Neytron yulduzlar singari favqulodda o‘ta katta zichlikka ega obyektlarda duch kelish mumkin bo‘lgan materiya shakllari koinotdagi eng pishiq material maqomi uchun da’vo qila oladi. So‘nggi hisob-kitoblarga qaraganda, neytron yulduz materiyasi po‘latdan 10 milliard marotaba pishiqroq bo‘lar ekan.
“Albatta, bu ishonish qiyin bo‘lgan favqulodda katta raqam, lekin haqiqatan ham neytron yulduz materiyasi shu qadar katta zichlikka egaki, unda rostdan ham bunday pishiqlikka erishish mumkin”, – deb izoh bergan Indiana universiteti fizik mutaxassisi Charlz Gorvits.
Mavzuga doir:
Bunday katta zichlikni Yerdagi biror laboratoriya sharoitida olishning imkoni yo‘q. Biz ularni faqat kompyuter modellashtirishi asosida tekshira olamiz xolos. Ismi yuqorida qayd etilgan olim – Gorvits hamkasbi Kaplan bilan birgalikda aynan shu ishni bajarishgan, ya’ni ular neytron yulduzning “spagetti” strukturasini kompyuterda modellashtirib ko‘rgan. Kompyuter modelida bajarilgan tajribalarga asoslanib olingan hisob-kitoblarga ishonadigan bo‘lsak, mabodo kimdadir neytron yulduzdan olingan “yadroviy spagetti” materiali bo‘lsa, bunday materialni sindirish uchun eng pishiq po‘latni sindirishga ketadigan kuchdan 10 milliard marta katta kuch kerak bo‘lar ekan.
Olimlar o‘z qa’ridagi ushbu strukturalarning harakati tufayli neytron yulduzlar muttasil ravishda gravitatsiya to‘lqinlari taratib turadi degan fikrga kelmoqdalar. Biroq ulardan taraladigan bunday gravitatsiya to‘lqinlari shu qadar sezilmas va sust bo‘lgani uchun ularni Yerdagi LIGO va Virgo detektorlari qayd qila olmas ekan. Lekin 2034-yilda orbitaga chiqarilishi rejalashtirilgan LISA kosmik rasadxonasi birinchilardan bo‘lib neytron yulduz generatsiyalagan gravitatsiya to‘lqinlarini aniqlashi mumkin.