Ўзбекистонда сўнгги 5 йилда кластерлар томонидан ишлаб чиқариш 32 бараварга ошди

Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти (ПМТИ) экспертлари  томонидан Ўзбекистонда 2018—2022 йилларда кластерларнинг ривожланиш тенденцияси ва хусусиятлари ўрганилди.

Ҳозирги вақтда кластерлар дунё мамлакатлари иқтисодиётининг самарали ўсиш драйвери сифатида иқтисодий фаолиятнинг қарийб 50 фоизини қамраб олган. Масалан, АҚШда 380 та кластер бор ва ЯИМнинг 60 фоизи уларнинг ҳиссасига тўғри келади.

Италия саноатида банд бўлганларнинг 43 фоизи 206 та кластерда меҳнат қилади ва мамлакат экспортида ушбу кластерларнинг улуши 30 фоизни ташкил этади.

Хитойда 60 дан ортиқ махсус кластерлар 30 мингга яқин корхонани бирлаштиради ва уларда 3,5 миллион киши меҳнат қилади. Мазкур корхоналарда йилига 200 миллиард долларга тенг маҳсулот ишлаб чиқарилади.

Ўзбекистонда 2018—2022 йилларда 506 та кластер шакллантирилди. Сўнгги беш йилда улар томонидан ишлаб чиқарилган маҳсулотлар ҳажми 32 баравар ошди ва 2022 йил натижаларига кўра 28,7 триллион сўмга етди.

2018—2022 йилларда кластерларга йўналтирилган инвестициялар ҳажми 5,2 маротаба, тизимда банд бўлганлар сони эса 2,5 маротаба ортди. 

Кластерларнинг жами саноат маҳсулотлари экспортидаги улуши 2019 йилда 5 фоизни ташкил этган бўлса, 2022 йилда 11,4 фоизга етди. 

2018—2022 йиллар оралиғида кластерлар тизимида меҳнат унумдорлиги 12,9 баравар, инвестицияларнинг рентабеллик (АРР) коэффициенти 1 дан 1,4 гача ошди. Бу кластерлаштириш лойиҳалари жуда самарали эканлигидан далолат беради.

Саноатнинг ишлаб чиқариш тармоғида кластерларнинг ижтимоий–иқтисодий самарадорлиги ва унинг ҳудудий меҳнат тақсимотидаги ўрни агрегатлашган Кластер қуввати (Pc) интеграл индекси орқали баҳоланди. 

Ҳар бир индекс қиймати 0 дан 1 гача (0≤Pc≤1) оралиқда баҳоланади. Агар қиймат 0 дан 1 га яқинлашса, бу иқтисодиётнинг кластерлашганлик даражаси юқорилигини кўрсатади.

Ҳисоб-китоблар саноатнинг ишлаб чиқариш тармоғида Кластер қуввати (Pc) интеграл индекси 0,201 ни ташкил этишини кўрсатди. Бу таҳлиллар иқтисодиётни кластерлаштириш салоҳияти юқорилигини, соҳага инвестицияларни, шу жумладан хорижий инвесторларни, тадбиркорлик субъектларини қўшимча жалб қилиш имконияти мавжудлигини кўрсатади.

Дунёнинг ривожланган мамлакатлари тажрибасига кўра, кластерлаштириш иқтисодиётда меҳнат унумдорлиги ва самарадорлик кўрсаткичлари ошишига олиб келади.

Саноат тармоқларида кластерлаштириш хом ашёдан тайёр маҳсулотгача бўлган тўлиқ ишлаб чиқариш тизимини шакллантириш, шунингдек, бу тизимга илм-фан, савдо, логистика каби соҳаларни жамлаш имконини беради.