O‘zbekiston zaxiralari qariyb 36 mlrd dollarga yetdi. Bu rekord

2023-yil 1-fevral holatiga ko‘ra, O‘zbekistonning oltin-valyuta zaxiralari 35,94 mlrd dollarni tashkil qildi. 

Shu tariqa yanvar oyi yakunlariga ko‘ra, mamlakat zaxiralari 2018-yildan beri (statistika o‘sha yildan boshlab e’lon qilinadi) eng yuqori ko‘rsatkichni qayd etdi. Avvalgi rekord 2022-yilning may oyida kuzatilgan edi — 35,90 mlrd dollar. 

Zaxiralar o‘tgan oyga nisbatan 174,4 mln dollarga ko‘paydi. Ular asosan oltin va xorijiy valyutadan iborat. Dekabr oyida valyuta zaxiralari kamaygan bo‘lsa, oltin zaxiralari ko‘paygan:

• valyuta — 331,3 mln dollarga kamaydi (umumiy 11,31 mlrd dollar);
• oltin — 491,6 mln dollarga ko‘paydi (umumiy 23,56 mlrd dollar).

Yanvarda O‘zbekistonning oltin-valyuta zaxiralari ketma-ket uchinchi oy ko‘paydi. Mamlakat zaxiralarida taxminan 385 tonna oltin bor va dekabrga nisbatan 10 tonnaga kamaygan.

Oltin zaxiralarida ushbu metallning hajmi kamaygan bo‘lsa ham qiymati ko‘paygan. Bunga jahonda oltin narxlarining o‘sishi sabab bo‘lgan. 

1-fevral kuni bir gramm oltin narxi 2022-yilning may oyidan beri birinchi marta qariyb 63 dollarga yetdi. 7-fevral kuni narxlar 60 dollar atrofida shakllangan.  

Oltin zaxiralari nima uchun kerak?

Oddiy til bilan aytganda, bu sug‘urta, davlatning “xavfsizlik yostig‘i”. Zaxiralar dunyoning deyarli barcha mamlakatlarida favqulodda vaziyatlar uchun mavjud.

Zaxiralar odatda yuqori likvidli, ya’ni tez sotiladigan aktivlarda saqlanadi. Oltin va xorijiy valyuta ushbu talablarga javob beradi — ulardan istalgan vaqtda qarz to‘lash yoki investitsiyalar uchun foydalanish mumkin.

2017-yilgacha O‘zbekiston zaxiralari to‘g‘risidagi ma’lumotlar jamoatchilikka e’lon qilinmas edi. O‘sha yilning noyabr oyida zaxiralar 26 milliardni tashkil etishi ma’lum bo‘lgan. O‘shandan beri ular 10 mlrd dollargacha o‘sgan. 

Zaxiralardan qanday maqsadlarda foydalanish mumkin va o‘rni qanday to‘ldiriladi?

Zaxiralardan turli mamlakatlarda turlicha foydalaniladi. Bu odatda to‘lov balansi taqchilligini moliyalashtirish, valyuta bozorida intervensiyalar o‘tkazish, milliy valyuta kursini ushlab turish, tashqi qarzlarni qoplash va boshqalarni o‘z ichiga oladi.

Zaxiralar mamlakatda qazib olingan oltin, xalqaro bozorga qimmatli qog‘ozlar chiqarilishi, savdo balansi profitsiti va boshqalar hisobiga to‘ldiriladi.

Masalan, O‘zbekistonda zaxiralar OKMK yoki NKMK tomonidan qazib olingan oltin hisobiga to‘ldiriladi. Oltin chetga sotilganda mamlakatdagi zaxiralar ham kamayadi. O‘zbekiston esa noyabrda mart oyidan beri birinchi marta oltin sotdi.