Yaponiya imperiyasi dunyodagi eng qadimiy sulola bo‘lib, uning tarixi miloddan avvalgi 660-yildan boshlangan va bugungi kungacha uzluksiz davom etib kelmoqda. Ming yillar davomida o‘ziga xos an’analar tizimi shakllanib, ularga hozirgi kunda ham qat’iy rioya qilinadi. Yaponiya jamiyati jadal sur’atda rivojlanib, zamonaviylashib borayotganiga qaramay, imperator oilasi qadimiy qoidalarga asoslanib yashaydi va bu qoidalardan chetga chiqish mutlaqo mumkin emas.
Familiyasiz
Yapon monarxiyasining Yevropa monarxiyalaridan farqi shundaki, imperator oilasi a’zolarining familiyasi yo‘q. Ular faqat shaxsiy ismga ega. Masalan, hozirgi hukmdorning ismi Naruxito, rafiqasiniki esa Masako. Biroq Yaponiyada ismlar masalasi ham murakkab. Taxtga o‘tirgach, haqiqiy ism ahamiyatini yo‘qotadi — imperator hukmronligining rasmiy nom oladi va avlodlar uni shu nom bilan eslaydi.
Shunday qilib, Naruxitoning otasi Akixito taxtdan voz kechgach, rasman Xeysey imperatori (“tinchlik o‘rnatuvchi”) deb atala boshlandi. Naruxito esa hozir Reyva imperatori, ya’ni “go‘zal uyg‘unlik” ma’nosini anglatadi. Aynan shu shior uning hukmronligi ruhini aks ettiradi, ammo siyosiy hokimiyat bermaydi.
Imperator siyosatdan tashqarida
Yaponiyada imperator ramziy shaxs bo‘lib, mamlakatni boshqarishda ishtirok etmaydi. Amaldagi konstitutsiyaga ko‘ra, imperator saylovda ovoz berish, nomzodini qo‘yish, siyosiy qarashlarini bildirish va davlatda sodir bo‘layotgan voqealarga ta’sir o‘tkazish huquqiga ega emas. Bu uning rolini faqat vakillik bilan cheklaydi va siyosatda Britaniya qirolining rolidan ko‘ra ahamiyatliroq emas.
Taxt — faqat erkaklar uchun
Yaponiya tarixida sakkizta malika bo‘lgan bo‘lsa-da, XIX asrda Meydzi davrida ayollarga taxtni meros qilib olishni taqiqlovchi qonun qabul qilindi. Taxtdagi so‘nggi ayol 1771-yilgacha hukmronlik qilgan Go-Sakuramati malikasi edi.
Zamonaviy qonunchilik qat’iy — hatto erkak vorislar qolmasa ham, ayollar malika bo‘la olmaydi. XXI asr boshlarida bu muammo keskinlashdi, ammo hozirgi imperatorning ukasi oilasida o‘g‘il farzand tug‘ilishi bilan hal bo‘ldi. Bu sohadagi islohotlar haqidagi munozaralar davom etmoqda, biroq yaqin yillarda o‘zgarishlar bo‘lishi dargumon: yapon jamiyati bu masalada an’anaviy qarashlarini saqlab qolmoqda.
Muhabbat yoki unvon
Imperator oilasining ayol a’zolariga oddiy fuqarolar bilan turmush qurishga ruxsat berilmaydi. “Mezalyans” sodir bo‘lsa, ular avtomatik tarzda unvonini yo‘qotib, imperator oilasi tarkibidan chiqariladi. Masalan, imperator Naruxitoning jiyani malika Mako kursdoshi — oddiy huquqshunosga turmushga chiqib, o‘z maqomidan mahrum bo‘ldi.
Biroq oiladagi erkaklar uchun unday emas: ularga aslzoda bo‘lmagan qizlarga uylanishga ruxsat etiladi, bunda unvon va oiladagi mavqeyini saqlab qolishadi.
Ish va daromadga taqiq
Yevropa qirollik a’zolari biznes bilan shug‘ullanishi, ko‘rsatuvlarda qatnashishi yoki gumanitar sohada ishlashi mumkin bo‘lsa, Yaponiyada imperator oilasi a’zolarining ishlash va maosh olishi taqiqlanadi. Ular butunlay davlat byudjetiga qaram va faqat imperatorning ruxsati bilangina xayriya ishlari bilan shug‘ullanishlari mumkin. O‘zini boshqacha tutish asrlar davomida shakllangan an’analarni buzish hisoblanadi.
Hatto sovg‘alarga ham cheklovlar bor
Sovg‘a olishdek oddiy narsa ham qat’iy tartibga solingan. Imperator oilasi, agar bu parlament tomonidan ma’qullanmagan bo‘lsa, sovg‘alarni qabul qilish yoki taqdim etish huquqiga ega emas. Mulk masalasi ham xuddi shunday — barcha shaxsiy va oilaviy mulk davlat tomonidan sinchkovlik bilan nazorat qilinadi.
Imperator hashamatimi yoki oltin qafasmi?
Bir tomondan, imperator oilasi a’zolari hurmat, imtiyozlar va e’tibor bilan o‘ralgan. Boshqa tomondan, ularning hayoti to‘liq cheklovlar va qat’iy qoidalarga bo‘ysundirilgan. Ularning har bir harakati, so‘zi yoki imo-ishorasi qat’iy tartibga solingan, “inson erkinligi”ning har qanday ko‘rinishi qattiq nazorat ostida. Shunday ekan, savol tug‘iladi: imperatorning hayoti sharafmi yoki ixtiyoriy ravishda oltin qafasga qamalishmi?
Izoh (0)