Kanadada yadroviy qurollar haqida jamoatchilik muhokamalari boshlandi. Bunga Rossiyaning Ukrainaga qarshi urushi, AQSHning Yevropadagi xavfsizlik bo‘yicha kelishuvlardan chekinishi va AQSHning Kanadaga nisbatan hududiy da’volari sabab bo‘ldi. Bu haqda The Globe xabar berdi.
Muhokamalar hali boshlang‘ich bosqichda, ammo bu ularni rasmiy shaklga keltirish ehtimolini inkor etmaydi. Jurnalistlar ta'kidlashicha, qo‘shni davlat ochiqchasiga hududiy talablar qo‘yganda, Kanada o‘z xavfsizligini ta'minlash haqida jiddiy o‘ylashi kerak.
Ko‘plab mutaxassislar Kanadaning qurolli kuchlarini mustahkamlash zarurligini ta’kidlamoqda. Ammo bu yetarli bo‘lmasligi mumkin. Mamlakat keng hududga ega bo‘lsa-da, uning armiyasida atigi 65 000 nafar askar bor.
Nashrning ta’kidlashicha, Kanadada yadro qurolini ishlab chiqishi zarurligi borasida muhokamalar boshlangan.
Imkoniyatlar oynasi ochilmoqda. NATO ittifoqchilari o‘zining va Yevropaning xavfsizligi uchun yadroviy pozitsiyalarini qayta ko‘rib chiqmoqda. Polsha yadro qurolini qo‘lga kiritish imkoniyatini ko‘rib chiqishini ochiqchasiga bildirmoqda. So‘nggi yillarda Germaniyada yadro quroli bo‘yicha bahslar bo‘lib o‘tgan va ehtimol, ular yana qizg‘in tus oladi. Kanada uchun yadroviy salohiyatni rivojlantirish maqsadga muvofiqdir, chunki bu Yevropa ittifoqdoshlari bilan hamohang bo‘lib, Rossiyaga qarshi tiyib turuvchi omilga aylanishi mumkin, shu bilan birga, sobiq do‘sti — Amerika Qo‘shma Shtatlariga qarshi xavfsizlikni ta’minlaydi, deya yozadi maqola mualliflari.
Nashrning aniqlik kiritishicha, odatiy sharoitlarda Kanada hech qachon yadro quroli yaratish masalasini ko‘rib chiqmagan bo‘lardi. Bu juda qimmat, tashqi aloqalar nuqtai nazaridan xavfli va mamlakatning bunday qurollarni tarqatmaslik obro‘siga zid. Biroq, hozirgi vaziyatda Kanada o‘z yadroviy salohiyatini rivojlantirish haqida o‘ylashi kerak.
Kanada yadro qurolini ishlab chiqish uchun zarur bo‘lgan deyarli barcha tarkibiy qismlar va infratuzilmalarga ega. Mamlakat tarixan Manhetten loyihasida ishtirok etgan va hozirda dunyodagi eng kuchli yadroviy energiya sanoatlaridan biriga ega. Faqat Qozog‘iston unga nisbatan uranni ko‘proq ishlab chiqaradi. Shuningdek, Kanada yadro qurollari ishlab chiqish uchun ishlatilishi mumkin bo‘lgan og‘ir suv zaxiralariga ega.
Yagona yetishmayotgan narsa – qurol darajasidagi plutoniy ishlab chiqarish uchun qayta ishlash zavodlari. Plutoniy urandan ko‘ra tezroq bomba yasashga imkon beradi, bu bir yoki ikki yilni oladi. Kanada materiallarni sotib olishni o‘ylashi mumkin, deyiladi xabarda.
Keyingi to‘siq Kanadaning qurollardan foydalanish imkonini beradigan tegishli yetkazib berish vositalariga — raketalar, samolyotlar yoki suvosti kemalariga ega ekanini ta’minlashdir. Yadroviy latentlik, ya’ni yadroviy bilim va texnologiyalarga egalik, bu vositalarsiz hech qanday ahamiyatga ega emas.
Kanada o‘rganishi lozim bo‘lgan bir nechta imkoniyatlar mavjud
Ideal holda, Kanada mustaqil ravishda raketalarni uchirishga qodir bo‘lishi kerak, chunki kosmosga raketalarni yuborish texnologiyasi raketalar texnologiyasiga o‘xshash. Bundan tashqari, Kanada sotib olishni rejalashtirayotgan gibrid dizel-elektr suvosti kemalaridan voz kechib, yadroviy qurollarni tashiy oladigan atom suvosti kemalariga, masalan, fransuz Suffren sinfi suvosti kemalariga o‘tishi lozim. Bunday kemalar qurollarni himoya qilishi bilan birga, Arktikaning muzli suvlarida yanada samaraliroq faoliyat ko‘rsatishi mumkin.
Yana bir imkoniyat —Amerikaning F-35 qiruvchi samolyotlarini sotib olishdan voz kechish. Kanadada allaqachon bu xaridni bekor qilish talablari yangramoqda. Agar boshqa ittifoqdoshlar ham shunday yo‘l tutsa, bu NATO a’zolari uning o‘rniga nimani sotib olishini kelishib olishiga asos bo‘ladi. Yadroviy qobiliyatga ega bo‘lgani uchun Dassault Rafale yoki Eurofighter Typhoon samolyotlari uning o‘rnini egallashi mumkin.
Kanada eng yomon ssenariyga tayyorlanish usullarini ishlab chiqishi zarur: AQSH tomonidan davomli va jiddiy bosib olish tahdidi yoki Rossiya bilan Yevropa yoxud Arktikada kutilayotgan to‘qnashuv. Mamlakatning hududiy yaxlitligi xavf ostida qolmoqda. Hozircha Kanadani bosib olish rejasi yo‘q. Biroq, AQSH demokratik tizimdan chekinishni davom ettirsa, bunday rejalar paydo bo‘lmasligini aniq aytish qiyin. Ehtiyot choralari ko‘rish vaqti keldi, deydi mutaxassislar
Izoh (0)