Tailand huquq himoyachilarining ogohlantirishiga qaramay kamida 40 nafar uyg‘urni Xitoyga deportatsiya qildi. Bu haqda BBC xabar berdi.
Deportatsiya qilinganlar 10 yil davomida Bangkok qamoqxonasida saqlangani taxmin qilinmoqda. Ular Xitoyning Shinjon rayoniga qaytarib yuborilgan. Bu Tailandning 2015-yildan beri birinchi marta uyg‘urlarni deportatsiya qilish holati bo‘ldi. AQSH va BMT tomonidan jiddiy xavotirlar bildirilganidan so‘ng deportatsiya jarayoni sir tutildi.
Tailand ommaviy axborot vositalariga ko‘ra, Bangkokning asosiy immigratsiya qamoqxonasidan bir nechta yuk mashinalari, ba’zilarining oynalari qora plastik bilan to‘sib qo‘yilgan holda chiqib ketgan. Bir necha soat o‘tgach, aviaparvozlarni kuzatuvchi Flightrader24 tizimi China Southern Airlines aviakompaniyasining Bangkokdan uchgan reysi Shinjonga rejalanmagan qo‘nishni amalga oshirganini aniqlagan.
Keyinchalik Tailand hukumati 40 nafar uyg‘urni Xitoyga qaytarishga qaror qilganini tasdiqlagan. Bunga sabab sifatida ularni 10 yildan ortiq ushlab turish noto‘g‘ri ekani va hech bir davlat ularni qabul qilish taklifini bildirmagani aytilgan. Ilgari uyg‘urlarga boshpana bergan Turkiya ham bu safar bunday taklif bilan chiqmagan.
Tailandda sakkiz nafar uyg‘ur qoldi, ulardan besh nafari hibsdaligida sodir etgan jinoyatlari uchun qamoq jazosini o‘tamoqda. Hukumat, shuningdek, bosh vazir Paetongtarn Shinavatra yaqinda Xitoyga tashrifi chog‘ida uyg‘urlar qaytarilsa, ularga g‘amxo‘rlik ko‘rsatilishiga ishonch bildirilganini aytdi.
Dunyodagi har qanday mamlakatda harakatlar qonun tamoyillariga, xalqaro jarayonlarga va inson huquqlariga muvofiq bo‘lishi kerak, dedi Shinavatra.
Pekin ham Tailanddan 40 nafar xitoylik noqonuniy muhojir qaytarilganini tasdiqladi, biroq ular uyg‘urlar ekanini ochiqlamadi.
Repatriatsiya Xitoy va Tailand qonunchiligi, xalqaro huquq va xalqaro amaliyotga muvofiq amalga oshirildi, deyiladi Tashqi ishlar vazirligi bayonotida.
Xitoy davlat ommaviy axborot vositalari ta’kidlashicha, uyg‘urlar jinoiy tashkilotlar tomonidan “aldangan” va mamlakatni noqonuniy tark etganidan keyin Tailandda qolib ketgan.
Qaytarilgan guruh 2014-yilda Shinjondan qochib, Tailand chegarasida hibsga olingan 300 dan ortiq uyg‘urlar tarkibida bo‘lgan.
Ularning ko‘pchiligi Turkiyaga jo‘natilgan, boshqalari esa 2015-yilda Xitoyga deportatsiya qilingan — bu hukumat va inson huquqlari guruhlarining noroziligiga sabab bo‘lgan.
Uyg‘ular deporatatsiya qilinishiga qarshi tanqidlar
Tailand hukumati nima qilyapti? Ta’qibga uchrash uchun uyg‘urlarni deportatsiya qilmaslik kerak. Ular 11 yilga qamalgan. Biz ularning insoniy huquqlarini uzoq vaqt davomida poymol qildik, dedi muxolifatchi deputat Kannavi Suebsang.
Tailandga vizasiz kirishdan tashqari, hech qanday jinoyatda ayblanmagan uyg‘urlar saqlanadigan hibsxona antisanitariya va haddan tashqari gavjum bo‘lgan, 5 navar uyg‘ur hibsda o‘lgan, deyiladi xabarda.
Human Rights Watch bergan bayonotida uyg‘urlarning qiynoqlar va uzoq muddatli qamoq jazosiga duchor bo‘lish xavfi yuqori ekanini ta’kidladi.
Tailandning hibsga olingan uyg‘urlarni Xitoyga yuborishi Tailandning ichki va xalqaro qonunchilik bo‘yicha majburiyatlarini ochiqdan-ochiq buzish hisoblanadi. Tailandning yuqori martabali amaldorlari ittifoqchilar va BMT rasmiylariga ularni deportatsiya qilmasligini bir necha bor va’da bergan edi, dedi tashkilotning Osiyo bo‘yicha direktori Eleyn Pirson.
Amnesty International deportatsiyalarni “aqlbovar qilmaydigan darajada shafqatsizlik” deb ta’rifladi. AQSH davlat kotibi Marko Rubio Tailandni deportatsiya uchun qoraladi va “uyg‘urlar himoya izlayotgan mamlakatlarning barcha hukumatlarini etnik uyg‘urlarni Xitoyga majburan qaytarmaslikka chaqirdi”.
U internetda e’lon qilingan bayonotida Xitoyni “asosan musulmon uyg‘urlar va Shinjondagi etnik hamda diniy ozchiliklarning boshqa a’zolariga qarshi genotsid va insoniyatga qarshi jinoyatlar sodir etganlikda” aybladi.
BMT deportatsiyalardan “juda afsusda” , bu iborani Yevropa Ittifoqi ham takrorladi.
Rasmiy ravishda Shinjon-Uyg‘ur avtonom rayonida asosan musulmon bo‘lgan 12 millionga yaqin uyg‘urlar yashaydi. Uyg‘urlar turk tiliga yaqin bo‘lgan o‘z tillarida so‘zlashadi va o‘zlarini madaniy hamda etnik jihatdan Markaziy Osiyo xalqlariga yaqin deb biladi. Ular Shinjon aholisining yarmidan kamrog‘ini tashkil qiladi.
Xitoy musulmon diniy arboblarini nishonga olganlikda va mintaqada diniy marosimlarni taqiqlaganlikda, masjidlar va qabrlarni vayron qilganlikda ayblangan.
Izoh (0)