Qahva sanoati tufayli tropik o‘rmonlarning yo‘qolib ketish xavfi bor

Yangi tadqiqot natijalariga ko‘ra, qahva, kakao va boshqa mahsulotlarning rivojlangan mamlakatlarga import hajmining ortishi tropik o‘rmonlarga tobora ko‘proq xavf tug‘dirmoqda. Bu haqda Tengrinews xabar berdi.

Nature Ecology & Evolution ilmiy jurnalida chop etilgan tadqiqotga ko‘ra, Buyuk Britaniya va boshqa rivojlangan mamlakatlarda qahvaga talabning o‘sishi yiliga bir kishi uchun to‘rtta daraxtning kesilishiga sabab bo‘ladi.

Tadqiqot mualliflari bo‘lgan Inson va tabiat tadqiqoti instituti (RIHN — Research Institute for Humanity and Nature)ning dotsenti Keyitiro Kanemoto va katta ilmiy xodim Nguyen Tyen Xoangoning so‘zlariga ko‘ra, xalqaro savdo ko‘lamining kengayishi iqlim va bioxilma-xillik uchun foydadan ko‘ra, ko‘proq zarar keltiradi. Tadqiqotda 2001-yildan 2015-yilgacha bo‘lgan davrda dunyodagi o‘rmonlar qisqarishining global holati ko‘rib chiqilgan.

O‘rmonlar quruqlikning taxminan uchdan bir qismini egallaydi. Bundan tashqari, tropik o‘rmonlar barcha o‘simlik va hayvonlarning 50 foizidan 90 foizigacha qismi uchun yashash joyi hisoblanadi. Shuningdek, ular iqlim uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega hisoblanadi, chunki ular katta miqdordagi karbonat angidridni yutadi va saqlaydi.

Lekin Amazonka, Markaziy Afrika, Indoneziya va Osiyoning ba’zi qismlarida so‘nggi o‘n yillik davomida yanada ko‘proq daraxt kesildi. Yuqori aniqlikdagi o‘rmon xaritalari va global ta’minot zanjirining batafsil modeli yordamida tadqiqotchilar qaysi mamlakatlarning iste’molchilaridagi soya, kakao va yog‘och kabi mahsulotlarga bo‘lgan talab tufayli o‘rmonlarning kesilishiga sabab bo‘lgani haqida batafsil ma’lumot to‘play oldi. Bu kabi ekinlarni ekish uchun ham o‘n minglab gektar o‘rmonlar kesiladi.

“Katta yettilik”ning (G7) beshta mamlakatida talab natijasida 90 foizdan ortiq o‘rmon shu davlatlar chegaralari tashqarisida kesilgan. Bundan tashqari, ularning sezilarli qismi tropik o‘rmonlarga ta’sir ko‘rsatgan.

Germaniyada kakao iste’moli Kot-d’Ivuar va Gana o‘rmonlariga eng katta xavf tug‘diradi. Shuningdek, yaponiyalik iste’molchilarning kunjut, vanil va paxtaga bo‘lgan talabi Tanzaniyaning tropik o‘rmonlariga xavf soladi.

Xitoylik iste’molchilar talabi Shimoliy Laos o‘rmonlarining kesilishiga javobgar hisoblanadi, chunki bu yerdagi maydonlar kauchuk plantatsiyasi uchun tozalanmoqda. AQShda esa Kambojaning yog‘ochi, Liberiyaning kauchugi, Gvatemalaning meva va yong‘oqlari, shuningdek, Braziliyaning soya mol go‘shti kabi mahsulotlariga talab yuqori.

“Bu tadqiqot rivojlangan mamlakatlar, xususan, G7 davlatlaridagi talab dunyo o‘rmonlari va bioxilma-xillikka zarar yetkazmoqda. Yirik mamlakatlar iste’mol qilinadigan mahsulotlarga qarab o‘rmonlarning kesilishiga turlicha ta’sir ko‘rsatishini aniqladik”, — deb ta’kidladi Xoango.

Ma’lumot uchun, 2002-yildan 2019-yilgacha insoniyatning faoliyati 600 ming kvadrat kilometr o‘rmonni vayron qildi, bu deyarli Fransiya hududi bilan teng maydon hisoblanadi. Yoshi ulug‘ tropik o‘rmonlarning 34 foizi yo‘q qilindi va yana 30 foizi chirib, nobud bo‘lgan.