Bugungi kunda jahonda yuz berayotgan voqealar natijasida bozorlarda oziq-ovqat narxlari kun sayin yuqori sur’atlar bilan o‘smoqda. Hisob palatasi matbuot xizmati fermer va klasterlarning faoliyatini bozor narxlariga moslashtirish yuzasidan “Daryo”ga ma’lumot berdi.
Hozirda xalqaro birjalarda 1 tonna bug‘doy 400 dollardan sotilmoqda va yil boshiga nisbatan 30 foizga oshgan.
Shunday sharoitda, narx-navo barqarorligini ta’minlashning yagona to‘g‘ri yo‘li, bu – fermerlar manfaatdorligini ta’minlash va hosildorlikni oshirish orqali bozorda taklifni ko‘paytirish.
G‘allachilikda samarali ishlaydigan bozor mexanizmlarini to‘liq joriy etish zamon talabiga aylandi.
Hozirda ushbu sohada xususiy sektor ulushi ortib bormoqda. Xususan, so‘nggi uch yilda mamlakatda 160 dan ortiq yirik xususiy don korxonalari ish boshladi.
2021-yil yakuni bilan mamlakat bo‘yicha ishlab chiqarilgan unning 54 foizi xususiy don korxonalari hissasiga to‘g‘ri keldi.
Biroq bugungi kunda “O‘zdonmahsulot” kompaniyasi tarkibidagi 43 ta don korxonalari yangi bozor sharoitlarida samarali ishlashga tayyor emas.
Shu paytgacha kompaniya tarkibidagi don korxonalari fermerlardan tayyor bug‘doyni qabul qilib, uni qayta ishlash bilan shug‘ullanib kelgan.
Buning oqibatida ularning un ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish darajasi o‘rtacha 60 foizdan oshmaydi.
Zamonaviy energotejamkor va ixcham uskunalar bilan jihozlanmagani sababli Davlat don korxonalarining tegirmon xarajatlari xususiy sektorga nisbatan 20-25 foizga yuqori, rentabelligi esa – 2 barobar kam.
Davlat don korxonalaridagi ayni paytdagi eskicha tizim don yetishtiruvchiga ham, qayta ishlovchi korxonalarga ham manfaat bermayapti.
Jahon amaliyoti shuni ko‘rsatadiki, bunday korxonalarning ham daromadi, ham raqobatbardoshligi, ham sarmoyaviy jozibadorligi juda past bo‘ladi.
2022-yil 1-iyundan boshlab, g‘allani davlat tomonidan sotib olish va sotishda bozor narxlari tizimiga o‘tildi. Bunda fermer va klasterlar o‘zlari yetishtirgan g‘allasini birja savdolariga olib chiqishlari uchun imkoniyatlar yaratilmoqda.
Bu degani — narxni bozorning o‘zi shakllantiradi.
Shuningdek, birja savdolarida bug‘doy sotadigan fermer va g‘allachilik klasterlaridan birja to‘lovlari undirilmasligi belgilab qo‘yildi.
Agar fermer va klasterlar o‘zi yetishtirgan ortiqcha g‘allani sotish istagi bo‘lsa, davlat va xususiy don korxonalariga shartnoma asosida kelishilgan narxlarda sotadi.
Shu bilan birga, tadbirkorlar tomonidan zamonaviy, ixcham, energotejamkor un ishlab chiqarish korxonalarini ishga tushirish imkoniyati yaratiladi.
Berilgan topshiriqlar ijrosini ta’minlash maqsadida Hisob palatasi, Markaziy bank, banklar va don korxonalari tomonidan to‘lovlarning amalga oshirilishi bo‘yicha kunlik nazorat tizimi yo‘lga qo‘yiladi.
Mavzuga doir:
Izoh (0)