Албатта, бу астрофизикларнинг тахминлари холос. Одатда бундай фараз муайян самовий ҳодиса учун энг охирги ўринда қаралади (яъни бунинг ҳақиқат бўлиб чиқиш эҳтимоли фавқулодда жуда паст). Лекин «Кеплер» фазовий телескопи томонидан кашф этилган ва қуролланмаган кўз билан кўриб бўлмайдиган, KIC8462852 шартли номига эга юлдуз яқинида онгли мавжудотлар яшаши мумкин бўлган сайёра борлиги гумон қилинмоқда. «Дарё» колумнисти Музаффар Қосимов шу ҳақда ҳикоя қилади.
KIC8462852 юлдузи фанда «Табби юлдузи» ҳам дейилади. У биздан 1480 ёруғлик йили масофада, Оққуш юлдуз туркумида жойлашган. Бу юлдуз ёрқинлигининг даврий нотекис хиралашуви унинг яқинида айланувчи йирик сайёра борлигига ишора қилади.
«Кеплер» телескопининг асл мақсади ҳам аслида юлдузлар ёрқинлигининг даврий хиралашувига асосланиб, унинг яқинида сайёра мавжудлигини аниқлашдан иборат. Бу усул фанда «транзит усули» дейилади. Юлдуз рўпарасидан унинг сайёралари ўтаётганда ушбу сайёра ўз танаси билан биздан юлдузни қисман ёки тўлиқ тўсиб қўяди. Табиийки, бундан ўша юлдузнинг кўриниши хиралашади. Ушбу хиралашиш муайян даврий такрорланишини таҳлил қилиш асносида унинг яқинида қандай сайёра мавжудлигини, унинг ўлчамлари ва массаси сингари параметрларини аниқлаш мумкин бўлади. Бошқа юлдузлар яқинида аниқланган сайёралар «экзосайёралар» дейилади. Албатта, «Кеплер» бундай сайёра ва юлдузлардан бир неча мингтасини аниқлаган ва улардан бирортасида ҳозирча онгли мавжудотлар бўлиши мумкинлиги ҳақида шов-шувли хабар тарқалмаган эди. Унда Табби юлдузи ёки KIC8462852 нинг қолганлардан нима фарқли жиҳати борки, ҳаваскор астрономлар тугул, ҳатто астрофизик олимлар ҳам бу юлдуз яқинида технологик ривожланган цивилизация бўлиши эҳтимоли ҳақида гапириб қолишди? Ахир бундай эҳтимол барча вариантлар ичида энг охирги бўлиб кўриб чиқилиши юқорида айтилди.
Гап шундаки, KIC8462852 нинг даврий хиралашуви бирмунча нотекис бўлиб, унинг ёрқинлиги 80 фоизгача пасайиб, кейинги давр мобайнида шу ҳолат такрорланди. Бу пасайиш ночизиқли бўлиб, баъзан беш кун, баъзан 80 кун давом этган. Бу қизиқ жиҳатга илк бора 2011 йилда ҳаваскор астрономлар эътибор қаратган эди. Ўшанда бу нарса телескопнинг техник нуқсони таъсири бўлиши эҳтимолини истисно қилувчи барча таҳлиллар ўтказилгач, бу ночизиқли хиралашув муайян қонуниятга бўйсунаётганини ва қандайдир тасодифий ҳодиса эмаслигини билиб олинган. Шундан сўнг KIC8462852 юлдузига бўлган қизиқиш кескин ортди. Ҳаваскор астрономлар махсус хайрия акцияси ўтказиб, 100 минг долларга яқин маблағ тўплади ва «Кеплер» телескопидан кўпроқ ушбу юлдуз тасвирларини олишига эришди. Ўшанда KIC8462852 юлдузи ўзини ғалати тутаётгани ҳақида матбуотда ҳам илк мақолалар пайдо бўла бошлади. Бундай мақолалардан энг биринчисининг муаллифи Табета Бояжан исмли астрофизик аёл бўлгани сабабли кейинчалик ОАВда ушбу юлдузнинг KIC8462852 номи ўрнига ўша муаллиф исми билан оддийгина Табби юлдузи деб юритила бошлади.
Демак, хиралашувнинг ночизиқли характери Табби юлдузи яқинида жуда кўп сондаги, бир-бирига жуда зич ва яқин жойлашган объектлар мавжудлигига ишора қилмоқда. Бундай ҳолат ёш юлдузлар яқинида кузатиладиган одатий ҳолат. Ёш юлдузлар яқинида улкан миқдорда космик чанг мавжуд бўлади ва ўша чангдан аста-секинлик билан йирик объектлар, хусусан, сайёралар шаклланади. Лекин Табби юлдузи ёш юлдуз эмас.
Унда бу юлдузга ўта зич ўзаро яқинликда жойлашган объектлар галаси нимадан иборат экан? Астрофизиклар қаршисида яна бир неча тахминлар мавжуд. Хусусан, бу юлдуз атрофини қуршаб олган сон-саноқсиз астероидлардан иборат белбоғ ёки ўша яқин орадаги иккита йирик сайёра тўқнашувидан қолган қолдиқ жисмлар тўдаси сингари гипотезалар шулар жумласидандир. Лекин таҳлиллар ушбу гипотезаларни ҳам истисно қилишни талаб этмоқда ва ҳақиқатан ҳам Табби юлдузи яқинида астероидлар ҳалқаси бўлиши ёки сайёралар тўқнашуви содир бўлгани эҳтимоли йўқ даражада паст (чунки сайёралар тўқнашуви юлдуз эволюциясининг илк босқичларида рўй беради; айтганимиздек, Табби юлдузи бу босқичдан аллақачон ўтиб бўлган, яъни у ёш юлдуз эмас). Ҳозирда Табби юлдузи ўзини бу қадар ғалати тутишини асословчи нисбатан ишонарли омиллардан бири сифатида унинг яқинида кўп миқдорда кометалар айланаётганлиги ҳақидаги тахмин асосий ўринга чиққан. Астрофизиклар ушбу юлдузни бутун бошли кометалар қўшини қуршаб олган бўлса керак, деган фикрга бормоқда.
Табета Бояжян KIC8462852 нинг бундай ғайриоддий милтиллашига яна бир сабаб сифатида унинг яқинида технологик юксак ривожланган цивилизация мавжуд бўлиши эҳтимолини ҳам кўрсатиб ўтган. Албатта, яна бир бора такрорлашдан чарчамаймизки, бу энг охирги бўлиб кўриб чиқиладиган, эҳтимоли ҳам энг паст тахминдир. Лекин Табби юлдузи ушбу тахминга ҳам навбат қолдирмоқдаки, олимларнинг фикрича, ўша қандайдир юксак технологик ривожланган цивилизация ўз юлдузи атрофига унинг энергиясини йиғиб олишга мўлжалланган улкан фазовий коллекторлар чиқарган бўлиши мумкин эмиш.
Ҳозирда олимлар SETI лойиҳасини айнан Табби юлдузини синчиклаб махсус ўрганишга йўналтириш учун тайёргарлик кўрмоқда. SETI — Search for Extraterrestrial Intelligence сўзидан ясалган аббревиатура бўлиб, Ердан ташқаридаги онгли мавжудотларни қидириш лойиҳасидир. 1961 йилда ишга туширилган бу лойиҳанинг мақсади ўша Ердан ташқаридаги онгли мавжудотларнинг радиосигналларини ёки лазер сигналларини тутиш ва шу орқали уларнинг мавжудлигини аниқлашдир. Ушбу лойиҳа доирасида астрономлар Ер шарининг турли нуқталаридаги расадхоналарда улкан радиотелескопларни ўрнатиб, коинотга қаратиб қўйган ва 1961 йилдан бери, яъни мана 58 йилдирки, ўзга сайёраликлардан хабар кутяпти. Бояжан илмий гуруҳи энди SETI радиотелескоплари орқали Табби юлдузи тарафдан технологик фаолиятга алоқадор радиотўлқинларни тутишни мақсад қилган. Агар бундай радиотўлқинлар ҳақиқатан ҳам тутилса ва уларнинг частотаси ривожланган цивилизация фаолиятига ишора қилса, кейинроқ астрофизика жамияти дунёдаги энг катта телескопларни, хусусан, Very Large Array телескопини унга йўналтиришмоқчи.
Изоҳ (0)