O‘tgan 2024-yilda Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi (MDH) mamlakatlari orasida eng yuqori inflyatsiya O‘zbekistonda qayd etildi. Bu haqda Davlatlararo statistika qo‘mitasi hisobotida yozilgan.
Qo‘mita mintaqa davlatlarining qator iqtisodiy ko‘rsatkichlarini tahlil qilgan. Inflyatsiya, yalpi ichki mahsulot, mehnat bozori, demografik tahlillar shular jumlasidan.
Inflyatsiya
O‘tgan yil davomida hamdo‘stlik mamlakatlarining barchasi tovarlar va xizmatlar narxlarining doimiy o‘sishini boshdan kechirgan. Biroq O‘zbekistonda mintaqaning boshqa davlatlariga qaraganda isteʼmol narxlari o‘sishi eng yuqori surʼatda bo‘ldi. Yaʼni 2024-yilda respublikada inflyatsiya darajasi 9,8 foizga yetdi. Keyingi o‘rinlarni kichik farq bilan Rossiya (9,5 foiz) va Qozog‘iston (8,6 foiz) egalladi.
Yil mobaynida mintaqaning boshqa mamlakatlarida isteʼmol narxlari indeksi pastroq darajada o‘sdi. Masalan, Moldovada bu ko‘rsatkich 7 foiz, Qirg‘izistonda 6,3 foiz, Belarusda 5,2 foiz, Ozarbayjonda 4,9 foiz va Tojikistonda 3,6 foizni tashkil etgan.
Iqtisodiy o‘sish ko‘rsatkichlari
Qo‘mita tahliliga ko‘ra, 2024-yilda hamdo‘stlik davlatlari orasida Qirg‘iziston yalpi ichki mahsuloti eng yuqori darajada o‘sdi — 9 foiz. Qolgan davlatlar iqtisodiy o‘sishi quyidagicha:
- Tojikiston — 8,4 foiz;
- O‘zbekiston — 6,5 foiz;
- Turkmaniston — 6,3 foiz;
- Armaniston — 5,9 foiz;
- Qozog‘iston — 4,8 foiz;
- Ozarbayjon — 4,1 foiz;
- Rossiya — 4,1 foiz;
- Belarus — 4 foiz;
- Moldova — 0,6 foiz.
O‘tgan yilda mintaqadagi umumiy iqtisodiy o‘sish 4,4 foizni tashkil etgan.
2024-yili MDH mamlakatlarining yalpi ichki mahsuloti hajmi umumiy hisobda 2,86 trln dollardan oshgan. Shundan qariyb 2,1 trln dollari Rossiyaga tegishli. Ko‘rinadiki, federatsiya iqtisodiy ko‘rsatkichi eng yuqori bo‘lish bilan birga, mintaqadagi barcha davlatlarning butun yillik yalpi ichki mahsulotidan ham uch baravar baland.
Yil davomida hamdo‘stlik davlatlari orasida ikkinchi yirik iqtisod hisoblangan Qozog‘iston yalpi ichki mahsuloti 288,1 mlrd dollarga yetdi. O‘zbekistonniki 115 mlrd dollarni tashkil qildi. Qolgan respublikalardagi ko‘rsatkichlar quyidagicha:
- Turkmaniston — 83,9 mlrd dollar;
- Belarus — 76 mlrd dollar;
- Ozarbayjon — 74,3 mlrd dollar;
- Armaniston — 25,8 mlrd dollar;
- Qirg‘iziston —17,5 mlrd dollar;
- Tojikiston —14,2 mlrd dollar;
- Moldova — 13,2 mlrd dollar.
Demografik ko‘rsatkichlar
Qo‘mita hisobotida yozilishicha, 2024-yilda MDH aholisi 252 mln kishini (dunyo ahlining 3 foizi) tashkil etgan. Shundan qariyb 146,2 mln nafari (58 foiz) Rossiyaning, qolgan 106 mln nafarga yaqini boshqa davlar aholisidir. Mazkur ko‘rsatkich bo‘yicha ham federatsiya yetakchilikni saqlab turibdi.
O‘zbekiston mintaqada aholi soni ko‘pligi bo‘yicha ikkinchi o‘rinda qayd etilgan — 36,8 mln kishi. Keyingi o‘rinni Qozog‘iston band etgan — 20 mln kishi. O‘tgan yil avvalida mintaqaning boshqa davlatlari aholisi soni quyidagicha bo‘lgan:
- Tojikiston — 10,3 mln kishi;
- Ozarbayjon — 10,2 mln kishi;
- Belarus — 9,2 mln kishi;
- Qirg‘iziston — 7,2 mln kishi;
- Turkmaniston — 7 mln kishi;
- Armaniston — 3 mln kishi;
- Moldova — 2,4 mln kishi.
Tahlilda 2024-yilning 9 oyi davomida mintaqa mamlakatlari aholi migratsiyasi bo‘yicha ham maʼlumotlar keltirilgan. Unga ko‘ra, o‘tgan yili Ozarbayjon, Armaniston, Qozog‘iston, Qirg‘iziston va Rossiyada ijobiy migratsiya saldosi kuzatilgan. Bu davlatlarda migratsiya o‘sishi xorijiy va hamdo‘stlik mamlakatlari orasida muhojirlar almashinuvi orqali taʼminlandi.
O‘zbekistonda 2024-yilning 9 oyi yakunlari bo‘yicha chet elga migratsiya oqimi ikki baravarga kamaydi. Bunda mamlakatdan chiqib ketayotganlar soni ham, kelayotganlar ham qisqargan.
Hisobot davrida Rossiyaga boshqa mamlakatlardan 799,8 ming migrant ko‘chib kelgan. Federatsiyadan xorijga ketganlar soni 381,1 ming kishini tashkil etgan.
Qozog‘istonga chet eldan 29,9 ming kishi kelgan bo‘lsa, respublikadan 12,8 kishi ko‘chib ketgan. O‘zbekistonga esa 1,7 ming kishi ko‘chib kelgan, 8,4 ming kishi ko‘chib ketgan.
Sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish
2024-yilda mintaqada gaz qazib olish hajmi 839 mlrd kub metrni tashkil etib, 2023-yildagidan 6 foiz ko‘proq bo‘lgan. Bu o‘sish asosan Rossiya ko‘rsatkichlari bilan bog‘liq. Mamlakatda yil davomida 684,9 mlrd kub metr gaz qazilgan bo‘lib, bu bir yil avvalgidan 7 foizga ko‘p.
O‘tgan yili Qozog‘istonda 59,2 mlrd kubometr (o‘sish 0,3 foiz), Ozarbayjonda 50,6 mlrd kubometr (o‘sish 4,3 foiz) gaz qazib olingan. O‘zbekistonda esa yil davomida 44,6 mlrd kub metr, yaʼni bir yil oldingidan 4,5 foiz kam gaz qazilgan.
2024-yilda MDH mamlakatlarida 1 trln 472 mlrd kVt/soat elektr energiyasi ishlab chiqarilgan. Shundan 1,2 trln kVt/soati Rossiya hissasiga to‘g‘ri kelgan. Bu hajm o‘tgan yilgidan 2,4 foizga ko‘p.
Qozog‘iston yil mobaynida 117,9 mlrd kVt/soat (o‘sish 3,8 foiz), O‘zbekiston 70,8 mlrd kVt/soat (pasayish 8,1 foiz) elektr toki ishlab chiqargan. Qolgan davlatlarda ko‘rsatkichlar bundan ancha past darajada ekani qayd etilgan.
2024-yilda Qozog‘istonda 5 mln 463 ming tonna bezin ishlab chiqarilgan. Shu bilan birga, O‘zbekistonda 1 mln 282 ming tonna, Ozarbayjonda 1 mln 255 ming tonna avtomobil yonilg‘isi ishlab chiqarilgani qayd etilgan. Ammo mazkur mahsulot bo‘yicha Rossiya ko‘rsatkichlari hisobotdan o‘rin olmagan.
Mehnat bozori va pensiya taʼminoti
Hisobotda maʼlum qilinishicha, 2024-yilda Hamdo‘stlik davlatlarida ishchi kuchi (ish bilan band va ishsizlar) 101 million kishini tashkil etgan. Mintaqada ishsizlik darajasi ishchi kuchining 3,1 foiziga teng bo‘lib, 2023-yil mos davriga nisbatan 0,5 foizga kamaygan.
Pensionerlar soni 2024-yil boshida 42 mln kishiga yoki umumiy aholining 18 foiziga yetgan. Yil davomida Rossiyadan tashqari barcha MDH mamlakatlarida pensionerlar soni ortdi.
Mintaqada pensiya yoshiga yetganidan keyin baʼzi pensionerlar ishlashda davom etadi. Jumlada, o‘tgan yil boshida Ozarbayjonda 184 ming pensioner ishlashni davom ettirgan, bu ish bilan band aholining 4 foizini tashkil qiladi. Armanistonda 101 ming kishi (9 foiz), Qirg‘izistonda 114 ming kishi (4 foiz), Moldovada 175 ming (20 foiz), Rossiyada 8 million kishi (11 foiz), Tojikistonda 54 ming (2 foiz) odam pensiya yoshiga yetsa ham ishdan bo‘shamagan. Hisobotda O‘zbekiston bo‘yicha statistikalar keltirilmagan. Biroq 2023-yilda mamlakatda ish bilan band bo‘lgan har ming kishiga 344 nafar pensioner to‘g‘ri kelishi ko‘rsatilgan.
Eng kam ish haqi ko‘rsatkichlari
2024-yil noyabr holatiga ko‘ra, mintaqa davlatlari orasida eng kam ish haqining yuqori qiymati Turkmanistonda qayd etilgan — 365 dollar. Keyingi o‘rinda Moldova — 280 dollar. Uchinchi o‘rin Rossiyada — 228 dollar. Bu miqdor federatsiyadagi o‘rtacha ish haqining 22,3 foiziga teng.
Qolgan mamlakatlardagi eng kam ish haqi va uning o‘rtacha ish haqiga nisbatan ulushi quyidagicha:
- Ozarbayjon — 202,9 dollar (33,6 foiz);
- Armanistonda — 191,8 dollar (25,8 foiz) ;
- Belarusda — 191 dollar (26,8 foiz) ;
- Qozog‘istonda — eng kam ish haqi 170 dollar;
- O‘zbekistonda — 89,5 dollar (20,5 foiz);
- Tojikistonda — 73,5 dollar (30,4 foiz);
- Qirg‘izistonda — 29 dollar (6,9 foiz).
Izoh (0)