Joriy yil yanvar–mart oylarida O‘zbekiston byudjeti xarajatlari daromadlaridan 17,7 trillion so‘mga ko‘p bo‘ldi. O‘tgan 2023-yil I chorakda byudjet taqchilligi 11,7 trillion so‘m bo‘lgandi. Qaysi soha va tarmoqlarga ko‘proq xarajat qilinmoqda? Iqtisodiyot va moliya vazirligi eʼlon qilgan navbatdagi hisobotda bu haqda maʼlumot berilgan.
Byudjet daromadlari o‘sdi
2024-yil I chorakda O‘zbekiston yalpi ichki mahsuloti hajmi 242,7 trillion so‘mni (2023-yil mos davridagidan 6,2 foiz ko‘p) tashkil etdi. Uch oy davomida mamlakatda xizmatlar sohasi 6,8 foizga, qurilish 6,8 foiz, sanoat 6,5 foizga va qishloq xo‘jaligi 3,6 foizga o‘sdi.
Yanvar–mart oylarida davlat byudjeti daromadlari 2023-yil I choragi ko‘rsatkichidan 5,3 trillion so‘m (11 foiz) ko‘proq oshib, jami 52,6 trillion so‘mni tashkil etdi. Bu mablag‘larning 41,3 trillion so‘mi soliqlar, 14 trillion so‘mi bojlar, 2,7 trillion so‘mi boshqa daromad va soliq bo‘lmagan tushumlardan shakllandi.
Byudjet xarajatlari daromadlardan ko‘p
Birinchi chorakda davlat byudjeti xarajatlari 70,3 trillion so‘mni (YIMga nisbatan 29 foiz) tashkil etib, o‘tgan yil mos davridagidan 11,3 trillion so‘mga (19,2 foiz) ko‘paydi.
Uch oy davomida byudjetdan ish haqi va unga tenglashtirilgan to‘lovlar hamda yagona ijtimoiy to‘lov xarajatlari uchun 36,8 trillion so‘m ajratildi. Ijtimoiy soha xarajatlariga esa 33,9 trillion so‘m yo‘naltirildi.
Ijtimoiy soha chiqimlarining 16 trillion so‘mi (47,2 foiz) taʼlim tizimi muassasalarini saqlash va ularni rivojlantirishga (2023-yil mos davriga nisbatan 2,97 trillion so‘m ko‘p) sarflandi.
Hisobot davrida iqtisodiyot sohasiga amalga oshirilgan xarajatlar 13,5 trillion so‘mni (19,2 foiz) tashkil etdi. Shundan eng yirik mablag‘ — qariyb 8 trillion so‘m ichki bozorda tabiiy gazni ulgurji sotib olish va sotish bo‘yicha ixtisoslashtirilgan kompaniya zararlarini qoplash va joriy faoliyatini moliyalashtirishga to‘landi.
Shu bilan birga, davlat byudjetidan:
- Suv xo‘jaligi ekspluatatsiyasi xarajatlariga 1,67 trillion so‘m;
- Aholi punktlarini obodonlashtirish ishlarini amalga oshirish uchun 1,2 trillion so‘m;
- Aholiga issiqlik taʼminoti xizmatlari tariflarini past qo‘llash hisobiga ko‘rilgan zararlarini qoplash maqsadida issiqlik taʼminoti korxonalariga 1 trillion so‘m mablag‘lar ajratilgan.
Hisobot davrida kam taʼminlangan oilalarga bolalar nafaqasi, moddiy yordam va kompensatsiya to‘lovlari uchun 4,3 trillion so‘m yo‘naltirildi.
Davlat hokimiyati va boshqaruvi xarajatlari 4,2 trillion so‘mni tashkil etdi. O‘tgan yilning I choragida bu raqam 3,6 trillion so‘m bo‘lgan.
Byudjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga transfertlarga 3,3 trillion so‘m ajratildi. “Tashabbusli byudjet” jarayonlarining birinchi mavsumi uchun 3,3 trillion so‘m yo‘naltirildi.
Vazirlik hisobotiga ko‘ra, yanvar–mart oylarida davlat qarzining foiz to‘lovlar uchun 2,5 trillion so‘m (2023-yil mos davrida 1,2 trillion so‘m) sarflandi. Sog‘liqni saqlash sohasiga 7,8 trillion so‘m (2023-yil mos davridagidan 1,2 trillion so‘m ko‘p) ajratildi.
Uch oy davomida respublika byudjetidan ipoteka kreditlari bo‘yicha 261,9 milliard so‘mlik subsidiya to‘lovlari moliyalashtirilib berildi. Shundan boshlang‘ich badal to‘lovlari uchun 2493 nafar fuqarolarga 79,8 milliard so‘m, 2020–2023-yillardan o‘tib kelayotgan foiz to‘lovlarini bir qismini qoplash uchun 44 mingdan ziyod fuqarolarga 182,1 milliard so‘m subsidiya mablag‘lari to‘langan.
Birinchi chorakda Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi tadbirlari uchun jami 1,26 trillion so‘m yo‘naltirildi. “Toshshaxartransxizmat” AJning cheklangan tariflar hisobiga yo‘lovchi tashish xizmatidan ko‘rilgan zararlarini qoplash uchun 1 trillion so‘m ajratildi.
Eslatib o‘tamiz, 2023-yilning yanvar–mart oylarida davlat byudjeti xarajatlari 59 trillion so‘mni tashkil etgan. Yil yakunida umumiy byudjet taqchilligi rekodr darajada ortib, 59 trillion so‘mga yetgan. 2022-yil I choragida byudjet xarajatlari 42,9 trillion so‘m bo‘lgan.
2024-yil uchun tasdiqlangan byudjet qonuniga ko‘ra, joriy yilda mamlakatning konsolidatsiyalashgan byudjet daromadlari 375 trillion so‘mni, xarajatlari 427, 6 trillion so‘mni tashkil etishi prognoz qilingan. Bunda byudjet taqchilligi 52 trillion so‘mdan ortishi kutilmoqda.
Izoh (0)