Hukumatning 2024-yil 5-martdagi qarori bilan farzand tug‘ilganda beriladigan bir martalik nafaqa (“suyunchi puli”) tayinlash tizimiga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilgan. Xo‘sh, yangi tartib qanday yo‘lga qo‘yildi?
Eski va yangi tartib
2024-yil 1-yanvardan nafaqa va moddiy yordam mablag‘larini tayinlash hamda to‘lash vakolati Ijtimoiy himoya milliy agentligiga berildi. O‘tgan yillarda bu vakolat Pensiya jamg‘armasida bo‘lib, “suyunchi puli” tayinlash tartibi fuqaro murojaatisiz, avtomatik tarzda amalga oshirilardi. Yaʼni, bola tug‘ilganda u haqidagi maʼlumotlar tug‘uruqxona tomonidan avtomatlashtirilgan axborot tizimiga kiritilgan. Jamg‘arma o‘sha maʼlumotlar asosida nafaqani to‘g‘ridan to‘g‘ri tayinlab kelgan.
Yangi tartibga ko‘ra, “suyunchi puli”ni tayinlash to‘rt bosqichda, bola tug‘ilgandan boshlab olti oy muddat ichida amalga oshiriladi.
Dastlab, fuqaro Davlat xizmatlari markaziga (DXM) borgan holda yangi tug‘ilgan farzandiga bir marta beriladigan nafaqa tayinlashni so‘rab ariza yozadi. Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalida (YIDXP) ro‘yxatdan o‘tadi va maxsus so‘rovnomani to‘ldiradi. Ikkinchi bosqichda to‘ldirilgan so‘rovnomani elektron shaklda Ijtimoiy himoya milliy agentligiga yuboradi.
Uchinchi bosqichda agentlik so‘rovnomaga asosan, nafaqani tayinlash yoki tayinlashni rad etish bo‘yicha qaror qabul qiladi va bu haqdagi maʼlumotni DXM yoki YIDXPga onlayn yuboradi.
To‘rtinchi bosqichda DXM ariza beruvchiga yangi tug‘ilgan bola uchun nafaqa tayinlangan yoki tayinlanmagani bo‘yicha xabar yetkazadi. Agar “suyunchi puli” tayinlash rad etilsa, sabablari keltiriladi. Nafaqa puli tayinlansa, uni qachon va qayerdan olish mumkinligi to‘g‘risida maʼlumot beriladi.
Nafaqa tayinlangan taqdirda ota yoki ona bola tug‘ilgandan boshlab 1 oy muddat ichida “suyunchi puli” olish uchun (shaxsini tasdiqlovchi hujjat bilan) “Xalq banki”ning istalgan filialiga boradi.
Yana bir yangi tartib
Hukumat qarori bilan 2024-yil 1-apreldan boshlab farzand tug‘ilganda beriladigan bir martalik nafaqa puli birinchi farzandi uchun barcha ayollarga to‘lanadi.
Ikkinchi farzandi uchun esa farzand tug‘ilgan paytda “Ijtimoiy himoya yagona reyestri” axborot tizimiga kiritilgan oilaning aʼzosi bo‘lgan ayollarga rasmiylashtiriladi. Qolgan barcha holatlarda farzand tug‘ilganda beriladigan bir martalik nafaqa pulini rasmiylashtirish rad etiladi.
“Suyunchi puli” miqdori qancha?
Hozirda bola tug‘ilganda beriladigan bir martalik nafaqa miqdori 738 150 so‘m. Bu hisob qonunchilikka asosan, mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdorining 70,3 foiziga teng. Ayni paytda respublikada mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdori – oyiga 1 million 50 ming so‘m.
Eslatib o‘tamiz, 2023-yilda Pensiya jamg‘armasi nafaqa tayinlash va to‘lash jarayonlari osonlashtirilgani natijasida “suyunchi puli” oluvchilar soni ko‘payib borayotganini xabar qilgandi. Masalan, O‘zbekistonda 2022-yilda tug‘ilgan bolalar soni 932,2 ming nafarni tashkil etgan bo‘lsa, shundan 922,4 ming nafariga (98,9 foiz) “suyunchi puli” to‘lab berilgan.
Taqqoslash uchun, 2018-yilda tug‘ilgan bolalar soni 768,5 ming nafarni tashkil etib, bola tug‘ilganda beriladigan bir martalik nafaqani olish uchun 681,7 ming (88,7 foiz) fuqaro murojaat qilgan.
Joriy yildan kam ta’minlanmagan oilalarda tug‘ilgan ikkinchi farzand uchun “suyunchi puli” berilmasligi hisobiga bir martalik nafaqa tayinlashlar ulushi sezilarli kamayishi mumkin.
Izoh (0)