Parijdan Lissabongacha: hayot sifati bo‘yicha dunyodagi eng qulay shaharlar reytingi e’lon qilindi

Barselona — yashil hududlar bo‘yicha eng yaxshi shahar

Aholisi: 1 600 000 kishi (metropoliya: 5 300 000 kishi)

Shahar yashil maydonlarining umumiy maydoni: 2 784 gektar

Metro stansiyalari soni: 165

Velosiped yo‘llarining umumiy uzunligi: 268 km

2010-yillarning o‘rtalaridan boshlab Barselona shahrida ko‘chalarning yashillanishi dasturi amalga oshirilmoqda, uning maqsadi jamoat hayotini rivojlantirishdir. Ushbu dastur doirasida ko‘p avtomobillar to‘la chorrahalar va ko‘chalar piyoda va velosipedchilar uchun yashil hududlarga aylantiriladi, daraxtlar va o‘simliklar ekiladi hamda soyali va qulay dam olish joylari yaratiladi. Masalan, Girona va Consell de Cent ko‘chalari chorrahasi shaharliklar dam olib, sayr qiladigan joyga, sayyohlar esa terrasalarda kofe ichadigan maydonga aylangan, keksa odamlar esa platansoy daraxtlari soyasida hordiq chiqaryapti.

Dastur CO2 chiqindilarining 22 foizga kamayishiga yordam berdi. Bundan tashqari, yangi piyoda hududlarida kichik biznes rivojlanmoqda. Barselona poytaxtida amalga oshirilayotgan yana bir yirik yashillanish dasturi — Pla Natura. Bu dastur doirasida shahar hududida keng sayr yo‘llari va 9 000 kvadrat metr yashil maydon bilan 4,3 gektar maydondagi yangi Parc de les Glories bog‘i tashkil etildi. Ammo ekspertlar ta’kidlaydiki, yashillanish, joylarning qayta qurilishi va turistlar oqimi ortishi bilan Barselonadagi uy-joy narxlari ham oshib bormoqda, bu esa mahalliy aholining muhim muammolaridan biridir.

Vena — uy-joy mavjudligi bo‘yicha eng qulay shahar

Aholisi: 2 005 760 kishi

Ijaraning o‘rtacha narxi: ijtimoiy uy-joy uchun kvadrat metri 3,87 yevro, xususiy sektor uchun kvadrat metri 10,40 yevro

Yevropaning ko‘plab shaharlarida ijtimoiy uy-joy tamoyillaridan voz kechilgan bir paytda, Avstriya poytaxtida mavjud uy-joylar soni oshishda davom etmoqda. Vena shahrida yiliga taxminan 6 000 ta shahar tomonidan qurilgan ijtimoiy uy-joylar barpo etiladi, ular shahar belgilaridan biriga aylangan. Bugungi kunda Venada 2 milliondan ortiq aholining yarmidan ko‘pi turli shakllardagi subsidiya qilingan uy-joylarda yashaydi — ya’ni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan ko‘p qavatli uylar yoki kooperativlarda.

Bundan tashqari, shaharning taxminan uchdan biri xususiy ijaraga olingan kvartiralarda yashaydi, ularning beshdan biri Altbauten deb ataladigan, 1945-yilgacha qurilgan eski binolardir. Bu uylar ko‘pincha qalin devorlar, baland shiftlar, kafel bilan bezatilgan kirish eshiklari va go‘zal fasadlarga ega. Ammo o‘z mulkiga egalik qilish darajasi Venada boshqa Yevropa poytaxtlariga nisbatan ancha past — aholi kamida 20 foizdan kamroq. Monocle yozishicha, Venada uy-joy ko‘proq huquq, aktiv emas.

Syurix — harakatlanish uchun eng qulay shahar

Aholisi: 448 664 kishi (aglomeratsiya: 1 450 000 kishi)

Jamoat transportining yillik yo‘lovchi oqimi (2024-yilda): 665 million yo‘lovchi — bu o‘tgan yilga nisbatan 11 foiz ko‘proq.

Smartfondan chiptalar sotib olish ulushi: 70 foiz

Veloyo‘laklarning umumiy uzunligi: 130 km

Syurixning ajralib turuvchi xususiyati — uning transport tarmog‘i bo‘lib, avtobuslar va tramvaylar yashil bulvarlar va sohil bo‘yida harakatlanadi. 2024-yilda ular 304 million yo‘lovchini tashiydi — bu o‘tgan yilga nisbatan 2,1 foiz ko‘proq. Bu rivojlanish 1960—70-yillarda shahar hokimiyatining qaroriga asoslangan: Shveysariyaning eng yirik shaharlaridan biri uchun shunday darajadagi jamoat transportini taklif qilish kerakki, odamlar avtomobildan voz kechib, yo‘llarda tirbandliklarni kamaytirsin.

Hozirgi vaqtda shaharda 327 ta chorraha sensorlar bilan jihozlangan bo‘lib, ular yaqinlashayotgan mashinalarni ko‘rib, svetofor signalini o‘zgartiradi, tramvay va avtobuslarga avtomobillardan ustunlik beradi. Shahar hokimiyati esa 2030-yilgacha veloinfrastruktura rivojlanishini davom ettirib, veloyo‘laklar va velosipedchilar uchun svetoforlar sonini ko‘paytirishni maqsad qilgan.

Mexiko — bo‘sh vaqtni maroqli o‘tkazish uchun eng yaxshi shahar

Aholisi: 9 209 944 kishi (aglomyeratsiya: 23 146 802 kishi)

Barlar odatda yopiladigan vaqt: dam olish kunlari soat 3:00–4:00

Mexiko metrosidagi stansiyalar soni: 195

O‘rtacha uy narxi: 3,9 million Meksika dollari (taxminan 178 000 yevro)

Davlat muzeylari soni: 180 dan ortiq

Mexiko — hayot sifatini qadrlaydigan shahar. Juma kuni ko‘plab aholi dam olish kunlarini boshlaydi, ko‘cha kafelari va restoranlarni to‘ldiradi, do‘stlari hamda oilasi bilan vaqt o‘tkazadi, shuningdek, “sobremesa” an’anasi — asta-sekin, soatlab birga ovqatlanish madaniyatini davom ettiradi. Ushbu erkin muhit shaharni yangi aholiga jalb qiladi. 2019—2023-yillarda shahar aholisi asosan AQSH va Kanadadan kelgan odamlar hisobiga 600 000 kishi o‘sdi.

Shu bilan birga, Mexiko Lotin Amerikasining eng yirik va eng gavjum shaharlaridan biri bo‘lib, piyodalar uchun maydonlar hamda jamoat transporti yaxshi rivojlangan. Shaharda taxminan 400 km veloyo‘laklar va 12 metro liniyasi mavjud bo‘lib, uning umumiy uzunligi 226 km dan oshadi. Mexiko aeroportidan esa London, Los Anjeles, Madrid, Nyu York, San Paulu va Tokio kabi 100 dan ortiq yo‘nalishlarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslar mavjud.

2019-yildan beri shahar havosini tozalash va iqlim o‘zgarishining salbiy ta’sirlarini kamaytirish maqsadida 44,2 milliondan ortiq daraxtlar, butalar va boshqa o‘simliklar ekilgan. Sog‘lom turmush tarzini shahar bog‘lari va jamoat maydonlarida qo‘llab-quvvatlash mumkin — odamlar doimo itlarini sayrga olib chiqadi, sport bilan shug‘ullanadi yoki salsa raqsi bilan mashg‘ul bo‘ladi.

Lissabon — ko‘cha xavfsizligi bo‘yicha eng yaxshi shahar

Aholisi: 567 131 kishi (aglomeratsiya: 3 049 222 kishi)

Shahar politsiyasi xodimlari soni: 6 700 nafar

Qotillik darajasi: har 100 000 kishiga 1–2 jinoyat (yiliga)

Yillik jinoyatlar sonining kamayishi: 7,6 foiz

Yil davomida o‘rnatilishi rejalashtirilgan qo‘shimcha videokuzatuv bloklari: 99 ta.

Monocle’ning yozishicha, Lissabon so‘nggi o‘n yil ichida “sokin shahar”dan jonli va zamonaviy Yevropa poytaxtiga aylanishga muvaffaq bo‘ldi va bu xavfsizlikdan voz kechmagan holda amalga oshdi. Shahar jinoyatchilik darajasi boshqa Yevropa shaharlari bilan solishtirganda pastligicha qolmoqda. Portugaliyaning ichki xavfsizlik bo‘yicha so‘nggi yillik hisobotida aytilishicha, 2024-yilda Lissabon aglomeratsiyasida jinoyatlar darajasi so‘nggi o‘n yildan ortiq davr ichidagi eng keskin pasayishlardan birini ko‘rsatgan — 7,6 foizga kamaygan. Zo‘ravonlik bilan bog‘liq jinoyatlar soni ham 1,8 foizga kamaygan.

Politsiya aholiga nisbatan ishonch va hamkorlikka asoslangan profilaktik hamda interaktiv yondashuvni qo‘llaydi. Huquq-tartibot xodimlari uzoq muddatga ma’lum hududlarga biriktiriladi, ular mahalliy aholi bilan tanishadi va jamiyat tashkilotlari hamda ijtimoiy xizmatlar bilan yaqin hamkorlikda ishlaydi. Bu yondashuv orqali, masalan, giyohvandlik yoki uysizlik kabi muammolarga ehtiyotkorlik bilan samarali tarzda yechim topiladi.

Tokio — tozalik bo‘yicha eng yaxshi shahar

Aholisi: 14 000 000 kishi (aglomeratsiya: 41 000 000 kishi)

Jamoat hojatxonalari soni: har 100 000 aholiga 53 ta

Yillik maishiy chiqindilar hajmi: 3 million tonna

Qayta ishlash ko‘rsatkichi: 20 foiz (butun mamlakat bo‘yicha)

Shahar hududidagi yashil zonalar soni: 159 ta

Monocle’ning ta’kidlashicha, Tokio — hayratlanarli darajada toza shahar. Bu esa bejiz emas: Yaponiyaning poytaxti tozaligini saqlash uchun ulkan mablag‘ sarflaydi. Masalan, shahar markaziy hududlarida tozalik va chiqindilarni utilizatsiya qilish uchun mas’ul bo‘lgan boshqarmaning 2025-yilgi byudjeti 105 milliard iyenni (taxminan 640 million) tashkil qiladi, shundan 83 milliard iyen (507 million) faqatgina tozalikka ajratilgan.

Har kuni Tokio ko‘chalarida chiqindi mashinalari qatnaydi, ularning yonida chiqindilarni alohida ajratilgan holatda yig‘ayotgan ishchilar harakatlanadi. Shahar ko‘p qavatli uylarida tartib va poklik uchun javobgar kanrinin deb ataluvchi boshqaruvchilar ishlaydi — ular kirish yo‘laklarini yuvadi, axlatni olib chiqadi. Do‘kon va kafe egalari esa o‘z muassasalari oldidagi tozalik uchun javobgar hisoblanadi. Bundan tashqari, shaharda ko‘plab ko‘ngillilar faoliyat yuritadi. Sayyohlar ko‘p yuradigan joylarda axlatni siqib saqlovchi “aqlli” chelaklar o‘rnatilgan. Shuningdek, butun Tokio bo‘ylab toza, yoritilgan va to‘liq qulay jamoat hojatxonalari mavjud.

Tallin — startaplar uchun eng yaxshi shahar

Aholisi: 461 000 kishi (aglomeratsiya: 550 000 kishi)

Aeroport orqali xizmat ko‘rsatiladigan xalqaro yo‘nalishlar soni: 44 ta

2023-yildagi yuqori darajadagi ofislar uchun o‘rtacha ijara narxi: 22 yevro kvadrat metr uchun

Jismoniy shaxslar daromad solig‘i: 22 foiz

Kapuchino narxi (o‘rtacha): 3,60 yevro

Tallin o‘zining yam-yashil ko‘chalari, o‘rta asr me’morchiligi va jonli tungi hayoti bilan tanilgan. Ammo bu shahar endi dunyo miqyosida ilg‘or raqamli infratuzilmasi bilan ham mashhurlikka erishmoqda. Bunga sabab sifatida quyidagilarni keltirish mumkin: shaharda deyarli barcha odamlar ingliz tilida so‘zlashadi, ijara narxlari nisbatan arzon, va shaharning markazidan xalqaro reyslarga xizmat ko‘rsatuvchi aeroportgacha atigi 10 daqiqa yo‘l bor.

Tallinda aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan “yakkaxon startap” — ya’ni milliard dollarlik baholanishga erishgan kompaniyalar — soni bo‘yicha Yevropada yetakchi hisoblanadi. Bu yerda butun dunyodan texnologik iste’dodlarni jalb etayotgan rivojlangan venchur kompaniyalar tarmog‘i mavjud. Shuningdek, Estoniyaning elektron rezidentlik dasturi tadbirkorlar uchun katta imkoniyat yaratadi — chet elliklar mamlakatda jismoniy mavjud bo‘lmasdan, masofadan turib o‘z biznesini ro‘yxatdan o‘tkazishi va yuritishi mumkin.

Monocle’ga intervyu bergan biznes vakillari Tallindagi ochiqlik va soddalik madaniyati, bu fazilatlarning ham oddiy odamlar, ham yuqori lavozimdagi amaldorlarga xos ekanini alohida ta’kidlagan.