O‘zbekiston sud tizimida sunʼiy intellektdan foydalanish tezroq yo‘lga qo‘yilishi kerak. Bu haqda sobiq tashqi ishlar vaziri, ayni paytda Markaziy Osiyo sunʼiy idrok assotsiatsiyasi raisi Vladimir Norov “Daryo” muxbiriga bergan intervyusida aytdi.
Toshkent shahrida o‘tkazilgan xalqaro investitsiya forumida ko‘p mavzular qatori sunʼiy intellekt bo‘yicha ham muhokamalar bo‘ldi. Muloqotda moderator sifatida qatnashgan Vladimir Norov “Daryo”ga intervyu berdi.
“Sudga sunʼiy idrok kerak”
Bugungi internet va sunʼiy intellekt davrida axborot almashish kuchli. Har bir davlatda nima bo‘lyapti — hamma biladi. Uni yashirib bo‘lmaydi. O‘ylaymanki, sud tizimini ham rivojlantirish kerak.
Assotsiatsiyamiz shu yil fevralda Oliy sud va Sudyalar maktabi bilan hamkorlikda maxsus konferensiya o‘tkazdi. Mavzu sud tizimiga sunʼiy idrokni qanday qilib tatbiq etish bo‘yicha edi.
Hozir sudlarda juda ko‘p muammolar mavjud. Buni hech kim inkor etmaydi. Odamlarda tizimga nisbatan norozilik bor. Hayotimiz o‘zgarmoqda, aholi ko‘paymoqda. Iqtisod, shaxsiy mulk va tadbirkorlik rivojlanyapti. Albatta, bu jarayonda sud ham o‘zgarishi kerak. Masalan, ko‘p hollarda insonlar arizasiga javob ololmayapti yoki sudda ko‘rilayotgan ishlar bo‘yicha eʼtirozlar bo‘ladi. Bu vazifalarni sunʼiy intellekt orqali, yaʼni inson omilisiz bajarish ham mumkin.
“Sunʼiy idrok sudyaga maslahatchi bo‘ladi”
Sud jarayonini nazorat qilish masalasi bor. Monitoring va tahlil qilishda sunʼiy intellekt katta rol o‘ynaydi. Shu masalalarni biz Oliy sud bilan birgalikda o‘tkazgan davra suhbatimizda gaplashib oldik. Bugun iqtisod sohasiga, jumladan, bank, savdo yoki elektron tijorat tarmoqlariga sunʼiy intellekt tez kirib, rivojlanib bormoqda.
Endi sud tizimi ham bunga harakat qilmasa, orqada qolib ketadi. Misol uchun, hozir Xitoyda internet-sud ochilgan. Yaʼni sunʼiy intellekt hammasini olib boradi. Ularda bu tez rivojlanyapti. Men uch yil ishlab hayron qolganman. Hozir ular shifoxona ochgan. U yerda 42 ta shifokor bu sunʼiy intellekt. Biz ham shu ishlarni tezlashtirishimiz kerak.
Sud sohasida ham, sudyalar tomonidan inson omili bor. Ko‘p masalalarni yechishda sunʼiy intellekt ularga maslahatchi hisobida bo‘ladi. Sunʼiy idrok sudyani almashtirmaydi. Lekin sudyalar sud qarorini qabul qilganda ham qonunga eʼtibor berishi kerak, ham boshqa masalalarga. Yaʼni oldingi sud jarayonlarini ham tahlil qilib, o‘sha asosida qaror qabul qilishi kerak.
Agar hozirgi kadrlarga sunʼiy idrokni o‘z ishida qo‘llashni o‘rgatmasak, orqada qolib ketaveramiz. Hayot tez rivojlanib boryapti. Sud, adliya tizim ham albatta rivojlanishi kerak.
“ChatGPT yagona yordamchim”
Men har kuni sunʼiy intellektdan foydalanaman. Oldin vazir, bosh kotib va elchi bo‘lganman. U paytlarda yordamchilarim bo‘lgan. Endi hech kimim yo‘q. Lekin menda ChatGPT bor. U samaraliroq. Chunki menga darhol javob beradi. Yordamchilarimga esa tushuntirishga ko‘proq vaqt ketgan. Yaʼni ular menga javob keltirgan, lekin men undan qoniqmagan bo‘lishim mumkin edi. Ammo ChatGPT darhol javob beradi. Faqat savolni yozish kerak xolos.
“Sunʼiy idrok — katta xavf”
2023-yilda Pekinda sunʼiy intellekt xavfsizligiga bag‘ishlangan katta forum bo‘lib o‘tgan edi. U yerda Stenford universitetidan, Hindistondan, Xitoydan mutaxassislar qatnashib, sunʼiy idrok bilan bog‘liq kelajakdagi xavflarni chuqur tahlil qilgan. Hozirgi davrda sunʼiy idrok inson tafakkuridan ham yuqori darajaga ko‘tarilishi mumkin bo‘lgan bosqichga yaqinlashmoqda. Bu xavotirli holat. Sunʼiy idrok shunday darajaga chiqishi mumkinki, uni o‘chirib ham bo‘lmaydi.
Shuning uchun ham hozir odamlar ayni vaqtda bu xavfni kamaytirish ustida ishlashyapti. Agar biz sunʼiy idrokni rivojlantirmasak, ortda qolamiz.
Men eslayman, maktabda qo‘lda siyoh bilan yozganmiz. Keyin sharikli ruchkalar paydo bo‘ldi. Ularni ishlatish bizga taqiqlangan edi. Keyin bolalarim o‘qiyotganda kalkulyatorlar paydo bo‘ldi. Maktab kalkulyatorlardan foydalanishni ham taqiqlagan. Fikr shunday edi: agar yoshlar kalkulyator ishlatsa, aqlli bo‘lishmaydi. Keyin kompyuter, internet keldi. O‘shanda ham shunday xavotirlar bo‘lgan. Ammo aksincha, bularning barchasi sivilizatsiyamiz rivojlanishiga imkon berdi.
Izoh (0)