Rivaldo, Vilyanueva, Cheran va boshqalar. O‘zbekiston chempionati tarixidagi eng yaxshi legionerlar

Futbol bo‘yicha O‘zbekiston chempionati garchi nufuzi bo‘yicha dunyoning eng kuchli ligalaridan biri hisoblanmasa-da, unda deyarli barcha davrlarda legioner (chet ellik) futbolchilar to‘p surib kelgan. Tabiiyki, ularning o‘z yurtini tashlab, serquyosh O‘zbekistonga kelishi uchun yaxshigina pul taklif qilinadi. Bunga yaqqol misol qilib, “Paxtakor” Shveysariyadan taklif qilgan Eren Derdiyokni ko‘rsatish mumkin. Klub ichki ishlariga burun suqmagan holda shuni aytish mumkinki, sport formasini yo‘qotganiga ancha bo‘lgan Derdiyokning bir yillik maoshiga bemalol 10-15 nafar qora-ko‘z o‘zbekni o‘ynatish mumkin edi. Bu 30 yildan beri Jahon Chempionatiga chiqa olmayotgan terma jamoaga uchun ham foydadan xoli bo‘lmasdi.

Ammo legionerlar haqida futbol jamoatchiligi orasida yana turli xil afsonasifat gaplar yuradiki, beixtiyor bu mish-mishlarning bari bir tiyinga qimmat ekanligiga ishonishni xohlaysan. Har yili Serbiya va Afrikadan keladigan futbolchilar oqimini ko‘rib esa yana o‘ylanib qolasan kishi... Shunga qaramay, milliy chempionatda nisbatan yaxshiroq harakat qilgan legionerlar ham bo‘lgan. “Daryo” quyida aynan shular haqida fikr yuritadi.

Xose-Luis Vilyanueva (Chili)

Klubi: “Bunyodkor”

“Qaldirg‘ochlar” tarixidagi eng omadli va o‘zini to‘laligicha oqlagan kam sonli legionerlardan biri Xose-Luis Vilyanueva 2008-yilda jamoaga kelib qo‘shilgan va darhol ko‘p sonli muxlislarning qalbidan joy olgan. U o‘zining debyut o‘yinini “Paxtakor”ga qarshi kechgan Toshkent derbisida o‘tkazib, dubl muallifiga aylanadi. Jamoaning asosiy futbolchilaridan biri bo‘lgan Xose OChL doirasidagi o‘yinlarda ham gollar urib, het-trikni rasmiylashtirgan vaqtlar bo‘lgan. U mashhurlik borasida ham jamoadagi boshqa legionerlardan qolishmagan. Ammo klubga Luis Felipe Skolarining kelishi bilan u zaxira o‘rindig‘iga “mixlanadi” va oxir-oqibat 2009-yilda jamoadan ketishga majbur bo‘ladi. Biroq o‘zbekistonlik muxlislar uning o‘rniga olib kelingan braziliyaliklarni emas, aksincha uni ko‘proq yodga olishi bor gap.

“Men hech qachon ‘Bunyodkor’dan ketishni xohlamaganman, meni jamoadagi hamma narsa qoniqtirardi. Mening o‘rnimga olib kelingan Denilson va boshqalardan hech kim ‘Bunyodkor’da yaxshi iz qoldirmadi. Umid qilamanki, u yerda hali meni ko‘p eslashadi. ‘Bunyodkor’dan ketganimdan so‘ng Argentina va Chilining bir nechta jamoalarda to‘p surdim, 2015-yilda esa katta futbol bilan xayrlashishga qaror qildim. Hozir televideniye sohasida faoliyat yurityapman degandi”, — degandi Vilyanueva 2019-yilda “Interfutbol” gazetasiga bergan intervyusida.

Artur Gevorkyan (Turkmaniston)

Klublari: “Sho‘rtan”, “Paxtakor”, “Nasaf”, “Lokomotiv”, “Qizilqum”

2007-yildan 2019-yilgacha O‘zbekistonning turli klublarida to‘p surgan turkmanistonlik futbolchini bemalol O‘zbekiston chempionati afsonalari safiga qo‘shish mumkin. Boisi, u o‘zi o‘ynagan deyarli barcha jamoalarda yetakchilik qilgan. Ham shaxsiy, ham jamoaviy sovrin qo‘lga kiritish borasida unga yetadigan legioner yo‘q bo‘lsa kerak. Yarim himoyachi bo‘lishiga qaramay 2014-yilda 18 ta gol bilan O‘zbekiston Oliy Ligasining (hozirgi Superliga) eng yaxshi to‘purari bo‘lgan.

Gevorkyan “Nasaf” chempion bo‘lgan 2011-yilgi OFK Kubogida ham ajoyib o‘yin ko‘rsatib, musobaqaning eng yaxshi o‘yinchisi sovrinini o‘ziniki qilgandi.

Kaxi Maxaradze (Gruziya)

Klublari: “Lokomotiv”, “Paxtakor”, “So‘g‘diyona”

Toshkentning “Lokomotiv” klubi gruziyalik futbolchi Kaxi Maxaradzeni 2009-yilda o‘z safiga qo‘shib olgan. U bu orada “Paxtakor”, “So‘g‘diyona” va tanaffuslar bilan “temiryo‘lchilar” safida harakat qilishga ulgurdi. Maxaradze “Lokomotiv” (2016, 2017-yillarda) va “Paxtakor” (2012, 2014, 2015-yillarda) bilan O‘zbekiston chempioni bo‘lgan, shuningdek, uch bor mamlakat Kubogida zafar quchgan. Kaxining ushbu ro‘yxatdan joy olganiga e’tirozlar ham yangrashi mumkin, ammo tan olish kerak, aynan Maxaradze ko‘p yillardan beri nisbatan barqaror o‘yin ko‘rsatib turgan legioner futbolchilardan biri hisoblanadi.

Gochkuli Gochkuliyev (Turkmaniston)

Klublari: “Paxtakor”, “Bunyodkor”

2002–2005-yillarda “Paxtakor” sharafini himoya qilib, to‘rt bor O‘zbekiston chempioni bo‘lgan Gochkuli Gochkuliyev 2007-yilda yana O‘zbekistonga qaytadi, faqat bu safar “sherlar”ning prinsipial raqibi “Bunyodkor” safiga. Turkmanistonlik futbolchi “qaldirg‘ochlar” safida ham uch bor mamlakat chempionligini qo‘lga kiritadi. 2002-yilda esa O‘zbekistonda yilning eng yaxshi futbolchisi sovriniga ega chiqadi. Umuman olganda, Gochkuliyevni O‘zbekiston chempionati tarixidagi eng yuqori darajali legioner sifatida ko‘rsatish mumkin. Uning chap qanot himoyasidagi o‘yinlarini nafaqat o‘zbekistonlik muxlislar, balki butun O‘rta Osiyo futbol jamoatchiligi yaxshi eslaydi.

Akmal Xolmatov (Tojikiston)

Klublari: “Neftchi”, “Paxtakor”, “Lokomotiv”, “Sho‘rtan”

Akmal Xolmatov professional faoliyatini Tojikistonning “Regar-TadAZ” jamoasida boshlaydi. 1996-yilda esa Farg‘onaning “Neftchi”si bilan kelishuvga erishadi. Akmal “Neftchi” safida tom ma’noda afsonaga aylanadi va jamoa to‘purarlari ro‘yxatida ham yuqori o‘rinlarda turadi (301 o‘yin, 69 gol). “Neftchi”ning so‘nggi chempionligi (2001-yil) ham aynan Akmalning yetakchiligiga to‘g‘ri keladi. Keyinchalik u “Paxtakor”, “Lokomotiv”, “Sho‘rtan” va “Andijon” kabi klublarda faoliyat yuritadi. Ammo hech qaysi klubda “Neftchi”dagi kabi yutuq va martabaga erisholmaydi. Hujumkor yarim himoyachi Xolmatov qanotlardan, asosan chap tomondan ajoyib reydlarni amalga oshirardi. Shuningdek, u kuchli zarbasi bilan maqtana olardi. Ayni vaqtda uning 18 yoshli o‘g‘li Diyor Xolmatov “Paxtakor”da to‘p tepmoqda. 2020-yilgi mavsumda debyut qilgan futbolchi, bu yili jamoaning deyarli asosiy tarkibidan joy oldi. Qayd etish kerak, Diyor O‘zbekiston fuqarosi va u otasidan farqli ravishda O‘zbekiston milliy terma jamoasida harakat qilish imkoniyatiga ega.

Dragan Cheran (Serbiya)

Klublari: “Nasaf”, “Paxtakor”

Dragan Cheran O‘zbekistonning so‘nggi yillardagi eng yaxshi legioneri ekanligi borasida hech kimda ortiqcha shubha bo‘lmasa kerak. Bunga uning ketma-ket ikki mavsumdan beri chempionat to‘purari bo‘lib kelayotgani ham yaqqol misol bo‘la oladi: serbiyalik 2019-yilda 23 ta gol urgan bo‘lsa, 2020-yilda bu ko‘rsatkich 21 tani tashkil qildi. O‘zbekistondagi faoliyatini 2016-yilda Qarshining “Nasaf”ida boshlagan Cheran oradan ikki yil o‘tib, “Paxtakor”ga o‘tadi. U poytaxt klubida ham jamoaning asosiy figuralaridan biriga aylandi va “sherlar”ning so‘nggi yillardagi g‘alabalariga o‘zining ulkan hissasini qo‘shib kelmoqda. O‘zbekiston chempionatini muntazam kuzatib boradigan muxlislar biladiki, ayni damda birinchilikda Cheran darajasidagi va uning maydondagi funksiyalarini bajara oladigan o‘yinchi yo‘q. Hatto Cheranning yorqin o‘yinlari sabab milliy terma jamoaning sobiq murabbiyi Vadim Abramov uni mahalliylashtirish haqida o‘ylab ko‘rgandi.

Cheran 33 yoshda bo‘lishiga qaramay hamon yaxshi sport formasini ushlab turibdi va yana 2-3 yil davomida Superliga darajasida o‘ynashi mumkin.

Rivaldo (Braziliya)

Klubi: “Bunyodkor”

Hozirgacha O‘zbekistonga ishlash (futbol o‘ynash) uchun kelgan eng mashhur va eng kuchli legioner Rivaldo 2008-yilda “Bunyodkor” bilan shartnoma imzolab, 2010-yilgacha “qaldirg‘ochlar” sharafini himoya qiladi. Bu vaqt oralig‘ida u ikki bor O‘zbekiston chempioni bo‘ladi va bir qancha shaxsiy yutuqlarni qo‘lga kiritadi. U bilan birga o‘ynagan mahalliy futbolchilar Braziliyadan kelgan o‘yinchilardan faqat Rivaldo o‘z ishiga professional yondashganini ta’kidlagan. Garchi, “Bunyodkor” 1999-yilgi “Oltin to‘p” sohibi bilan yorug‘ yuz bilan xayrlashmagan bo‘lsa-da, klub va muxlislar u haqida iliq xotiralarga ega.

Terma jamoada ham, klub darajasida ham istalgan futbolchi havas qilishi mumkin bo‘lgan natijalarga erishgan sobiq yulduzning O‘zbekistonga nima sababdan kelgani ma’lum. Ammo uning kelishi baribir o‘zbek futboliga qandaydir bir uchqun bera olgandi. O‘sha paytlarda Toshkent derbisi deb nom olgan “Paxtakor” va “Bunyodkor” qarama-qarshiligi o‘zining eng yuqori cho‘qqisiga chiqqandi, ikki jamoa o‘rtasidagi bellashuvlar tom ma’noda shiddatli tarzda o‘tardi. Viloyatlarda o‘tadigan “Bunyodkor” ishtirokidagi o‘yinlarga-ku ko‘pchilik muxlislar aynan Rivaldo va uning braziliyalik sheriklarini ko‘rish uchun ham kelardi. Rivaldo esa O‘zbekistondagi ikki yili davomida Yevropa maysalari bilan solishtirishga arzimaydigan o‘nqir-cho‘nqir maydonlarda istagan ishini qildi. “Bunyodkor”dan ketgach, “qiyshiq oyoqli o‘rdak” (Rivaldoning laqabi shunday edi) Angola chempionatida ham o‘ynashga muvaffaq bo‘ldi.

Bilol Erkin tayyorladi