Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar (PMTI) ekspertlari O‘zbekistonda hududlar bo‘yicha iqtisodiy o‘sish tahlilini amalga oshirdi.
Tadqiqotda Jahon Banki tomonidan ishlab chiqilgan JoGG (Job Generation and Growth Decomposition) dekompozitsion tahlil vositasidan foydalanildi.
Tahlilning bu vositasi iqtisodiyotning asosiy tarmoqlari bo‘yicha mehnat unumdorligi va bandlik o‘zgarishlarining jon boshiga yalpi hududiy mahsulot (YHM) o‘sishiga ta’sirini baholaydi.
Mazkur uslubni O‘zbekiston hududlari uchun qo‘llash ularni rivojlantirishdagi eng muhim tarmoqlar hamda ishsizlik va kambag‘allik darajasini qisqartirishning ustuvor yo‘nalishlarini aniqlash imkonini beradi, — deydi institut tahlilchilari
Tadqiqotda dastlabki ma’lumotlar sifatida mehnat unumdorligi, iqtisodiyotning asosiy tarmoqlarida bandlar, aholi, jumladan, mehnatga layoqatli aholi soni kabi ko‘rsatkichlar tanlab olingan.
Baholash Qoraqalpog‘iston Respublikasi, 12 ta viloyat va Toshkent shahri bo‘yicha 2018—2021-yillar uchun amalga oshirilgan.
Natijalarga ko‘ra, Toshkent, Namangan, Sirdaryo, Navoiy, Jizzax, Xorazm, Farg‘ona viloyatlari va Qoraqalpog‘iston Respublikasida iqtisodiy o‘sish mamlakat hududlari bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkichdan (11 foiz) yuqori qiymatlarni qayd etgan. Qolgan 6 hudud mo‘tadil rivojlanish darajalari bilan ajralib turadi (5,9-10,8 foiz).
Iqtisodiyotining asosiy tarmog‘i qishloq xo‘jaligi (YHMdagi ulushi 35-54 foiz) bo‘lgan Namangan, Jizzax, Xorazm, Farg‘ona viloyatlari va Qoraqalpog‘istonda iqtisodiy o‘sish bilan bir qatorda mehnat unumdorligi hamda aholi bandlik darajasining ortishi kuzatilgan.
Bu esa hududlarda iqtisodiyotni rivojlantirish yangi ishlab chiqarish quvvatlarini (yoqilg‘i-energetika, elektrotexnika, farmatsevtika sanoati, xizmat ko‘rsatish, qurilish) joriy etish va samarali ish o‘rinlarini yaratish orqali amalga oshirilganidan dalolat beradi.
Shuningdek, tahlil natijalari Toshkent va Navoiy viloyatlari kabi yuqori salohiyatli hududlarda (aholi jon boshiga YHM mamlakat parametridan 1,3-2,8 baravar yuqori) iqtisodiy o‘sish asosan hududlarning raqobatbardosh ustunliklarini (metallurgiya, yoqilg‘i-yenergetika kompleksi) shakllantiruvchi mavjud bazaviy ishlab chiqarishlarning rivojlanishi hisobiga ro‘y bergan.
Ushbu hududlar yuqori samarali faoliyat turlari, asosan xizmat ko‘rsatish va sanoat sohalariga ixtisoslashgani bilan ajralib turadi.
Iqtisodiy o‘sishning nisbatan past darajalari aholi zich joylashgan Andijon va Qashqadaryo viloyatlarida kuzatilgan (2018—2021-yillarda aholi jon boshiga YHMning o‘sishi 7-8 foizdan past).
Ushbu holat 2019—2021-yillarda butun dunyoda sodir bo‘lgan beqaror vaziyat sababli ishlab chiqarishning biroz pasayishi (masalan, avtomobilsozlik va neft-kimyo sanoati, qurilish) oqibatida yuzaga kelgan.
Tadqiqot natijasida PMTI ekspertlari tomonidan hududlarning mutanosib iqtisodiy rivojlanishini ta’minlashga xizmat qiluvchi yuqori samarali tarmoqlar aniqlandi:
- xizmat ko‘rsatish sohasida — Qoraqalpog‘iston, Andijon, Buxoro, Qashqadaryo, Namangan, Samarqand viloyati va Toshkent shahri;
- qurilish sohasida — Toshkent shahri, Namangan viloyati;
- sanoat sohasida — Andijon, Qashqadaryo, Navoiy, Toshkent viloyatlari;
- qishloq xo‘jaligi sohasida — Buxoro, Samarqand, Surxondaryo, Sirdaryo, Farg‘ona, Xorazm viloyatlari.
Izoh (0)