Стартап бозор ва рақобатчиларни қандай таҳлил қилиши керак?

Россиялик инвестор Аркадий Морейниснинг яна бир мақоласини қисқача мазмунда келтирамиз.

«Ноёб ғоялар йўқ» деган оддий фикрдан бошлаймиз. Агар сизга ғоянгиз ноёб бўлиб туюлса, бу қуйидагилардан бирини англатиши мумкин:

• сиз яхшилаб қидирмагансиз;
• рақобатчиларингиз аслида кимлиги ҳақида яхши тасаввурга эга эмассиз;
• буни амалга оширишга интилиб кўргансиз, бироқ у муваффақият қозонмаган.

Қизиқ бир мисолни кўриб чиқамиз. Айтайлик, бир киши келиб: «Ноёб бир нарсани ўйлаб топдим. Бу беш оёқли курси. Қаранг, ростан ҳам рақобатчилар йўқ. Ҳеч ким бундай курсиларни ишлаб чиқармайди. Мен эса уларни ясайман ва жаҳон бозорига чиқаман, чунки рақобатчилар йўқ», — дейди. Балки ҳозирча ҳеч ким беш оёқли курси чиқармас. Бироқ бу буюмнинг рақобатчилари борми? Аслида, бор. Хўш, ким у рақобатчилар? Оддий тўрт оёқли курси ишлаб чиқарувчилар.

Рақобатчилар таҳлили стартап асосчилари «яроқлилиги»ни текшириб кўришнинг жуда яхши усулидир, у орқали ўз ғоясини, маҳсулот ва бозорни тушуниш қобилияти осонгина аниқланади.

Рақобатчиларни бозордаги имконият ва истиқболларнинг қуйидаги белгиларига кўра таҳлил қилиш мумкин:

• Яхши инвестицияларни қўлга киритган йирик иштирокчилари бўлган бозор. Бу компанияларда пул қолмагунича, ушбу бозорга суқилмаган маъқул. Бу ўйин кимда пул кўплиги бўйича ўйналади.

• Етук ва тан олинган етакчилари бўлган бозор. Кенг бозорда етакчи ягона эканлиги ва ўйинчилар камлиги бу бозорга кириш мумкинлигидан дарак бермайди, аксинча, у бозорнинг ўта даражада барқарорлашиб, унга кириш деярли нореал бўлиб қолганини билдиради.

• Агар барқарор бозорда майда иштирокчилар кўп бўлса, бу ушбу бозорда етарли миқдорда пул йўқ демакдир.

• Бозорларнинг тўртинчи тури — бир нечта майда ўйинчидан иборат янги бозорлар. Балиқни шу ерда тутиш керак. Бундай бозорлар ўсиб кетиши (сиз билан бирга) ва катта барқарор бозорларга айланиши мумкин.

Бироқ ғоянгиз, ишлаб чиқаришга уриниб кўрмоқчи бўлган маҳсулотлар вариантлари, ва асосий мақсад — бу бозорда одамлар сотиб оладиган нарсаларни сотиш бўйича аниқ тушунчага эга бўлсангизгина, бозор билан бирга ўсиш мумкин.

Лойиҳа «Дарё» ва StartupFactory.uz томонидан ишга туширилган.