2025 йил 21 июнь куни тунда АҚШнинг Миссури штатидаги Уайтмен ҳаво базасидан 7 та B-2 Spirit туридаги стратегик бомбардимончи самолётлар ҳавога кўтарилди. Уларга Эроннинг Натанз ва Фордодаги ядровий инфратузилмасига зарба бериш вазифаси юклатилган эди. Вазифа муваффақиятли тарзда амалга оширилди.
Ушбу мақолада айни кунларда кўп тилга олинаётган, ҳар бири қарийб 2 миллиард доллар турувчи, АҚШ ҳарбий стратегиясининг ядроси — B-2 Spirit стратегик бомбардимончи самолётнинг яратилиш тарихи, хусусиятлари ва бу самолётлар иштирокида ўтган ҳарбий миссиялар ҳақида сўз юритилади.
Лойиҳанинг келиб чиқиши
B-2 Spirit’нинг яратилиш илдизлари АҚШ ва Совет Иттифоқи ўртасида кечган “Совуқ уруш” даврига бориб тақалса-да, аслида бу бомбардимончи самолёт Иккинчи жаҳон уруши даврида немислар томонидан ишлаб чиқилган Horten Ho 229 самолётининг ғоявий меросхўри ҳисобланади.
Бу шуни кўрсатадики, АҚШ Иккинчи жаҳон урушидан кейин немис технологияларини чуқур ўрганган ва уларни ўзининг янги авлод ҳарбий лойиҳаларига қўллаган.
60 йилларда АҚШ Совет Иттифоқига қарши эҳтимолий глобал ядро урушига бор кучи билан тайёрланаётган эди. Шундай бир шароитда душман ҳаво мудофаасини айланиб ўта оладиган, стратегик зарба бера оладиган, радарлар деярли илғай олмайдиган, кўринмас самолётга эҳтиёж туғилди.
Бу зарурат асосида Northop Grumman компанияси томонидан Advanced Technology Bomber (АТB) дастури ишлаб чиқилади. Натижада 1989 йил 22 ноябрда B-2 Spirit илк парвозини амалга оширди. АҚШнинг Миссури штатидаги Уайтмен ҳарбий-ҳаво базаси — B-2 самолётлари сақланадиган ягона база ҳисобланади.
Дизайн ва техник жиҳатлар
B-2 Spirit дизайни технологик жиҳатдан илғор бўлиб, у flying wing – учувчи қанот шаклида яратилган. Бу шакл аэродинамик қаршиликни камайтиради, ёнилғи сарфини пасайтиради ва энг асосийси – радар тўлқинларини сочиб юборади.
АҚШ ҳарбий-ҳаво кучлари маълумотларига кўра, B-2 нинг учиш масофаси тахминан 11 000 кмни ташкил этади. Яъни самолёт АҚШдан парвоз қилган ҳолда ёнилғи қуймасдан Европанинг исталган нуқтаси, Яқин Шарқ, Осиёнинг катта қисми ва ҳатто Африка марказигача етиб бора олади.
B-2 самолётининг икки кишилик экипажи автоматлаштирилган тизимлар ёрдамида бошқаради. Самолёт ҳавода ҳар олти соатда бир марта ёнилғи билан тўлдирилади ва бу вақт ичида қарийб 50 тонна ёнилғи қабул қилиши мумкин.
Самолётда иккита ички бомбалар бўлинмаси мавжуд бўлиб, унда ўқ-дорилар айланадиган старт қурилмаси ва икки бомбани ушлаб турувчи мослама жойлаштирилган.
B-2 Spirit жами 18 тоннагача оғирликдаги ўқ-дориларни ташишга қодир. Самолётга бункерлар ажали ҳисобланган ГБУ-57 бомбасидан 2 та жойлаштириш мумкин.
Бомбаларни самолётнинг ички қисмга жойлаштирилиши — уларнинг ташқи қисмларга жойлаштирилишига нисбатан радарга камроқ сезилувчанликни таъминлайди.
Ҳарбий амалиётлар
B-2 Spirit илк бор 1999 йилда НАТОнинг Югославиядаги ҳарбий операциялари пайтида амалий жанговар вазифага жалб этилган. Кейинчалик у Афғонистон (2001), Ироқ (2003) ва Ливия (2011) каби ҳарбий операцияларда иштирок этган. Бу давлатлар қаторига Эрон ҳам қўшилди.
B-2 нинг ўзига хос жиҳати – у дунёдаги исталган нуқтага 24 соат ичида зарба бера олиш имконига эга. Бунинг учун АҚШнинг глобал ҳарбий базалар тармоғи, ҳаводаги ёқилғи қуйиш тизими ва разведка воситалари хизмат қилади.
Стратегик аҳамияти
Бугунги кунда глобал таҳдидлар фонида – айниқса Хитой ва Россиянинг ҳарбий салоҳияти ошиб бораётган бир пайтда – B-2 Spirit АҚШнинг ядро учлик стратегиясида муҳим ўрин эгаллайди.
У ерга жойлаштирилган ракеталар ва сувости кемалари билан бирга, ҳар қандай душман устига зарба бериш имкониятини кафолатлайди.
Шунингдек, B-2 нинг мавжудлиги дипломатик сиёсатга ҳам бевосита таъсир кўрсатади. Чунки бу самолёт стратегик огоҳлантирувчи восита сифатида ишлатилади. У АҚШга ҳар қандай можарони бошлашдан аввал душманига ўз кучини намойиш имкониятини беради.
B-2 Spirit – дунёдаги энг қиммат ҳарбий самолётлардан бири ҳисобланади. Ҳар бир самолётнинг нархи — 2 миллиард долларга яқин.
B-2 нинг эксплуатацияси ва техник хизмат кўрсатиш жуда мураккаб. Шу туфайли Пентагон 2030 йилларда B-2 ни янги авлод B-21 Raider бомбардимончилари билан алмаштиришни режалаштирмоқда.
Изоҳ (0)