AQSH prezidenti Donald Trampning eksport mahsulotlariga qo‘llayotgan bojxona to‘lovlari global savdo tizimiga katta zarba bermoqda. Ammo bu mamlakat byudjetiga katta foyda, xususan, 28 milliard dollar tushum olib kirdi. Bu haqda BBC xabar berdi.
Tramp 2025-yil 2-apreldan boshlab, ko‘plab davlatlar eksportiga nisbatan yuqori stavkali bojlar joriy qila boshlagan. Shu paytgacha ayrim bojlar muzlatilgan bo‘lsa-da, prezident Buyuk Britaniya, Yaponiya, Vyetnam va Yevropa ittifoqi kabi davlatlar bilan ayrim tariflarni pasaytiruvchi kelishuvlarga ham erishgan.
Shunga qaramay, yuqori bojlar avtomobil va po‘lat sanoati kabi ayrim sohalarga nisbatan hali hanuz amal qilmoqda. Bu esa umumiy boj hajmini oxirgi 90 yil ichidagi eng yuqori ko‘rsatkichga olib chiqdi.
AQSH davlat byudjeti tariflar ortidan katta daromad ko‘rdi
Yale universiteti qoshidagi Byudjet laboratoriyasi hisob-kitoblarining ko‘ra, 2025-yil 28-iyul holati bo‘yicha, AQSH tomonidan import tovarlariga qo‘llanayotgan o‘rtacha samarali boj stavkasi 18,2 foizni tashkil etgan — bu 1934-yildan beri qayd etilgan eng yuqori ko‘rsatkich sanaladi. Solishtirish uchun, 2024-yilda bu atigi 2,4 foizni tashkil qilgan. Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, 2025-yil iyun oyida AQSH bojxona tushumlari 28 milliard dollarga yetgan. Bu 2024-yilga nisbatan 3 baravar ko‘p degani.
Byuroga ko‘ra, 2025-yil 6-yanvardan 13-maygacha joriy etilgan bojlar hisobiga kelgusi 10 yillikda davlat qarzi 2,5 trillion dollarga kamayadi. Biroq Byudjet byuro bojlardan tushgan daromad Tramp ma’muriyatining soliq imtiyozlari bilan keladigan yo‘qotishlarni qoplamasligini ta’kidlagan.
Savdo taqchilligi kengaymoqda
Donald Tramp AQSHning savdo taqchilligini (import eksportdan yuqori bo‘lishi) boshqa davlatlarning adolatsiz amaliyotlari deb hisoblab, bojlar orqali bu nomutanosiblikni yo‘qotmoqchi edi. Ammo hozircha bu natija bermayotganga o‘xshaydi.
Aksincha, bojlar kuchga kirishidan oldin AQSH kompaniyalari omborlarini to‘ldirib olish uchun katta miqdorda import amalga oshirgan. Bu vaqtinchalik g‘amlash oqibatida AQSHning tovar savdosi taqchilligi 2025-yil mart oyida rekord darajadagi 162 milliard dollarga yetgan, iyun oyida esa 86 milliard dollarga kamaygan. Iqtisodchilar bu taqchillikning asosiy sababi ichki iqtisodiy nomutanosiblik — ya’ni mamlakat xarajatlarining ishlab chiqarishdan ortiqligi — ekanini aytmoqda.
Yangi savdo bitimlari
Ko‘plab davlatlar Trampning boj siyosatiga javoban yangi savdo ittifoqi va bitimlar tuzishga harakat qilmoqda. Jumladan:
- Buyuk Britaniya va Hindiston 3 yillik muzokaralardan so‘ng savdo kelishuviga erishdi.
- Norvegiya, Islandiya, Shveysariya va Lixtenshteyn Janubiy Amerika davlatlari — Merkosur bloki (Janubiy Amerika savdo bloki) bilan savdo bitimini tuzdi.
- Yevropa ittifoqi esa Indoneziya bilan yangi bitim ustida ishlamoqda.
- Kanada ASEAN (Janubi-Sharqiy Osiyo davlatlari uyushmasi) bilan erkin savdo bitimi bo‘yicha muzokaralarni boshlagan.
Bundan tashqari, Xitoy va AQSH o‘rtasidagi savdo aloqalarining buzilishi boshqa bozorlarga yo‘l ochmoqda. Masalan, Xitoy ilgari AQSHdan katta miqdorda soya loviyasini xarid qilgan bo‘lsa, endi bu mahsulotni asosan Braziliyadan olib kelmoqda.
Izoh (0)