• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12653.48
    • RUB159.75
    • EUR14871.64
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +35°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    Burni “urib tushirilgan” Sfinks, uylanish uchun o‘zgartirilgan yosh va aslida pakana bo‘lmagan imperator — Napoleon Bonapart afsonalarida haqiqat ko‘lami

    O‘tmishda ko‘plab ulug‘ sarkardalar o‘tgani hech kimga sir emas. Lekin ularning oz qismigina tarix zarvaraqlarida o‘z ismini o‘chmas qilib yozib keta oldi. Bugun istalgan odamga mashhur sarkardalarni sanab berish iltimosi bilan yuzlanilsa, Aleksandr Makedonskiy, Chingizxon kabi jangovar harbiy uslub yarata olgan jahongirlar qatorida imperator Napoleon Bonapart ham eslab o‘tilishi shubhasiz. “Daryo” “100 buyuk inson” loyihasi doirasida ushbu tarixiy shaxs atrofida qurilgan har xil uydirmalarga oydinlik kiritadi.

    Xoakin Feniks ishtirokidagi “Napoleon” filmidan kadr
    Foto: “Kinopoisk”

    U tug‘ma sarkarda edi. Turli harbiy harakatlarda qatnashgan Napoleonning tajribasi bilan uyg‘un ravishda unvoni ham oshib boraverdi va natijada 1795-yilga kelib u Fransiya armiyasi generaliga aylandi. Oradan bir yil o‘tib, Napoleon graf Bogarnening bevasi maftunkor Jozefinaga uylandi. “To‘yona” sifatida uni Italiya shimoliga jo‘natiladigan ulkan armiyaga qo‘mondon etib tayinlashdi. Bu uning keyingi harbiy zafarlari uchun qulay shart-sharoit yaratdi.

    Umuman olganda, uning daholigi nafaqat harbiy sohada, balki ijtimoiy jabhalardagi islohotlarida ham yaqqol sezilib turgan. O‘sha davrda Bonapartning har kim o‘zi istagan narsa bilan shug‘ullanish hamda o‘zi istagan shaxsga aylanish huquqiga ega qabilidagi yangi axloqiy qarori takrorlanmas shaxsiyatining turli afsonalar bilan to‘lib-toshishi tabiiy jarayon ekanini isbotlaydi.

    Bonapart – pakana

    Bu cho‘pchak o‘zini shunchalik oqladiki, uning ortidagi haqiqatni izlashga hech kim urinib ham ko‘rmadi. Hozirgi kunda ham Napoleon ismi yodga olinsa, birinchi galda odamlar ko‘z oldida uning mitti gavdasi namoyon bo‘ladi.

    Asl haqiqat shundan iboratki, Napoleonning bo‘yi 169 santimetr bo‘lgan. Bu, albatta, uzunlik belgisi emas, biroq ayni o‘sha davrda fransuz erkaklarining o‘rtacha bo‘yi 165 santimetrni tashkil etgan. Bundan tashqari, Napoleon juda baland hisoblangan Vellington gersogidan atigi olti santimetr past, admiral Nelsondan esa yetti santimetr baland bo‘lgan.

    Solishtirish uchun: siyosat darg‘asi Cherchill hamda rus she’riyati shohi Pushkin Napoleondan uch santimetr, Sovet Ittifoqi yetakchisi Iosif Stalin esa to‘rt santimetr past bo‘lgan, ammo ular tarixga past bo‘yli odamlar sifatida muhrlanmagan.

    Foto: Wikipedia

    Napoleonga umrining oxiriga qadar hamrohlik qilgan “kichkina kapral” laqabi Italiya yurishi paytida, u 26 yosh bo‘lganida paydo bo‘lgandi. Aslida askarlar uning yoshini nazarda tutib shunday degan.

    Yana Italiya armiyasining yangi qo‘mondoni Pyer Ojeroning mashhur dag‘dag‘asi ham borki, uni eslab o‘tish Napoleonning bo‘yi xususidagi haqiqatga bizni yanada yaqinlashtiradi. Boshqalar ta’riflaganidek, bahaybat jussaga ega yangi qo‘mondon bo‘lajak imperatorga jahl bilan shunday deydi: “Siz mening boshimdan balandsiz, lekin meni haqorat qilishda davom etsangiz, men bu tafovutga barham beraman!”.

    O‘lchovlardagi chalkashliklar

    Birinchidan, o‘rta asrlardagi uzunlik o‘lchovlari orasidagi farq tarixiy chalkashlikni keltirib chiqardi. Fransuzlardagi fut va dyuym inglizlarnikidan bir muncha farq qilar edi. Muxtasar qilib aytganda, Napoleonning besh fut-u ikki dyuymlik bo‘yi Britaniya tizimida besh fut uch yarim dyuymga teng bo‘lgan. Shundan kelib chiqib aytish mumkinki, bu bo‘y ko‘rsatkichi inglizlarda 169 emas, 157 santimetrni tashkil etgan va bu yolg‘on axborot faqatgina inglizlar propagandasining mahsuli edi. Keyinchalik mashhur chalkashlikning ommalashuvi ustida mohir karikaturachilar ishladi.

    Ikkinchidan, Napoleon o‘ziga balandligi besh fut o‘n dyuymdan (178 santimetr) kam bo‘lmagan shaxsiy qo‘riqchilar olgani ham ushbu noto‘g‘ri qarashning tug‘ilishiga bir sabab o‘laroq xizmat qildi. 

    Xoakin Feniks ishtirokidagi “Napoleon” filmidan kadr
    Foto: “Kinopoisk”

    Xullas, imperatorning bo‘yi odatiy odamlarga qaraganda past yoki baland ekani uning tarix charxpalagini ag‘dar-to‘ntar qilib yuborgani hamda fransuz imperiyasi oldidagi qiymatiga aslo raxna solmadi, aksincha korsikalik davlat arbobiga “o‘zgachalik” baxshida etdi.

     O‘zgartirilgan ism va kichraytirilgan yosh

    Napoleonning familiyasi hech qachon “Buonaparte” bo‘lmagan, xuddi qonxo‘r Gitler hech qachon “Shiklgruber” bo‘lmagani singari. Korsikalik ajdodlarining familiyasi Bonaparte edi. Bu familiya bo‘lajak imperatorning tug‘ilganlik haqidagi guvohnomasida hamda u tahsil olgan Briyenn harbiy maktabi kadetlari ro‘yxatiga ham qayd etilgan.

    Ba’zi manbalarda Napoleon suyukli xotini Jozefinaga yo‘llagan maktublarida o‘zining italyancha “Buonaparte” familiyasini “Bonapart” tarzida yoza boshladi va shu tariqa familiyasidagi bitta harfdan kechib, “fransuz”ga aylandi, deyilgan.

    Jozefina Napoleon bilan tanishguniga qadar oilali edi — 16 yoshida u Aleksandr de Bogarnega turmushga chiqqan. Ularning ikki farzandi bo‘lgan: o‘g‘li Ejen va qizi Gortenziya. Eri Mayns mudofaasidagi harakatsizligi uchun qalt etilgunga qadar, ularning nikohi 15 yil davom etgan. O‘shanda Jozefinani ham qamab qo‘yishadi, ammo tez orada hokimiyat almashdi va u afv etiladi. Turmush o‘rtog‘ining vafoti sabab u bor narsasidan ayriladi. Moliyaviy ahvolini yaxshilashga jazmanlari, xususan, vikont (Fransiyada baron bilan graf o‘rtasidagi dvoryanlik unvoni) Pol Barras yordam berib kelgan. U ayol va uning farzandlari uchun koshonani ijaraga olib, barcha xarajatlarini qopladi. Aynan vikont Jozefinani Napoleon bilan tanishtirgan.

    Jozefina Bogarne
    Foto: Wikipedia

    Ular kechki bazmlardan birida tanishadi: Barras Jozefinaga katta umidlar bildirilgan general Napoleonni tanishtirdi. Avvaliga yosh beva unga shunchaki yoqadi, biroq kecha davomida u bilan suhbatlashib, Napoleon ayolni rostan ham sevib qoladi. Napoleon ayoldan 6 yosh kichik bo‘lishi va bevaligiga qaramay, Jozefinaga uylanishga qaror qiladi. To‘y ikkala tomon uchun ham manfaatli edi: Bogarne yana jamiyat tomonidan hurmat qilinadigan xonim maqomiga ega bo‘lar, Napoleon esa salonni boshqaradigan xotinining nufuzli tanishlarini qo‘lga kiritardi.

    1796-yilda sevishganlar oila quradi. Nikoh teng bo‘lishi uchun ular hujjatda yoshlarini o‘zgartirib ko‘rsatgan: Napoleonga 1,5 yosh qo‘shilgan bo‘lsa, Jozefina 4 yilga “yoshargan”. To‘y munosabati bilan bo‘lajak imperator rafiqasiga ichiga “Bu taqdir” deya yozilgan yoqut ko‘zli uzuk sovg‘a qilgan. Ammo nikoh marosimidan ikki kun o‘tib, Napoleon Italiyaga xizmatga chaqirilgan, Jozefina generalning barcha iltimoslarini rad etib, u bilan ketishni istamaydi.

    Napoleon va Jozefinaning to‘yi
    Foto: Wikimedia Commons

    Gizadagi Sfinks va Napoleon qo‘rquvi

    Misrlik gidlar Napoleon Gizadagi Sfinksni ko‘rib, dahshatga tushgach, burnini urib tushirgan hamda askarlariga u tarafga osmondan to‘p otishni buyurgani to‘g‘risidagi hangomani sayyohlarga to‘lib-toshib aytib beradi. Ammo ko‘plab tarixiy suratlar va yozma manbalar sfinks burni ancha oldin tushib qolganini isbotlaydi. Buning aniq sababi keltirilmagan, kim bilsin, kuchli shamol hamda havo haroratining keskin o‘zgarishi vaqtga bardosh bergan haykalga oz bo‘lsa-da ta’sirini o‘tkaza olgandir.

    Napoleon bunday buyruq bera olmas edi, chunki imperator Qadimgi Misr merosini, urf-odatlarini qadrlagani qayd etilgan qo‘lyozma va xotiranomalar mavjud. Xususan, general Jorj Sulaymonning “Napoleon va Islom” asarida muallif ko‘pgina kuzatuv va mushohadalariga tayanib, Napoleonning islom dini va musulmonlarga bo‘lgan hurmati baland bo‘lganini yozgan. Jumladan, u Misrga hujum qilish arafasida qo‘l ostidagi qo‘mondonlariga shunday deydi: “To‘g‘ri, ko‘pchiligimiz iymonli, e’tiqodli kishilar emasmiz. Lekin biz urushadigan o‘lka musulmonlar mamlakatidir. Biz ularning dinini hurmat qilishimiz, urf-odatlari hamda qadriyatlariga burun suqmasligimiz kerak”.

    Napoleon egallab olmoqchi bo‘lgan hududidagi odamlar hurmati va e’tiborini qozonish uchun shunday yo‘l tutgandir, degan faraz ham yo‘q emas. Napoleon misrliklarga qanday munosabatda bo‘lishidan qat’i nazar, o‘zi va sfinks orasidagi turli yillar tafovuti bu safsataning haqiqat emasligiga ishora qoldirib ketadi.

    Napoleon Bonapart
    Foto: Wikimedia Commons

    Korsikalik italyan fransuz tilida ravon so‘zlamagan

    Mana bu haqiqat. Boisi Napoleonning ota-onasi o‘zaro italyan tilida muloqot qilardi. Napoleon tillardan bo‘lak juda ko‘p sohada keng tafakkurga ega, hatto iqtidorli ham edi. Matematika va shaxmat borasida unga teng keladigani yo‘q edi.

    Maktabda o‘qib yurgan kezlarida lotin tili saboqlariga chiday olmasdi. O‘smirlik payti esa nemis tilini o‘rganishga ahd qildi, biroq baribir o‘rgana olmadi. Muqaddas Yelena orolida esa ingliz tilini o‘rganishga harakat qildi, ammo unga umri yetmadi. 

    Fransiyalik rassom Jan-Batist Mozes tomonidan chizilgan “Napoleon o‘lim to‘shagida” kartinasi
    Foto: AFP

    Albatta, fransuz tili bo‘yicha ko‘nikmalar bundan mustasno. Napoleonni bu tilda qiynalib so‘zlagan deyish mutlaqo xato, chunki u fransuz tilini nihoyatda puxta egallagan edi. U faqatgina Yekaterina II va Stalin kabi so‘zlarga urg‘u qo’shib gapirishdan umrining oxirigacha xalos bo‘la olmadi.

    30.04.2023, 15:40   Izoh (0)   12923
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Rim qo‘shinlarini qo‘rquvga solgan sirakuzalik daho. Yerni joyidan siljitmoqchi bo‘lgan va qum zarralarini sanagan Arximedning o‘ldirilishi

    03.04.2023, 09:52

    “Umri evaziga ilmiy jasorat”. Ikki marta Nobel olgan, turli xiyonatlarda “ayblangan” va dunyoni o‘zgartirgan polyak olimasi — Mariya Kyuri taqdiri  

    07.04.2023, 10:55

    Isyonkor yigitdan millat otasigacha. Hindiston mustaqilligi kurashchisi Maxatma Gandining “tuz yurishi” va unga uyushtirilgan suiqasd

    27.04.2023, 15:12

    Qushlar sabab yonib ketgan samolyot, buldoglar o‘rtasidagi go‘zallik tanlovi, Janubiy Koreya prezidentini kutayotganlar — hafta suratlari

    29.04.2023, 23:08

    Medvedev Zelenskiyning Qrimni qaytarish niyatiga uchta javob taklif qildi

    29.04.2023, 17:10

    “Farzandlarimni urush tarbiyalamoqda”. Zelenskiy o‘zini yomon ota deb atadi

    29.04.2023, 14:50
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    “Biznesni rivojlantirish banki” 2025 yilda 138 mingdan ortiq fuqaro bandligini ta’minladi


    Biznes va tadbirkorlik oliy maktabi magistratura dasturlariga qabul jarayonlari davom etayotganini ma’lum qiladi


    Sug‘urta sohasidagi uzoq kutilgan islohotlar: manfaatlar qonun himoyasida 


    Vaqt sinovidan o‘tgan tarmoq: 33-yillik faoliyat, 12 million foydalanuvchi tanlovi va mobil aloqaning yangi arxitekturasi


    Mobiuz — 8 milliondan ortiq abonentlar tanlovi 


    “O‘zbekinvest” sug‘urta kompaniyasi 2025-yilning I yarim yilligi yakunlarini eʼlon qildi


    OKMKda yangi sulfat kislota sexi qurilmoqda


    “Biznesni rivojlantirish banki” BMT Taraqqiyot Dasturi bilan hamkorlik qiladi


    O‘zbekistonda tibbiy sug‘urta nima uchun zarur: shifokor qarashi va Neo Insurance tajribasi


    Mirzo Ulug‘bek tumanida joylashgan yirik ko‘chmas mulk auksionga qo‘yildi


    Kia Sonet va ADM Global: O‘zbekiston avtomobil klasterini mahalliylashtirilishiga qariyb 260 mln AQSH dollari miqdorida sarmoya


    Navoiy innovatsiyalar universiteti 2 milliard so‘mlik grant dasturini e’lon qildi 


    Yandex Music’da jazirama kayfiyat uchun maxsus “Chilla” bo‘limi paydo bo‘ldi


    Visa Kapitalbank bilan Xitoyga: WeChat Pay va Alipay orqali naqd pulsiz to‘lovlar – erkin, oson va xavfsiz


    “Euromoney” talqinida “O‘zsanoatqurilishbank” O‘zbekistonning eng yaxshi banki deb e’tirof etildi

     

    Tavsiya etamiz

    Bir kechada oddiy ofitsiantdan millionerga aylangan ayol: lotereyadan yutilgan 10 mln dollar mashmashasi

    27 iyul, 09:25
    Audio Icon

    Andijoncha hotamtoylik: “Dunyo sadolari”ga sarflanayotgan milliardlar va shubhali shartnomalar

    24 iyul, 21:25

    “Rossiya allaqachon katta og‘alik maqomini yo‘qotib bo‘ldi”. Ukraina urushi postsovet hududida nimalarni o‘zgartirdi?

    24 iyul, 15:15

    Nildan Frot daryosigacha: maxfiylikdan tobora reallikka aylanib borayotgan “Katta Isroil” konsepsiyasi

    22 iyul, 12:22
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    “Trampning sabr kosasi to‘lmoqda” — AQSH davlat kotibi

    Dunyo | 27 iyul, 11:53

    Mo‘ynoqdagi kondan ham gaz sizib chiqdi (video)

    O‘zbekiston | 27 iyul, 11:38

    O‘zbekistonning ayrim joylarida hafta boshida yomg‘ir yog‘ishi mumkin

    O‘zbekiston | 27 iyul, 11:25

    Toshkentdagi 59 ta obyektda qurilish ishlari butunlay to‘xtatilib, elektr ta’minotidan uzildi

    O‘zbekiston | 27 iyul, 10:50

    Ichki ishlardan pensiyaga chiqqanlar pul evaziga huquqbuzarliklar profilaktikasiga jalb etiladi

    O‘zbekiston | 27 iyul, 10:05

    Bir kechada oddiy ofitsiantdan millionerga aylangan ayol: lotereyadan yutilgan 10 mln dollar mashmashasi

    Dunyo | 27 iyul, 09:25

    Toshkentda 100 MVt quvvatli elektr energiyasini saqlash tizimi quriladi

    O‘zbekiston | 27 iyul, 08:55
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.