O‘zbekiston Markaziy davlat arxiviga “milliy” maqomi va yangi bino berish taklif etilmoqda
“Mening fikrim” jamoaviy murojaatlar portaliga jahon madaniy merosini saqlovchi Markaziy davlat arxiviga “milliy” maqomi va yangi bino berish haqidagi murojaat joylandi.
“O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti hamda Vazirlar Mahkamasining bir qator qarorlari asosida Vatanimiz tarixini yorituvchi yurtimizdan tashqarida saqlanayotgan hujjatlarni qaytarish va ularni saqloviga e’tibor kuchaytirilayotgan bir vaqtda, o‘zimizda saqlanayotgan noyob arxiv manbalar ayanchli sharoitlarda saqlanmoqda”, deyiladi murojaat matnida.
Arxivga “O‘zbekiston Respublikasi Milliy arxivi” maqomini berish, uning moddiy texnik bazasini mustahkamlash quyidagilar bilan asoslanadi:
1.Agar biz rivojlangan davlatlar (AQSh, Germaniya, Angliya, Fransiya, Yaponiya va Koreya) tajribasiga suyanadigan bo‘lsak, ulardagi yetakchi arxivlar “milliy” maqomga ega bo‘lib, to‘liq davlat budjeti hisobidan moliyalashtirilayotganligini ko‘rishimiz mumkin. Bu esa, davlat arxivini pullik xizmat ko‘rsatish yo‘li bilan mablag‘ topish to‘g‘risida qayg‘urishi o‘rniga davlat va jamiyat ahamiyatiga molik bo‘lgan bebaho milliy merosni asrab avaylash ishlari bilan to‘liq shug‘ullanish imkoniyatini yaratib bergan.
2. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Davlat arxivi hujjatlar hajmi va qiymatliligi bo‘yicha Markaziy Osiyodagi eng yirik arxiv sanaladi. Bugungi kunda arxivda 3 milliondan ortiq yig‘majild (delo)lar saqlanib, eng qadimiysi IX asrga oid ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan hujjatdir. Ammo ushbu noyob hujjatlar saqlanayotgan arxiv binosi 1964-yilda foydalanishga topshirilgan bo‘lib, zamonaviy talablarga umuman javob bermaydi. Ma’lumki, arxivning birlamchi vazifasi hujjatlarning bus-butun saqlanishini ta’minlashdir. Ammo O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Davlat arxivining binosida hech qanday sharoitlar mavjud emas. Jumladan, arxiv saqlovxonalarida uzoq yillardan beri konditsioner (qishgi va yozgi sovitgich va isitgichlar) tizimi ishlamayotganligi, o‘tgan yillar davomida zaruriy havo va namlikni ta’minlash uchun zaruriy me’yor talablarining bajarilmasligiga sabab bo‘lmoqda. Shuningdek, rivojlangan xorijiy davlatlar va hattoki bir qator MDH davlatlarida saqlovxonalar zamonaviy stellajlar, yoritish tizimi, qo‘riqlash va yong‘in xavfsizligi tizimlarini kompyuter texnikasi yordamida maxsus dasturda boshqarish yo‘lga qo‘yilgan. Bizdagi arxivlarda esa hamon eskirgan usulda ishlar davom etmoqda.
3. Masofadan turib axborotni elektron shaklda izlab topish va unga buyurtma berish imkoniyatlari oshib borayotgan bir vaqtda Markaziy davlat arxivida hamon an’anaviy tarzda qog‘oz kataloglaridan foydalanish davom etib kelmoqda. Mazkur masalani hal etish uchun arxivda maxsus dastur ishlab chiqish va texnika sotib olish zaruratining tug‘ilganiga ancha yillar bo‘lgan. Afsuski, bu sohada ham O‘zbekiston arxivlari ancha orqada. Ushbu arxivda “Jahon xotirasi” dasturiga kiritilgan hujjatlarni saqlash va ularni o‘rganish uchun tashrif buyurgan har qanday tadqiqotchiga zaruriy sharoitlar yaratilmagan.
Jamoaviy murojaat hukumatga kiritilishi uchun 10 mingta ovoz to‘plashi lozim. 10-iyulda joylangan petitsiya hozircha 141 ta ovoz yig‘gan. Murojaatga ovoz berish uchun yana 86 kun qoldi.
