Eronda 2025-yilning birinchi yarmida davlat tomonidan amalga oshirilgan qatllar soni 2024-yilga nisbatan 2 baravarga oshdi. Bu ma’lumot BMT Inson huquqlari boshqarmasi tomonidan tasdiqlandi.
Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, yil boshidan buyon kamida 612 nafar odam qatl qilingan. Bu 2024-yilning shu davriga nisbatan 297 nafarga ko‘p. Ayniqsa, ozchilik bo‘lgan etnik va diniy guruhlar hanuz Eron hukumati tomonidan o‘lim jazosiga eng ko‘p duchor bo‘layotgan qatlam bo‘lib qolmoqda.
BMT Inson huquqlari bo‘yicha oliy komissari Folker Tyurkning ta’kidlashicha, ayni paytda kamida 48 kishi o‘lim jazosini kutayotgan bo‘lsa, ularning 12 nafari yaqin orada qatl qilinishi xavfi ostida. Ushbu raqamlar e’lon qilinishi arafasida — 27-iyul kuni Eron hukumati muxolif “Eron xalq mujohidlari tashkiloti” bilan aloqadorlikda ayblangan Behruz Ehsani va Mehdi Hassaniyni qatl etganini e’lon qilgandi.
Parijda joylashgan Eron Milliy qarshilik kengashi yetakchisi Maryam Rajaviy bu qatlni keskin qoralab, Behruz Ehsanining so‘nggi so‘zlarini ma’lum qildi:
“Biz hech qachon — hech qanday sharoitda — bu qonxo‘r va jinoyatchi rejimga bo‘yin egmaymiz. Hech qachon kamsitishga rozi bo‘lmaymiz”.
Amnesty International tashkiloti bu qatllarni Erondagi dahshatli qatl inqirozi fonida noqonuniy ravishda amalga oshirilgan, deya baholadi. BMTning hisob-kitoblariga ko‘ra, qatl etilganlarning 40 foizidan ortig‘i giyohvand moddalar bilan bog‘liq ayblovlar asosida sudlangan. Sud jarayonlari esa ko‘pincha yopiq eshiklar ortida o‘tgan. Ayblovlar esa “Allohga dushmanlik qilish” yoki “Yer yuzida buzuqlik tarqatish” kabi umumiy va mavhum iboralar bilan ifodalangan.
Folker Tyurk ko‘plab sud ishlarida adolatli sudlov kafolatlari buzilganini hamda sud majlislari esa ochiq va shaffof bo‘lmaganini bildirgan. 2024-yilning iyulida prezident lavozimiga Masʼud Pezeshkiyon kelganidan so‘ng Eron qatl jazolarini keskin ko‘paytirgan — 2024-yil davomida kamida 975 kishi qatl etilgan. Bu 2015-yildan beri eng yuqori ko‘rsatkich hisoblanadi.
BMT, shuningdek, Tehron o‘lim jazosini qo‘llashni kengaytirishga urinayotganidan ogohlantirmoqda. Ayni paytda parlamentda “josuslik” tushunchasini qayta ta’riflovchi yangi qonun loyihasi ko‘rib chiqilmoqda. Unga ko‘ra, chet el ommaviy axborot vositalari bilan aloqa qilish yoki internet orqali axborot almashish ham “dushman davlatlar bilan hamkorlik” deb talqin qilinishi, va bu uchun ham o‘lim jazosi qo‘llanishi mumkin. Tyurk ushbu qonunni tanqid qilib, shunday dedi:
“Bu qonun josuslik bo‘yicha o‘lim jazosini qo‘llash doirasini keskin kengaytiradi. O‘lim jazosi yashash huquqiga zid va inson sha’niga mutlaqo mos kelmaydi”.
BMT vakili Eronga murojaat qilib, qatl jazosiga moratoriy joriy etish va uni butunlay bekor qilish bo‘yicha global harakatlarga qo‘shilishga chaqirmoqda.
Izoh (0)