki...

Uyda bir haftacha shamollashga qarshi dorilar ichib yurdim, muolajalar qildim. Afsuski, hech biri ta’sir qilmadi. Qaytanga dardim kuchayib bordi.

Bir kuni uyimizga singlimning shifokor dugonasi Komila keldi. Men qo‘shni xonada tinmay yo‘talib yotardim. U ovozimni eshitib, xonamga kirdi va men bilan obdan gaplashdi. U malakali doktorlar bilan tanishligini, shunchaki, meni tekshirib ko‘rishlarini aytib, o‘zi bilan shifoxonaga olib ketdi. Tekshiruvdan so‘ng menda haqiqatan turberkulyoz kasalligi aniqlandi.

Bunga oila a’zolaringizning munosabati qanday bo‘ldi?

Kasalligimni aytganimda uydagilarim, tabiiyki, shokka tushib qoldi. Onam qo‘rqib yig‘ladi. Dadam tez yotib davolanishimni aytdi. Xonamizga kirib, ayolimga bu haqda aytganimda u yuzimga jim tikilib qoldi. Oradan qancha vaqt o‘tdi bilmayman, keyin “davolanish kerak bo‘lsa borasiz, davolanasiz”, deb kiyimlarimni yig‘ishtirishni boshladi. O‘sha kunning o‘zida tushdan so‘ng shifoxonaga borib yotdim.

Oila a’zolarimga ham yuqtirishim mumkin edi...

Kasalxonaga yotgan paytim shifokorlar agar Rossiyadan tuberkulyoz bilan kelgan bo‘lsang, bu oila a’zolaringga ham yuqqan bo‘lishi mumkin deb ularni ko‘rikdan o‘tkazishdi. Xudoga shukr, hech birida sil alomatlari chiqmadi.

Men esa muolajalarni boshladim.

Faqat yaxshi narsalar haqida o‘ylardim. Ertaga yuzimda qanaqa o‘zgarish bo‘larkin, deya o‘zimni o‘zim har kuni rasmga olardim. Ijobiy o‘zgarishlarni telefonimga yozib borardim. Bir oycha baribir ishtaham bo‘lmadi. Faqat meva tomog‘imdan o‘tardi.

Shu orada menga o‘xshab kasalxonaga yotishni istamaganlarni bilib qolsam, oldiga borib, ‘Menam sendek edim. Bu yomon kasal emas, davolanmasang o‘tib ketadi. Men hamma doktorlarni taniyman, ular senga yordam beradi. Hali ko‘rmagandek bo‘lib ketasan’, deb motivatsiya berardim. Kelib davolanishga ko‘ndirardim.

Butun dunyo bo‘yicha sil bilan davolanish bepul. Allohga shukr, muolajalar vaqtida pul bilan bog‘liq muammolar bo‘lmadi. Hech kim bizdan pul so‘ramadi. Shunday qilib, 56 kundan so‘ng sog‘ayib uyga qaytdim.

Kasallikka chalinishimga kuchli stress sabab bo‘lgan

Ochig‘i, uyda bir narsaga katta pul kerak bo‘lib qoldi. Usta edim. Akfa romlar yasardim. Topganim urvoq ham bo‘lmasdi. Yetishmovchilik menga ruhiy bosim bo‘ldi. Ko‘proq pul topishim kerak, deb ko‘p siqildim. Shuning uchun ham Rossiyaga ketishga majbur bo‘lgandim.

U yerda ham musofirchilik bir oycha ko‘p qavatli uylarning yerto‘lasida — zaxda jon saqlaganmiz. Qornim ham uncha to‘ymagan. Immunitetim tushib ketgani uchun kasallikka chalindim deb o‘ylayman.

Tuberkulyozga faqat kambag‘allar chalinmaydi

Bilasizmi, ko‘pchilik bu kasallikka ko‘proq kambag‘allar, to‘yib ovqat yemaydigan insonlar chalinadi, deb o‘ylashadi. Lekin bu noto‘g‘ri fikr. Har bir insonning o‘pkasida sil tayoqchalari bo‘ladi. Qachonki inson muammosini hadeb o‘ylayversa, siqilsa, to‘yib ovqat yemay yursa, gripp o‘n kundan o‘tib ham tuzalmasa, o‘pkasida sil tayoqchalari rivojlanib ketadi. Aytmoqchi bo‘lganim, kasallik bu boy yoki bu kambag‘al deb o‘tirmaydi.

Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, bu kasallikka ko‘proq ayollar chalinarkan. Sababi ular ko‘p siqiladi, parhez qilib, to‘yib ovqat yemaydi. Shuning uchun har bir ayol o‘z sog‘lig‘i haqida o‘ylashi kerak.

Hozir silga chalinganlarga yordam beryapman

Davolanganimdan so‘ng outrichlarda bir muddat volontyor bo‘lib ishladim. Menga o‘xshab silga chalinganlarga maslahatlar berdim. Ularni kasalxonalarga yubordim. Hozir u tashkilot yopildi. Lekin faoliyatimni to‘xtatganim yo‘q. Har kuni turli xil viloyatlardan qo‘ng‘iroqlar bo‘lib turadi. Kuni kecha Koreyadan bir talaba yigit telefon qildi. Aytishicha, isitmasi tushmay, tinmay yo‘talayotgan ekan. Biroq oilasi bilan kelganligini, O‘zbekistonga qaytib borishning iloji yo‘qligini tushuntirib, maslahat so‘radi. Men hamma hujjatlaringiz joyidami, desam bir haftada tayyor bo‘lishini aytdi. Unda hujjatlaringizni tayyorlang-da, shifoxonaga boring. Bepul davolashadi. Agar kasallikka jiddiy qaramasangiz, yuqumli turiga aylansa, sizni ‘deport’ qilib yuboradi deb tushuntirdim. Hamma narsani boshidan oldini olgan ma’qul.

Hozir qurilishda ishlayapman. Rossiyaga borganimcha yo‘q. Bo‘lmasa kasalligim tufayli meni chiqarib yuborishlari mumkin. Bundan tashqari, shu yerdagi silga chalingan yurtdoshlarimizga beminnat yordam berayapman.

Agar hozir kimdir ularga yordam bermasa, davolanishga majburlamasa, menga o‘xshab 4-5 oylab yuraveradi. Vaqt o‘tganidan keyin u yuqumliga aylansa, oilasiga, bolalariga yuqadi. Bolasi maktabga borsa, sinfidagi 30 ta bolaga, eng yomoni, u butun maktabga yuqtirishi mumkin.

Bir kuni bozorga borgandim. Bir kishi ‘shashlik’ pishirib sotyapti. E’tibor berib qarasam, tinmay yo‘talyapti. Oldiga borib, siz yomon yo‘talyapsiz, yuring, tekshirishga olib boray desam yo‘q, boshlig‘im ruxsat bermaydi deb turib oldi. Keyin rahbarining oldiga kirib, agar hozir bu odamni tekshirishga olib ketmasam, sizlarni SESga topshirvoraman deb qo‘rqitdim. Rozi bo‘lishdi. ‘Shashlikchi’ni tekshirganimizda, unda silning eng yuqumli turi aniqlandi. Agar u ‘shashlik’ka qarab yo‘talsa, uni yegan odamning imminuteti past bo‘lsa, tuberkulyozga chalinishi mumkin. Undan yana boshqasiga o‘tadi. O‘ylab ko‘ring, bir kunda nechta odam bozorga keladi?

Dard — mehmon

Yillar o‘tib tushundimki, dard inson uchun aslida bir sinov, kimni kimligini ajratib olishi uchun imkoniyat ekan. Bilasizmi, kasal bo‘lib Xorazmga qaytganimda ko‘pchilik iloji boricha men bilan ko‘rishmaslikka harakat qilardi. Mabodo yuzma-yuz kelib qolsak, ko‘zlarida qandaydir havotirni his qilardim. So‘rashgisi kelmasdi. Lekin Allohga shukr, bunday og‘ir paytda oilam, eng yaqin insonlarim yonimda turdi. Birga dardni yengib o‘tdik. Hozir soppa- sog‘man.

Hozir silga chalinganimdan uyalmayman yoki kimdir men bilan gaplashmay qo‘yishidan qo‘rqmayman. Hozir men kabi kasallikka chalinganlarga yordam beryapman. Nechtasi sog‘ayib, rahmat aytib ketdi. Yaqinlaringiz yoningizda bo‘lsa, harakatlaringiz besamar ketmayotgan bo‘lsa, insonga shu yetadi. Qolganlari qiziqmas.

Xonzodabegim A’zamova suhbatlashdi.