• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12777.52
    • RUB161.54
    • EUR14590.65
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +36°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Iqtisodiyot

    O‘tgan yili O‘zbekistonda 9 mln kishi norasmiy ishlagani sabab davlat budjetiga 32,9 trln so‘m soliq tushmay qolgan—MHTI

    Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti (MHTI) o‘rganishlariga ko‘ra, 2022-yilda O‘zbekistonda iqtisodiy faol aholi soni 15 million kishini tashkil etgan. Shundan 9 millionga yaqini norasmiy sektorda band bo‘lgan. Norasmiy sektordagi ish haqi rasmiy ish haqiga teng bo‘lgan taqdirda, o‘tgan yili davlat budjeti soliq tushumlaridan 32,9 trillion so‘m olmagan.

    Foto: Google

    Institut tahlillariga qaraganda, O‘zbekistonda yashirin iqtisodiyotning ulushi yalpi ichki mahsulotning qariyb 40 foizidan 60 foizigacha yetadi.

    “Uy-joy va transport vositalarining ikkilamchi bozori, norasmiy savdo, xizmatlar ko‘rsatish va boshqa sohalar yashirin iqtisodiyot rivojlanishining asosiy omillari bo‘ldi”,—deya maʼlum qildi MHTI mutaxassislari.

    MDH davlatlaridagi holat

    Xalqaro valyuta jamg‘armasi 2019-yilda Mustaqil davlatlar hamdo‘stigi mamlakatlari orasida yashirin iqtisodiyot ulushi turlicha ekanini aniqlagan. Xususan, Ukrainada bu ko‘rsatkich YIMga nisbatan 45 foizga teng. Belarusda 44,5 foiz, Tojikistonda 43 foiz qayd etilgan. Qozog‘iston, Rossiya va Qirg‘izistonda yashirin sektorning ulushi 38 foiz atrofida bo‘lgan.

    Dunyodagi vaziyat

    Hozirda AQSh va Yaponiyada yashirin iqtisodiyotning ulushi boshqa davlatlarga nisbatan past. Masalan, Amerikada xufiyona iqtisodiyot YIMga nisbatan 8 foiz, Yaponiyada 8,1 foizdir. 

    “Taqqoslash uchun, ushbu ko‘rsatkich Singapurda 8,6 foiz, Avstriyada 9 foiz, Buyuk Britaniyada 9,6 foiz, Germaniyada 10,2 foiz, Kanadada 11 foiz”—deya qayd etgan MHTI tadqiqotchilari.

    O‘rganishlarga ko‘ra, xufiyona iqtisodiyot ulushi boshqa mamlakatlar, xususan, Xitoyda 14,5 foiz, Koreyada 18,4 foiz, Portugaliyada 18,5 foiz, Italiyada 19,5 foiz, Ispaniyada 21,7 foiz va Braziliyada 36,5 foizdir.

    “Misol uchun, Yaponiyada barcha jismoniy shaxslar, yaʼni ushbu mamlakat fuqarolarining maqomi bo‘yicha ham rezidentlarga tenglashtirilgan. Mamlakatda soliqlar fuqarolar uchun intizomiy omil sifatida muhim rol o‘ynaydi. Soliq to‘lovchilar o‘z to‘lov majburiyatiga juda jiddiy yondashadi. Chunki bu davlatning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishiga ularning shaxsiy hissasini taʼminlashini tushunadi. Bundan tashqari, Yaponiyada budjet daromadlarini taqsimlashning yetarlicha shaffof tizimi mavjud bo‘lib, fuqarolar davlat aholidan to‘plangan mablag‘lardan qanday foydalanayotganining amaliy natijalarini bevosita ko‘rishi mumkin”—deya masalani tahlil qilgan MHTI loyiha rahbari Anton Kostyuchenko, ilmiy xodimlari Odiljon Nazarov va Abdusattor Abdumo‘minov.

    O‘zbekistonda xufiyona iqtisodiyotni ulushini qanday kamaytirish mumkin?

    MHTI mutaxassislari yashirin (noqonuniy) iqtisodiyot ulushini kamaytirish bo‘yicha uchta taklif bildirdi. Ular quyidagilar:

    1. Aholi va tadbirkorlik subyektlarining ixtiyoriy ravishda soliq to‘lashini rag‘batlantiruvchi omillardan biri odamlar o‘z badallaridan oqilona foydalanilayotganiga, soliq tizimi adolatli ekanligiga ishonch hosil qilishlari uchun shaffof muhitni taʼminlashdan iborat:

    • aholi soliq tushumlaridan davlat xizmatlarini, infratuzilmani, ijtimoiy dasturlarni va jamiyatni rivojlantirishni moliyalashtirish uchun qanday foydalanilishi haqida aniq maʼlumotga ega bo‘lishi kerak;
    • fuqarolarga budjet bilan o‘zaro aloqada bo‘lish, mablag‘larning taqsimlanishi va turli budjet qarorlarining taʼsirini o‘rganish va davlat xarajatlari bo‘yicha muntazam ravishda batafsil hisobotlarni olish imkonini beruvchi onlayn vositalar yoki platformalarni yaratish;
    • aholini soliqlarning ahamiyati, ularning jamiyat farovonligiga qo‘shayotgan hissasi va soliq to‘lashdan bo‘yin tovlash oqibatlari to‘g‘risida xabardor qilishga qaratilgan targ‘ibot tadbirlarini o‘tkazish.

    2. Yana bir yo‘nalish bu maʼrifiy ahamiyatga ega bo‘lgan jamoat tadbirlaridir. Ular aholi va tadbirkorlik subyektlari jamiyat farovonligi uchun soliqlarni to‘lashning muhimligini tushunishida muhim rol o‘ynaydi. Bu davlat xizmatlari, infratuzilma va ijtimoiy dasturlarni qo‘llab-quvvatlash uchun soliqlarning afzalliklarini tushuntiruvchi aniq va tushunarli materiallarni ishlab chiqishni talab qiladi. Davlat xizmatlari va soliq tushumlari hisobidan moliyalashtiriladigan loyihalar (maktablar, shifoxonalar, yo‘llar va boshqa jamoat obyektlari) haqida aniq misollar keltirish maqsadga muvofiq.

    Aholining turli qatlamlarini qamrab olish uchun turli aloqa kanallari, jumladan, ijtimoiy tarmoqlar, televideniye, radio, gazeta va ommaviy tadbirlarni qo‘llash orqali yaxshi natijaga erishish mumkin.

    3. Notarial idoralar tomonidan, xususan, avtomobillar va ko‘chmas mulk oldi-sotdisi sohasidagi noqonuniy savdo operatsiyalari sonini kamaytirish:

    • shartnomalar tuzish jarayonida “Notarius” avtomatlashtirilgan yagona axborot tizimining joriy soliq to‘lovchilar maʼlumotlar bazasi bilan integratsiyalashuvi hamda sotuvchi va oluvchining yillik jami daromadlari to‘g‘risidagi deklaratsiya mavjudligini tekshirish;
    • daromadlar va soliq to‘lovlari o‘rtasida nomuvofiqlik yuzaga kelgan taqdirda, soliq idorasidan yillik jami daromadlar to‘g‘risidagi deklaratsiyani (soliq qonunchiligiga muvofiqligi to‘g‘risidagi guvohnoma) taqdim etishni talab qilish;
    • muddati o‘tgan va to‘lanmagan soliqlar aniqlangan taqdirda soliq to‘lovchilarga nisbatan soliq amnistiyasini qo‘llash (soliqlarni imtiyozli stavka bo‘yicha va 6 oyga bo‘lib-bo‘lib to‘lash imkoniyati).

    19.12.2023, 11:48   Izoh (0)   10264
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Yil boshidan beri O‘zbekiston budjeti taqchilligi rekord darajada ortgani maʼlum qilindi

    01.11.2023, 12:35

    Kelgusi 3 yilda O‘zbekistonning davlat qarzi qanchaga yetishi prognoz qilindi

    05.11.2023, 23:35

    “Bu yil dunyo iqtisodi 3 foiz, O‘zbekiston iqtisodi 5,6 foiz o‘sishi kutilmoqda” — Jamshid Qo‘chqorov

    10.11.2023, 11:45

    “Stipendiyalar oshmaganiga 2,5 yil bo‘ldi” — iqtisodchi budjet sarfi bilan bog‘liq muammo haqida gapirdi

    28.11.2023, 15:20

    O‘zbekistonda 10 oylik gaz qazib olish hajmi 4,1 mlrd kubometrga kamaydi

    17.12.2023, 12:55

    O‘zbekistonda kimlar kommunal to‘lovi uchun davlatdan kompensatsiya olishi mumkinligi eslatildi

    16.12.2023, 09:47
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi mahsulotlari Yevropaga yo‘l olmoqda


    Mobiuz "Mehribon" imtiyozli tarif rejasini taqdim etdi


    Kapitalbank va Visa O‘zbekiston terma jamoasining JCH-2026 saralash o‘yinini BAAda tantanali ravishda ochishdi


     ADM Jizzakh Jizzaxda joylashgan 5-ixtisoslashtirilgan muassasa tarbiyalanuvchilari ehtiyoji uchun avtobus taqdim qildi


    UCMG Amsterdamda bo‘lib o‘tayotgan Money 20/20 Europe xalqaro fintech ko‘rgazmasida O‘zbekiston nomidan ishtirok etadi


    Toshkentda xalqaro fintex-hodisa — Visa Cashless Forum 2025 bo‘lib o‘tdi 


    Navoiy innovatsiyalar universiteti — kelajagingizni kafolatlaydigan zamonaviy ta’lim maskani! 


    UZTELECOM "Muruvvat" tarifini taqdim etadi: Atigi 25 000 so‘m evaziga g‘amxo‘rlik va e’tibor bilan boyitilgan aloqa


    AVO’dan yangi omonat: yillik 25% gacha — 6 oyda orzuingizni amalga oshiring


     Coca-Cola jamg‘armasi va Global atrof-muhit va texnologiyalar jamg‘armasi (GETF) “Aylanma iqtisodiyot kelajagi uchun hamkorlik bitimi (PACT)” ni e’lon qilganligi haqida ma’lum qildi


    Zamonaviy Haval Jolion endi 0% muddatli to‘lov shartida 


    Bektemir Residence — oilaviy turmush uchun mo‘ljallangan uy-joy majmuasi


    Sello Ecosystem Farg‘ona, Andijon va Namanganda Sello Summer Fest yorqin festivalini o‘tkazdi


    Yangi ufqlar: Centrum Air haftasiga ikki marta Toshkentdan Bishkekka parvozlarni amalga oshiradi


    Tenge Bank Tenge24 ilovasida yangi raqamli avtokreditini e’lon qildi

     

    Tavsiya etamiz

    Sevgi yoxud KGB maxsus operatsiyasi — grek milliarderiga uylangan sovet xizmatchisi

    7 iyun, 16:20

    Chumchuqlarga yem bo‘lgan burgutlar. “O‘rgimchak to‘ri” operatsiyasi Rossiya uchun qanchaga tushadi?

    4 iyun, 18:49
    Audio Icon

    Qurib qolgan ko‘chatlar, millionlar shamolga uchdimi?

    4 iyun, 15:03

    Feldmarshalga almashtirilmagan Stalinning zurriyoti — “dohiy” nega o‘g‘lini urushga yuborgan edi?

    3 iyun, 21:10
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Germaniya urushdan himoyalanish uchun millionlab bunkerlar qurishni rejalashtirdi

    Dunyo | 9 iyun, 14:52

    “Imtihon tizimini o‘zgartirish kerak” — nega maktab bitiruvchisi repetitorga qatnamay, universitetga kirolmayapti?

    O‘zbekiston | 9 iyun, 14:43

    Alkaras – Sinner: “Rolan Garros-2025” finalidagi keskin kurash va ispan tennischisining g‘alabasi

    Sport | 9 iyun, 14:29

    Sothebyʼs auksionida Jeyn Birkinga tegishli birinchi Hermes Birkin sumkasi sotiladi

    Layfstayl | 9 iyun, 14:28

    Avtosanoat, farmatsevtika, energetika: O‘zbekiston va Slovakiya o‘rtasida qator loyihalar amalga oshiriladi

    O‘zbekiston | 9 iyun, 14:16

    AQSH migratsiya xizmati dunyodagi eng mashhur tiktoker Habi Leymni mamlakatdan chiqarib yubordi

    Layfstayl | 9 iyun, 14:09

    O‘zbekiston oltin-valyuta zaxiralari qariyb 50 mlrd dollarni tashkil etdi

    O‘zbekiston | 9 iyun, 14:03

    AirPods quloqchinlari endi odam qachon uxlaganini aniqlab, musiqani to‘xtata oladi

    Layfstayl | 9 iyun, 13:42
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.