Erkaklar o‘qisin: Qorin chiqishining oddiy, ammo kutilmagan 4 ta sababi

Agar sevimli shimingiz to‘satdan tor kelib qolib, bel aylanasi sog‘liq uchun xavfli chegaraga yaqinlashayotganini his qilsangiz, qorin nima sababdan kattalashayotganini aniqlash kerak. Quyida bel o‘lchamlari ortishiga sabab bo‘ladigan oltita holatni sanab o‘tamiz va bu jarayonni to‘xtatish uchun qanday choralar ko‘rish lozimligini tushuntiramiz.

1. Ortiqcha kaloriya va jismoniy faollik yetishmasligi

Qorin kattalashishining eng aniq sababi — bel sohasida ortiqcha yog‘ to‘planishidir. Ko‘pincha bu holat ovqatlanishdagi ortiqcha kaloriya va kam harakatli turmush tarzi tufayli yuzaga keladi.

Yog‘li ovqat iste’mol qilganingizda, yog‘lar ingichka ichakda so‘rilib, oqsillar bilan birikkan holda avval limfaga, so‘ngra qonga o‘tadi. Keyin ular butun tana bo‘ylab tarqalib, yog‘ hujayralari — adipotsitlarda to‘planadi. Oqsil va yog‘dan tashkil topgan birikmalar lipoproteinlar deb ataladi va ular turli xil bo‘ladi. Yog‘larni ichakdan tashish asosan katta xilomikronlar va juda past zichlikdagi kichik lipoproteinlar zimmasiga tushadi.

Olimlar taxmin qilishicha, inson bir vaqtning o‘zida ko‘p yog‘li ovqat iste’mol qilganda, ichaklar katta xilomikronlarni ishlab chiqaradi. Ularning kattaligi tufayli qon oqimiga kirishi qiyinlashadi. Natijada ular limfa tomirlarida uzoqroq qolib, ichak shilliq qavatida to‘planadi va visseral yog‘ yig‘ilishini keltirib chiqaradi. Erkaklar ratsioni kaloriyasi yuqoriroq bo‘lgani va ko‘pincha yog‘li taomlarni afzal ko‘rgani sababli ularda xilomikronlar ayollarga qaraganda odatda yirikroq bo‘ladi.

Qorinda yog‘ to‘planishiga sabab bo‘ladigan mahsulotlar:

• Yog‘ va shakarga boy mahsulotlar. Bunday oziq-ovqatlarga, masalan, fastfud va ko‘plab qandolat mahsulotlari kiradi.
• Spirtli ichimliklar. Spirtli ichimliklar kaloriyaga boy bo‘lib, ko‘pincha yog‘li gazaklar bilan birga iste’mol qilinadi.
• Porsiya hajmini to‘g‘ri aniqlay olmaslik — u odatda to‘yish uchun zarur bo‘lganidan kattaroq bo‘ladi.
• Shakarli choy, gazli yoki energetik ichimliklar kabi shirin ichimliklarga o‘chlik.
• Stress holatida ovqatlanish. Ba’zi odamlar to‘yish uchun emas, balki asabiylikni yengish uchun ovqatlanishadi. Bu qorinda esa qorinda yog‘ to‘planishi va vazn ortishiga ham olib kelishi mumkin.

Bundan tashqari, yog‘ butun tanada bo‘lgani kabi nafaqat teri ostida, balki ichki organlar atrofida, qorin mushaklari ortida ham to‘planishi mumkin. Bunday yog‘ visseral yog‘ deb ataladi va u qancha ko‘p bo‘lsa, gipertoniya, qandli diabet va yurak-qon tomir kasalliklari xavfi shuncha yuqori bo‘ladi.

Qizig‘i shundaki, erkaklar qorin bo‘shlig‘idagi semirishga ko‘proq moyil bo‘ladi. Kichik tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, ularda o‘zlashtirilgan yog‘larning taxminan 21 foizi qorin bo‘shlig‘ida saqlanadi, ayollarda esa atigi 5 foizi, qolgani esa teri osti zaxiralariga o‘tadi.

Bunday paytda nima qilish kerak?

Avvalo, ovqatlanish tartibingizni qayta ko‘rib chiqing va kundalik rejangizga jismoniy faollikni qo‘shing. Keyin quyidagi qoidalarga amal qiling:

1. Ratsion kaloriyasini oshirmang. Kunlik zarur energiya miqdorini hisoblab chiqing va undan ortiq ovqatlanmaslikka harakat qiling.
2. Ovqatlanishni sog‘lomlashtirishga e’tibor qarating. Kuniga kamida 400 gramm sabzavot va meva iste’mol qilishga intiling, shakar miqdorini cheklang, ayniqsa shirin ichimliklar tarkibidagi shakarni. Shuningdek, parhezdagi yog‘lar foizini nazorat qiling. U ratsion umumiy kaloriyasining 30 foizidan oshmasligi lozim. Ya’ni kunlik energiya iste’moli 2000 kkal bo‘lsa, yog‘lar 600 kkaldan oshmasligi kerak. Bu taxminan 66 gramm yog‘ga teng.
3. Jismoniy faollikni oshiring. JST mutaxassislari sog‘lom vaznni saqlab qolish uchun haftasiga 150 daqiqa yengil harakat yoki 75 daqiqa shiddatli mashqlarni tavsiya etadi. Yengil harakatlarga piyoda yurish, xotirjam velosiped haydash, uy ishlari, bolalar bilan o‘ynash, raqsga tushish va boshqa har qanday yuklama kiradi, bunda bemalol suhbatlasha olasiz va nafasingiz qisilmaydi. Shiddatli mashqlarga esa yugurish, jamoaviy sport turlari, aylanma kardio mashqlar kiradi. Bundan tashqari, JSST ekspertlari barchaga haftasiga ikki marta asosiy mushak guruhlari uchun kuch mashg‘ulotlarini o‘tkazishni maslahat beradi. Bu, ayniqsa, visseral yog‘ bilan kurashayotganlar uchun muhimdir.

2. Qorin dam bo‘lishi

Sog‘lom odam ichagida doim ma’lum miqdorda gaz bo‘lishi tabiiy hol hisoblanadi. Asosan, bakteriyalar dukkakli o‘simliklardan olingan fruktoza, kletchatka, staxioza va rafinoza, sorbitol yoki murakkab uglevodlar bilan oziqlanganida gaz ishlab chiqaradi. Shu sababli no‘xat yoki olma kabi ayrim mahsulotlar ba’zi kishilarda ko‘proq gaz hosil bo‘lishiga olib kelishi mumkin.

Odatda ovqatlanishdan so‘ng ichakdagi gazlar hajmi ortadi, ammo bu havo tez chiqib ketadi, chunki oshqozon va ingichka ichaklar ovqatni siljitish uchun qisqaradi.

Biroq ba’zi hollarda gaz haddan ziyod ko‘payib, qorinni shishiradi, bel aylanasini kengaytiradi va noxush holatlarni keltirib chiqaradi. Odam ichidan yorilib ketayotgandek his qiladi, o‘zini og‘ir va noqulay sezadi.

Qorin dam bo‘lishining sabablari turlicha bo‘lishi mumkin. Masalan, bu holat ko‘pincha qabziyat, ovqatga nisbatan toqatsizlik, ichak ta’sirlanish sindromi, funksional dispepsiya kabi holatlarda kuzatiladi.

Bunday paytda nima qilish kerak?

• Muntazam jismoniy mashqlar bajaring. Faollik ovqat hazm qilishni yaxshilaydi va agar qoringiz shishgan bo‘lsa, gaz chiqishiga yordam beradi.
• Havo yutmaslik uchun og‘zingizni yopib chaynang.
• Suv ichishni unutmang.
• Qabziyat holatida ich kelishi tartibini yaxshilash uchun ratsioningizda kletchatka miqdorini oshiring.
• Tez-tez va oz miqdorda ovqatlaning.
• Gaz tezroq chiqishi uchun qorinni o‘ngdan chapga qarab uqalang.
• Shirin ichimliklar va spirtli ichimliklardan voz keching.
• Qaysi mahsulotlardan so‘ng qoringiz dam bo‘lishini kuzating va ularni ratsioningizdan chiqaring.
• Shirin, achchiq va yog‘li taomlar miqdorini kamaytiring.
• Kechqurun me’yoridan ortiq ovqatlanmang.

Agar bu choralar yordam bermasa va qoringiz baribir shishgandek tuyulsa, gastroenterologga murojaat qiling. Shifokor qorin dam bo‘lishining sababini aniqlab, tegishli davolash usulini tavsiya etadi.

3. Gipotireoz

Agar qorin kattalashishidan tashqari, tirnoq, sochlaringiz quruq va mo‘rtligini, doimiy charchoq, kayfiyatingiz yomonligini sezayotgan, tez-tez sovqotayotgan, diqqatingizni jamlashda qiynalayotgan bo‘lsangiz, bu qalqonsimon bezda muammo borligidan dalolat berishi mumkin.

Bo‘yinning old qismida joylashgan bu kichik a’zo tiroksin (T4) va triyodtironin (T3) gormonlarini ishlab chiqaradi. Bu gormonlar asosiy metabolizm, uglevodlar, oqsillar va yog‘lar almashinuvi, kislorod iste’moli va issiqlik ishlab chiqarish, shuningdek, yurak-qon tomir tizimining ishlashiga ta’sir ko‘rsatadi.

Qalqonsimon bez yetarli miqdorda gormon ishlab chiqara olmasa, bu holat gipotireoz deb ataladi.

Bunday paytda nima qilish kerak?

Agar o‘zingizda gipotireoz alomatlarini sezsangiz, terapevtga murojaat qiling. U sizga zarur tahlillarni buyuradi va tegishli davolanishni tavsiya etadi.

4. Dori qabul qilish

Ba’zi dori vositalari tana vaznining bir necha kilogrammdan 10 foizigacha ortishiga sabab bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, yog‘ to‘qimalarining qayta taqsimlanishiga ta’sir qiladigan dorilar ham mavjud — ular visseral va teriosti yog‘ qatlamlarining ko‘payishi hisobiga bel aylanasini kengaytirishi mumkin.

Quyidagi guruhlarga mansub dori vositalari vazn ortishiga sabab bo‘lishi mumkin:

• Antipsixotik va kayfiyat barqarorlashtiruvchi dorilar.
• Epilepsiyaga qarshi tutqanoqni oldini oluvchi preparatlar.
• Ayrim turdagi antidepressantlar.
• Qandli diabetni davolashda qo‘llaniladigan dorilar - insulin va insulin ajralishini kuchaytiruvchi stimulyatorlar, shuningdek, bu gormonga ta’sirchanlikni oshiruvchi vositalar.
• Qon bosimini pasaytiruvchi dorilar - ayrim beta-blokatorlar va kalsiy kanallari blokatorlari.
• Kortikosteroidlar - astma, teri kasalliklari yoki yallig‘lanish jarayonlari, shuningdek revmatik va autoimmun kasalliklarni davolashda qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan preparatlar.
• OIV infeksiyasini davolash uchun antiretrovirus dorilar.

Shuni ta’kidlash joizki, ushbu guruhlardagi barcha dorilar ham vazn ortishi va bel atrofida yog‘ to‘planishiga olib kelavermaydi. Bundan tashqari, har bir odam o‘ziga xos bo‘lib, agar kimdir ma’lum bir doridan juda semirgan bo‘lsa, bu siz bilan ham shunday bo‘ladi degani emas. Shu sababli semirib ketishdan qo‘rqib davolanishdan voz kechish mutlaqo noto‘g‘ri.

Bunday paytda nima qilish kerak?

Agar yuqoridagi ro‘yxatdagi dorilardan birortasi buyurilganidan so‘ng qorningiz kattalasha boshlaganini sezsangiz, davolovchi shifokoringizga murojaat qiling va bu haqda unga xabar bering.

Ko‘pchilik dorilarni ortiqcha vazn ortishiga olib kelmaydigan samarali muqobil preparatlar bilan almashtirish mumkin.