Eron milliy xavfsizlik kengashi global energiya ta’minoti uchun strategik ahamiyatga ega bo‘lgan Hormuz bo‘g‘ozini yopish masalasini muhokama qilmoqda. Bu haqda Al Arabiya xabar berdi.
Eron parlamenti bo‘g‘ozni yopish tashabbusini ma’qullagan, biroq hali yakuniy qaror qabul qilinmagan. Parlament a’zosi va Islom inqilobi qo‘riqchilari korpusi qo‘mondoni Ismoil Kosarining so‘zlariga ko‘ra, bo‘g‘ozni yopish masalasi kun tartibida va zarurat tug‘ilganda bu chora amalga oshiriladi.
Hormuz bo‘g‘ozining ahamiyati
Hormuz bo‘g‘ozi — Arab ko‘rfazini Arab dengizi bilan bog‘laydigan tor yo‘lak bo‘lib, global energiya tranziti uchun eng muhim dengiz yo‘llaridan biri hisoblanadi. Dunyo bo‘yicha eksport qilinadigan neft va gazning 20 foizga yaqini (kuniga taxminan 17 million barrel) aynan shu bo‘g‘oz orqali o‘tadi. Bo‘g‘oz Eron va Ummon o‘rtasida joylashgan.
Ushbu yo‘nalishda har qanday uzilish neft narxining keskin oshishiga va allaqachon beqaror bo‘lgan mintaqada yanada keskinlik yuzaga kelishiga olib kelishi mumkin. Hormuz bo‘g‘ozi uzoq yillardan beri geosiyosiy to‘qnashuvlar nuqtasi hisoblanadi.
Eron ilgari ham AQSH bilan keskinlik kuchaygan davrlarda bo‘g‘ozni yopish bilan tahdid qilgan. Biroq hozirgacha u bu tahdidni amalda bajarmagan. Chunki bu qadam global salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Ammo bu safar vaziyat jiddiyroq. Bo‘g‘ozni yopish haqidagi bayonotlar Isroil bilan urush avj olayotgan va AQSH tomonidan Eron yadro obyektlariga zarbalar berilgan bir paytda yangramoqda. Bu tahdid taktik emas, balki strategik keskinlik darajasidagi harakat sifatida talqin qilinmoqda. Tehron bu orqali energiya oqimini siyosiy bosim vositasi sifatida ishlatishga tayyor ekanini ko‘rsatmoqda.
Jahon bozoriga ta’siri
Hormuz bo‘g‘ozining yopilishi — hattoki vaqtincha bo‘lsa ham — xalqaro neft narxlariga zudlik bilan ta’sir ko‘rsatadi. Bozorlar tahdidlarga sezgir, ammo real harakat global inqirozga sabab bo‘lishi mumkin.
Bu holat, ayniqsa, Xitoy, Yaponiya, Hindiston va Yevropa mamlakatlari kabi Fors qo‘ltig‘idan neft import qiluvchi davlatlarga bevosita ta’sir qiladi. Bu AQSH boshchiligidagi G‘arb harbiy-dengiz kuchlarining — xususan, mintaqada navigatsiya erkinligini ta’minlash uchun joylashgan AQSH dengiz flotining reaksiyasini ham sinovdan o‘tkazadi.
Eron parlamenti bu tashabbusni ma’qullagan bo‘lsa-da, yakuniy qaror Oliy milliy xavfsizlik kengashiga tegishli. Bu kengash esa oliy rahnamo Ali Xomanaiy nazorati ostida faoliyat yuritadi.
Vaziyatning qanday rivojlanishi — Eron va Isroil o‘rtasidagi mojaroning borishi, Eronning AQSH zarbalariga javobi, hamda diplomatik muzokaralarning paydo bo‘lishiga bog‘liq bo‘ladi. Shunisi aniqki, agar Hormuz bo‘g‘ozi yopilsa, hattoki vaqtincha bo‘lsa ham, bu butun dunyo miqyosida sezilarli oqibatlarga olib keladi.
Izoh (0)