Европа етакчилари Владимир Зеленский ва Дональд Трамп ўртасидаги музокараларни конструктив йўсинда ўтказишга эришди. Бироқ улар Россия билан музокараларни бошлаш учун зарур бўлган ўт очишни тўхтатиш шарти устида маҳкам турмади. Мутахассисларнинг фикрича, бу масалага Трампнинг позицияси ҳал қилувчи таъсир кўрсатмоқда. Бу ҳақда DW нашри ёзди.
Европада ёз Украина президенти Владимир Зеленский ва Россия етакчиси Владимир Путин ўртасидаги эҳтимолий икки томонлама учрашувга тайёргарлик доирасида дипломатик фаоллик билан ўтмоқда.
Бу учрашувдан сўнг АҚШ иштирокида уч томонлама саммит ўтказилиши режалаштирилган. Вашингтондаги музокаралар якунида эса кўнгиллилар коалициясига кирувчи давлатлар раҳбарлари онлайн маслаҳатлашув ўтказди. 19 август куни эса Европа Иттифоқи президентлари ва ҳукумат раҳбарлари АҚШдаги музокаралар натижалари юзасидан видеоконференция ўтказди.
“Биз Қўшма Штатлар билан биргаликда аниқ ва зарур хавфсизлик кафолатлари устида ишлаймиз. Президент Зеленский ва АҚШ билан бирга адолатли ва барқарор тинчликка эришиш учун кейинги қадамларни тайёрлаймиз”, деб ёзган Европа кенгаши президенти Антониу Кошта ижтимоий тармоқларда. Шунингдек, Кошта Европа давлатлари Украинага ёрдамни давом эттиришини ва Россиянинг босимига қарши биргаликда курашишга қатъий бел боғланганини таъкидлади.
Словакиянинг GLOBSEC таҳлилий марказининг мудофаа бўйича илмий ходими Рожер Хилтоннинг айтишича, Украина Вашингтонда ўтказилган учрашувларда ўз манфаатларини ҳимоя қила олган.
“Украина делегацияси ўзининг асосий манфаатларини Вашингтонда ҳимоя қилди, деб ҳисоблаш мумкин. Чунки урушни имкон қадар тезроқ якунлашга бўлган босимга қарамай, Украинани ҳозирча Россия назорат қилмаётган ҳудудларни топширишга, Қиримни Россия ҳудуди сифатида тан олишга ва НАТО аъзолигидан очиқчасига воз кечишга мажбур қилишмади”.
Хилтоннинг аниқлик киритишича, Украина хавфсизлик кафолатларини олиш учун сезиларли ютуққа эришди.
“Путин билан исталган тинчлик музокараларини ўтказиш сезиларли ва мустаҳкам хавфсизлик кафолатларини талаб қилади. Трамп маъмурияти бу борада Украина учун ижобий қадам ташлади, буни ютуқ деб ҳисоблаш керак”, деган эксперт.
Шу билан бирга, Киев ва Брюссел талаб қилганидек Россия билан музокараларни бошлашнинг асосий шарти бўлган ўт очишни тўхтатиш масаласи Вашингтон томонидан қўллаб-қувватланмаган.
“Трамп Россиянинг Украинага қарши урушини тугатадиган кенг қамровли битимга эътибор қаратмоқда. У энди ўт очишни тўхтатишни бунинг мажбурий шарти деб ҳисобламаяпти”, деган Рожер Хилтон.
Брюсселдаги Европа сиёсати марказининг хавфсизлик ва мудофаа бўйича сиёсий таҳлилчиси Юрай Майчиннинг таъкидлашича, Вашингтондаги саммитнинг асосий ижобий жиҳати шундаки, унда Зеленский ва Трамп ўртасида февраль ойида юз берганига ўхшаш тўқнашув бўлмади.
“Менинг фикримча, амалда жуда кам натижага эришилди”, деган Майчин.
Унинг билдиришича, саммит давомида Зеленский ва Европа етакчилари Трампни ўт очишни тўхтатиш ғоясига қайтаришга кўндириши керак эди.
“Чунки бу принципдан воз кечиш катта хато бўлди. Бу Владимир Путиннинг фойдасига ишлади. Энди у деярли ҳеч қандай қўшимча санкциясиз Украинага қарши тажовузини давом эттириши мумкин”, дея огоҳлантирган эксперт.
Майчин эслатиб ўтдики, дастлаб кўнгиллилар коалицияси ўт очишни тўхтатиш ва унинг бажарилишини назорат қилишни талаб қилган эди.
“Кейин эса Трамп кескин бурилиш қилди. Энди биз тинчлик келишуви ва хавфсизлик кафолатлари ҳақида гапира бошладик. Бу жараён Вашингтон томонидан мувофиқлаштирилади, бироқ кафолатларни европаликлар тақдим этади”, деган таҳлилчи. Шунингдек, Юрай Майчин Трампнинг музокараларда номувофиқлиги ва Европанинг пассив роли катта муаммо бўлишини айтди. Путин буни Ғарбнинг қатъийроқ реакциясидан қочишнинг навбатдаги усули сифатида кўраётганини таъкидлади.
Россиянинг Украинага келажакда яна ҳужум қилишининг олдини олиш учун хавфсизлик кафолатлари масаласи урушни якунлашдаги асосий шартлардан бири бўлиб қолмоқда. Бироқ таҳилчи Рожер Хилтоннинг фикрича, “Украина тинчлик шартномасини имзолаган тақдирда аниқ хавфсизлик кафолатларини оладими ёки фақат иккинчи Будапешт меморандуми билан чекланиб қоладими — бу ҳақида гапиришга ҳали эрта”.
Трампнинг Украина учун кафолатлар асосан Европа томонидан тақдим этилиши, АҚШ эса фақат мувофиқлаштирувчи рол ўйнашини айтган баёнотини инобатга олган ҳолда, эксперт буни шундай баҳолайди: “Эҳтимол, Украинага ишончли ҳимоя берилмайди”.
Вашингтонда Трамп ва Зеленский учрашуви чоғида олти европалик етакчининг иштироки бирлик муҳитини яратди. Бироқ бу охир-оқибат тинчликка олиб келадиган бирлик эмас, деб ҳисоблайди Европа сиёсати маркази вакили Юрай Майчин.
Унинг фикрича, “Россияни музокараларга ундаш тактикасини европаликлар ғалаба деб билмасликлари керак, чунки улар фақат келажакда мумкин бўлган тинчлик битими учун хавфсизлик кафолатларини тайёрлаш билан шуғулланяпти. Бироқ бу унчалик самарали эмас”.
Аналитикга кўра, Европа ҳозирча Украинага ёрдам бера оладиган реал механизм ишлаб чиққани йўқ. Фақат сўзлар ва бўлажак тинчлик келишуви ҳақида ўзларини овутадиган тасаввурлар бор, холос.
Рожер Хилтон эса Европанинг музокара жараёнидаги иштирокини муҳим деб ҳисоблайди. Унинг фикрича, бу икки сабабга кўра аҳамиятлидир:
1. Украиналикларга улар ёлғиз қолдирилмаганини кўрсатади;
2. Қитъанинг ўз мудофааси учун жавобгарликни ўз зиммасига олишга тайёр эканини намойиш этади.
“Гарчи европаликлар ўт очишни тўхтатиш масаласида устунликка эриша олмаган бўлсалар-да, улар Украинага музокара столида муҳим ўрин таъминлаб берди. Путиннинг хоҳишларига қарамай, Европа шундай бўлиб қолади”, деган эксперт.
Хилтоннинг хулоса қилишича, Европа ўз мудофаа-саноат базасини мустаҳкамлаган сайин, Украина ҳам кучаяди. Ҳозирда Брюссел ва Киев Россия Украинани қўрқитиши ёки ундан фойдаланишига йўл қўймаслик учун симметрик тарзда ҳаракат қилмоқда.
Изоҳ (0)