AQSH Grenlandiyani qo‘shib olish xarajatlarini hisoblamoqda

Grenlandiya oroli Qo‘shma Shtatlar tarkibiga qo‘shilgan taqdirda, uni ta’minlash xarajatlari qanchaga tushishi hisoblab chiqildi. Bu haqda uchta ishonchli manbaga tayanib, The Washington Post xabar berdi.

Manbalarga ko‘ra, so‘nggi haftalarda Oq uy amaldorlari Grenlandiyaning 57 ming aholisiga davlat xizmatlarini ko‘rsatish qiymatini hisoblamoqda. Byudjet boshqarmasi xodimlari ehtimoliy xarajatlarni va orolning tabiiy resurslaridan olinishi mumkin bo‘lgan daromadni ham inobatga olmoqda.

Oq uyning ko‘rib chiqilayotgan variantlaridan biri Grenlandiya hukumatiga Kopengagen bilan hozirgi kelishuvdan ko‘ra manfaatliroq bitim taklif etishdir. Hozirda Daniya orolni moliyalashtirish uchun taxminan 600 million dollar ajratmoqda. Amerikalik amaldorlardan biri AQSH bundan ancha ko‘proq mablag‘ taklif qilishga tayyorligini aytdi. 

Grenlandiya — Shimoliy Muz va Atlantika okeanlari oralig‘ida joylashgan dunyodagi eng katta orol. Deyarli 300 yil davomida u Daniya nazorati ostida bo‘lib, keng avtonomiyaga ega. Orol aholisi taxminan 57 ming kishini tashkil qiladi.

Tramp Grenlandiyani sotib olish niyatini ilk bor 2019-yilda o‘zining birinchi prezidentlik muddati paytida e’lon qilgan va 2024-yilgi saylovlarda g‘alaba qozonganidan keyin bu masalaga yana qaytgan. U buni orol AQSH milliy xavfsizligi uchun, ayniqsa, Xitoy va Rossiya bilan qarama-qarshilik kontekstida muhim ahamiyatga egaligi bilan izohlagan.

Grenlandiya hududida allaqachon AQSHning Pituffik harbiy bazasi faoliyat yuritmoqda. Bu obyekt ballistik raketalar uchirilishi haqida erta ogohlantirish tizimining asosiy elementi hisoblanib, strategik ahamiyatga ega: u orqali Yevropadan Shimoliy Amerikaga eng qisqa yo‘l o‘tadi. Vashington Daniya bilan 1951-yilda Grenlandiya mudofaasi to‘g‘risidagi bitimni imzolagan. So‘nggi yillarda Kopengagen orolning mudofaa qobiliyatini mustahkamlashga alohida e’tibor qaratib, buning uchun allaqachon 2 milliard dollar mablag‘ ajratgan.

Sovuq urush davrida Grenlandiya AQSH va NATO mudofaa tizimida muhim rol o‘ynab, Sovet suvosti kemalarining harakatini nazorat qilishni ta’minlagan. Biroq so‘nggi yillarda mintaqaga qiziqish yanada kuchaydi. Arktika muzliklari erishi bilan yangi dengiz yo‘llari ochilmoqda, bu esa Grenlandiyani yanada strategik ahamiyatga ega hududga aylantirmoqda. 2022-yilda Pentagon Pituffik bazasida AQSH harbiy-havo kuchlarining uzluksiz ishlashini ta’minlash uchun 4 milliard dollarlik shartnoma tuzdi. 2023-yilda esa u yerga birinchi marta to‘rtta F-35 qiruvchi samolyoti joylashtirildi.