Кундузги қисқа давом этадиган уйқудан сўнг баъзи одамларда нохуш аломатлар: бош оғриғи, кўнгил айниши ёки бош айланиши кузатилиши мумкин. Бундай пайтда инсон бу ҳолатни грипп, овқатдан заҳарланиш ёки бошқа сабаблар билан боғлайди. Кўпинча одам ухлаб қолганини ўзи сезмайди ҳам, бироқ натижада ўзини ёмон ҳис қилади. Нима учун мизғиб олиш кўпчилик учун тетиклик бағишласа-да, айримлар учун кутилмаган ноқулайликларга сабаб бўлади? Қуйида ана шу ҳақда сўз боради.
“Қисқа уйқудан кейин юзага келадиган бош айланиши, бошда оғирлик, кўнгил айниши каби ҳолатлар кенг тарқалган бўлиб, бунинг асосий сабаби уйқу инерсияси дейилади. Бу инсон тўлиқ уйқу циклини якунламай уйғонганида юзага келадиган ҳолат”, дейди Шифокор Ваиз Васей.
Уйқу цикллари тахминан 90 дақиқа давом этади ва одатда одамлар кечаси 3-4 циклдан ўтади. Аммо кам ухлаган одамлар бу циклни тугатмай уйғонганлари учун бош айланиши, чалғиш ва ноқулайликларни бошдан кечириши мумкин.
Кўпчилик учун бу ҳолат енгил бўлиб, 20 дақиқа ичида ўтиб кетади, аммо баъзилар учун у бир неча соат давом этадиган, ҳатто қайт қилиш ёки ваҳима каби аломатлар билан бирга бўлиши мумкин.
Тананинг кунлик табиий уйқу ритми ҳам қисқа уйқудан кейин ўзини ёмон ҳис қилишга сабаб бўлади. Чунки одамнинг организми кундузги пайтда ухлашга тайёр эмас.
“Ошқозон кислотасининг қизилўнгачга қайтиши — дам олишдан кейин кўнгил айниши, бош айланиши ва кўкрак оғриғининг кенг тарқалган сабаби ҳисобланади. Бу ҳолатда ошқозон кислотаси қизилўнгачга чиқиб кетади, ва овқатдан кейин ётиш унинг кучайишига олиб келади”, дейди гастроэнтеролог доктор Бҳарат Потҳури.
Деярли ҳар кимда вақти-вақти билан ошқозон кислота қайтиши (acid reflux) юз беради, айниқса ёғли ёки кислоталик таомларни истеъмол қилгандан кейин. Аммо баъзиларда бу ҳолат анча оғир кечади. АҚШ аҳолининг тахминан 20 фоизи тез-тез релукс касаллиги билан азобланади ва ётгандан кейин кўнгил айниши кўпроқ учрайди.
Ошқозон муаммолари кечаси ухлаш пайтида ҳам юзага келиши мумкин, лекин айниқса кун давомида қисқа дам олувчилар орасида кенг тарқалган, чунки улар кўпинча тушлик ёки енгил овқатдан сўнг дарҳол ётиб қолишади.
“Овқатланиш ҳам бу муаммо пайдо бўлишида катта рол ўйнайди. Ёғли, қовурилган, кремли, сут маҳсулотлари ёки толага бой таомлар ошқозонда узоқ қолади ва симптомларни кучайтиради”, дейди гастроэнтеролог доктор Руча Меҳта Шаҳ.
Бошқа сабаблар: Васейнинг айтишича, тананинг сувсизланиши ва қондаги шакар даражасининг пастлиги одам уйғонганда ўзини ёмон ҳис қилишига сабаб бўлиши мумкин. Уйқу апнеси бу нафас олишнинг тўхтаб-қайталаниши билан кечадиган ҳолат бўлиб, бош оғриғи, томоқ оғриғи ва ҳатто безовталик каби аломатларга олиб келиши мумкин.
“Нафас олишдаги бузилишлар кислород даражасининг пасайишига олиб келади, бу эса бош оғриғи, бош айланиши ва кўнгил айниши каби симптомларни келтириб чиқаради”, деб тушунтиради у.
Кун давомида бир оз мизғиб олиш муҳимми?
“Биз ҳар доим қисқа вақт ухлаб олишни тавсия қиламиз — 20 дақиқа ёки ундан кам. Агар уйқу 20 дақиқадан ошса, кўпроқ ухлаб қолишга ўтиш мумкин. Узоқ вақт ухлаш пайтида одам уйғонса, ноқулай аломатлар пайдо бўлиши эҳтимоли кўпроқ”, дейди Васей
Агар ошқозон-ичак муаммолари бўлса, 20 дақиқадан камроқ вақтга мизғиб олиш керак керак. Овқат ҳазм қилиш тизими 20 дақиқадан кейин секинлашади, бу эса овқатнинг ошқозонда кўпроқ вақт қолишига олиб келади.
Мизғиб олгандан кейин пайдо бўладиган кўнгил айнишини қандай олдини олиш ва даволаш мумкин?
“Уйқу олдидан тинчланиш, китоб ўқиш ёки медитация қилиш орқали уйқу режимини бошланг ва ҳақиқий ухлаш вақтидан 1–2 соат олдин гаджетлардан фойдаланишни камайтиринг”, тавсия қилди Шифокор Васей.
Агар ухлаб олиш керак бўлса, уни куннинг эрта пайтларида қилиш маъқул. Шунда кечаси яхши ухлашга халақит бўлмайди. Агар кечқурун ухлаб қолинса, уйқуга бўлган эҳтиёж камаяди, чунки тана узоқ вақт уйғоқ бўлса, ухлаш истаги камаяди.
Агар ошқозон-ичак муаммолари гумон қилинса, овқат ҳазм бўлишини кутиб, кейин ётган маъқул — идеал ҳолатда 3–4 соат. Агар бу амалга ошмаса, ухлашдан олдин аччиқ, кислоталик ва ёғли овқатлардан сақланинг. Ётганингизда ёстиқлар ёки созланадиган матрас ёрдамида бош ва кўкрагингизни кўтариб ётинг.
Дорихонада сотиладиган антасидлар симптомларни енгиллаштириши мумкин. Аммо ноқулайлик давом этса, шифокорга мурожаат қилиш зарур. Шифокор қизилўнгачдаги инфекция, яралар ёки яллиғланиш каби муаммоларни ҳам текширишни маслаҳат беради.
Изоҳ (0)