O‘zbekistonda sotqinlar bo‘lmasligini xohlagan Islom Karimov, SSSRda go‘sht narxi oshishiga odamlar munosabati, “Yelsindan keyingi Rossiya prezidenti diktator bo‘ladi”. O‘zbek matbuoti 2-iyunda nimalar haqida yozgan?

Tarix — hayot takrorlardan iborat ekani haqida saboq beruvchi eng yaxshi ustoz; har kunlik bu saboqlardan doim ham vaqtida va to‘g‘ri xulosalar chiqarilmasa-da, tarix baribir beqiyos ustozligicha qolaveradi.

O‘zbekiston va jahonning bundan 90, 60 va 30 yil avvalgi manzarasiga o‘zbek matbuoti ko‘zi bilan imkon qadar nazar solish ham qiziq, ham foydali ko‘rindi. O‘n yillar muqaddam aynan bugungi sanada nimalar bo‘lgan, davr matbuoti ular haqida nima deb yozgan, ushbu voqea-hodisalarga jamoatchilikning munosabati qanday edi — bari “Kun matbuoti tarixi” rukni materiallarida.

90 yil avval. 1932-yil 2-iyun, payshanba

“Yosh leninchi” gazetasining shu kungi sonida e’lon qilingan katta materiallardan biri — Yaponiyaning Sibirni bosib olish istaklarini fosh etuvchi tarjima maqola. Unda, jumladan, Yaponiyaning “Nixan” gazetasi va unda chop etilgan maqolaning tafsilotlari haqida so‘z boradi:

“‘Agar Manchjuriya Yaponiya uchun hayot yoki mamot o‘rnini tuta turgan bo‘lsa, Sharqiy Sibir Manchjuriya va Mongoliya uchun hayot yoki o‘lim o‘rnini tutadi... Yaponiyaga hech qanday fashizm yordam qilmayajak. Yaponiyaga yordam qila turgan birdan bir vosita — Sibir darvozasini ochishdir‘. Odam zotidan rashk qiluvchi ana shu imperialist yirtqich, dengiz bo‘yi viloyatlarini va Sharqiy Sibirni bosib olish maqsadi yuzasidan SSSRga qarshi urushuvni talab qiladi. Butun dunyo ko‘z oldida u sira tortinmasdan ‘shu programmani amalga oshirish vaqti keldi, fursatni qo‘ldan qochirmaslik kerakki, bunday qulay momentning hech qachon qaytib kelmasligi mumkin’, deydi... Go‘yo SSSR ustidan g‘alaba qozonganday bo‘lib, Yaponiya Sharqiy Sibirni qo‘lga kirgizganidan keyin, ‘o‘zining iqtisodiy to‘g‘rilarida qolgan butun dunyoga bog‘liq bo‘lmasligini to‘la ta’min qilajak’ ekanini aytadi. ‘Manchjuriya, Mongoliya va Sibir bo‘lganda, butun dunyo yoppasiga yov bo‘lib kelganida ham Yaponiya sira qo‘rqmasa bo‘ladi’, deydi shu gazeta”.

“Jahon kapitalizmining tangligi. Kapitalizm orqaga qaytmoqda” degan katta rukn ostida AQSH, Germaniya, Fransiya kabi mamlakatlardagi boylarning qanday xonavayron bo‘layotgani-yu, ishsizlar qanday to‘polonlar ko‘tarayotgani haqida xabarlar berilgan.

“Badriddinovchilar ishi” bo‘yicha sud o‘z ishini davom ettirib, O‘zbekiston Oliy sudi sobiq prokurori Shamsiddin Badriddinovga qarshi yangi ayblovlarni “yopishtirmoqda”:

60 yil avval. 1962-yil 2-iyun, shanba

SSSRda go‘sht narxi oshgan. Biz buni “Xalq manfaatlarini ko‘zlab” sarlavhasi ostida berilgan uch xatboshidan iborat xabar orqali bilib olamiz. Xabarning dastlabki ikki xatboshisi hamd-sanolarga to‘la, hatto minnatdorlik so‘zlari bor, axir qand-shakar va ma’lum bir turdagi gazlama narxi pasaytirilgan, buni e’tirof etmasa noshukrlik bo‘lar. Uchinchi xatboshi esa shunday gap bilan boshlanadi: “Go‘sht va go‘sht mahsulotlari, shuningdek, yog‘ narxining bir oz oshirilganligi — vaqtinchadir, albatta”. Tamom, bor-yo‘g‘i shu. Lekin juda informativ.

Moskvada 1-iyun — Xalqaro bolalarni himoya qilish kunida yangi O‘quvchilar saroyi ochilgan. Uning ochilishida SSSR yetakchisi Nikita Xrushchyov ham ishtirok etib, nutq so‘zlagan. Bolalar oldida bu nutq ham propagandadan, G‘arb davlatlariga qarshi gaplardan xoli emas: “Burjua mamlakatlarida turmushning o‘zi har bir kishini tirikchilik o‘tkazish huquqi uchun, ochdan o‘lmaslik uchun kurash olib borishga majbur qilmoqda”.

Ertakdagi malikaning gapini biroz o‘zgartirib, go‘sht narxi oshgan bo‘lsa, baliq tanovul qilish mumkin, desa ham bo‘ladi. Baliqni qayerda ovlash mumkin? “Qizil O‘zbekiston” gazetasi shu haqda axborot beradi:

Yangiyo‘llik maktab direktori xotini va besh bolasi bo‘la turib, yosh hamshira qizga uylanib olgani, biroq ularning oilaviy hayoti 17 kunga cho‘zilgani haqida “Qizil O‘zbekiston”da tanqidiy material berilgan:

Xorijda nima gap? Isroilda “Xolokost me’mori” Adolf Eyxman osilgan — Isroil maxsus xizmatlari uni Argentinada tutib, o‘g‘irlab olib kelgan edi.

30 yil avval. 1992-yil 2-iyun, seshanba

Vazirlar Mahkamasida “1992—1993-yillarda respublika korxonalarida eng zarur ashyoviy mollar ishlab chiqarishni ko‘paytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi masala muhokamasiga bag‘ishlangan majlis bo‘lib o‘tgan. Majlisda prezident Islom Karimov ham so‘zga chiqib, “dolzarb masalalar qanday hal etilayotganini yoritishda matbuotning o‘rni haqida”, “ommaviy axborot vositalari ishida yo‘l qo‘yilayotgan kamchiliklar” haqida batafsil to‘xtalgan: “Televideniye o‘z dasturidan ishlab chiqarish muammolariga kam vaqt ajratmoqda. Musiqaviy ko‘rsatuvlar haddan ziyod ko‘p. Televideniye xodimlari korxonalarga onda-sonda boradi... Ekran minbari bir xil toifadagi odamlarga berib qo‘yilgan”.

“Xalq so‘zi” gazetasida prezident Islom Karimovning kadrlar bo‘yicha davlat maslahatchisi Mavlon Umrzoqovning “Mustaqillik ko‘zgusida kadrlar siyosati” sarlavhali maqolasi berilgan (prezident maslahatchisi bu maqola uchun ajratilgan gonorarni “Xalq so‘zi”ning obuna fondiga o‘tkazishni so‘ragan). Umrzoqov hokimlarni tanlashdagi qiyinchiliklar, fitna chiqarishga urinayotgan kuchlar haqida to‘xtalib, jumladan, shunday deb yozgan: “Alloh ham: ‘Falon shaharda faqat aqllilar tug‘iladi‘, deb uqtirgan emas. Rahbar urug‘i — elatiga, millatigayu tug‘ilgan joyiga qarab emas, fahmu farosatiga, aqlu zakovatiga qarab tanlanadi. Islom Abdug‘aniyevich Karimov: ‘O‘zbekistonda sotqinlar bo‘lmasin‘ deb yurtimizni ichdan yemirmoqchi bo‘lganlardan ogoh qilgani yodimizda”.

AQSHning O‘zbekistondagi birinchi elchisi tayinlangan — shu vaqtgacha AQSHning Isroildagi elchixonasida iqtisodiy masalalar bo‘yicha maslahatchi bo‘lib ishlagan Genri Klark endi Toshkentdagi elchixonaga rahbarlik qiladi.

Fozila Sulaymonovaning yozishicha, xristianlarni o‘zbek tilida “nosarolar” deb atash to‘g‘ri emas:

Xorijda nima gap? Filippinda 32 yoshli Karlo ismli erkak homilador bo‘libdi. “Mana endi shu narsa ayon bo‘ldiki, u germofrodit, ya’ni xunasa ekan”, — deb hayratlanib yozadi “Xalq so‘zi” gazetasi.

Boris Yelsin avvalroq “Komsomolskaya pravda” gazetasiga bergan intervyusida 1996-yilgi prezident saylovida qatnashmaslikka qaror qilganini aytgandi. Endi shu gapni “Amerika ovozi”ga bergan intervyusida ham takrorlagan. Bunisi mayli, ammo KGBning razvedka bo‘limi sobiq rahbari Leonid Shebardinning 1992-yilda aytgan quyidagi gaplari g‘aroyib: “Yelsindan keyin hokimiyat tepasiga kim chiqishini aniq ayta olmayman, lekin ishonchim komilki, u, albatta, mustabid bo‘ladi! Chunki Rossiya ekstremal vaziyatda yashashga o‘rgangan mamlakat. Bu yerda qadimdan diktatura anarxiya bilan, so‘ng esa anarxiya mustabidlik bilan doimo almashib kelaveradi”. Avliyomisan, kimsan, Shebardin?!

Ushbu material huquqlari mualliflarida saqlangan holda e’lon qilish sharti bilan “Daryo” internet-nashriga taqdim etildi