Аризона университети биологи Жон Уинс ва Риверсайддаги Калифорния университети биологи Даниэль Моэн Ер юзидаги тирик мавжудотларнинг аксарияти нисбатан қисқа вақт ичида турлар хилма-хиллигининг жадал ўсишини бошдан кечирганини аниқлади. Тадқиқот натижалари Frontiers in Ecology and Evolution журналида эълон қилинди.
Олимлар узоқ вақтдан бери эволюцион “ҳаёт дарахти” жуда нотекис тузилганлигини кузатиб келишган. Баъзи гуруҳлар минглаб яқин қариндош турлардан иборат бўлса, бошқалари камдан-кам учрайдиган истиснолар бўлиб қолмоқда. Аммо бу умумий қоидами? Энди тадқиқотчилар бу саволга аниқ жавоб беришди.
Олимлар ўсимликлар ва ҳашаротлардан тортиб умуртқалилар ва умуман барча ҳайвонларгача бўлган 2 миллион тур ҳақидаги маълумотларни таҳлил қилишган. Улар 2,5 мингта оила ва ўнлаб йирик таксонларда турларнинг бойлиги, уларнинг ёши ва тўпланиш суръатларини ўрганишган. Маълум бўлишича, таҳлил даражасидан қатъи назар - салтанатлар, типлар ёки оилалар - замонавий турларнинг 80 фоиздан ортиғи хилма-хилликнинг ғайритабиий юқори ўсиш суръатларига эга бўлган озчиликка тўғри келади.
“Масалан, 50 миллион йил олдин фаол учиш қобилияти кўршапалаклар янги экологик бўшлиқларни тез эгаллашига имкон берди, гулларнинг пайдо бўлиши ва ҳашаротлар томонидан чангланиш эса ёпиқ уруғли ўсимликларнинг кенг тарқалишига йўл очди”, дейди тадқиқот муаллифлари.
Уларнинг таъкидлашича, бундай радиацияларнинг асосий “тезлаштирувчилари” - кўп ҳужайралилик, қуруқликни ўзлаштириш, бўғимоёқлиларда ўсимлик озуқасига ўтиш, ўсимликларда эса гуллар ва ихтисослашган чангланиш йирик эволюцион янгиликлар ҳисобланади.
Олимлар ўз хулосалари фақат маълум турларга тааллуқли эканлигини таъкидлашган. Бактериялар билан вазият мураккаброқ: уларнинг атиги 10 мингга яқин тури тасвирланган, аммо ҳақиқий хилма-хиллик миллионлаб ёки ҳатто триллионлаб бўлиши мумкин. Агар шундай бўлса, айнан эволюция суръати паст бўлган бактериялар “ҳаёт дарахти”нинг устунлик қилувчи тармоғи бўлиб чиқиши мумкин, бу эса бутун манзарани ўзгартириб юборади.
Изоҳ (0)