O‘zbekistonda naqd pul muomalasi hajmi kamaymoqda. Bu nimadan dalolat beradi?

Bank kassalari orqali naqd pul aylanmasining ortishi muomaladagi naqd pul miqdori ham oshishini bildirmaydi, deb xabar beradi Markaziy bank.

Bu pul-kredit statistikasida aylanma mablag‘ va muomalaga chiqarilgan naqd pullar miqdori turlicha bo‘lishi bilan izohlanadi.

2020-yilda naqd pullar 23,2 foizdan 28,4 foizgacha bo‘lgan. 2021-yilning 1-yanvarida muomaladagi naqd pullar hajmi 24,9 trillion so‘mni tashkil etib (umumiy pul massasining 23,2 foizi), 2020-yilning mos davriga nisbatan 674 milliard so‘mga ortgan.

Avgust oyida naqd pul muomalasi 30,9 trillion so‘mga qadar ortgan. Markaziy bank buni vaqtincha deb atab, uni karantin cheklovlari bilan izohlagan — odamlar birlamchi ehtiyojlarini qondirish uchun kartadan faol tarzda pul yechib ola boshlagan.

Bundan tashqari, kartadan pul yechib olish umumiy pul massasiga hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi, chunki u depozitlar va muomaladagi naqd pullardan iborat.

Pul yechib olinganida, pul massasining faqat strukturasi o‘zgaradi, ya’ni muomalaga chiqarilgan naqd pullar miqdori oshgan bir paytda depozitlar hajmi kamayadi.

Odatda, iqtisodiyotning o‘sishi bilan muomaladagi naqd pul miqdori o‘sib boradi, chunki u iqtisodiyotdagi tovar ayirboshlash hajmiga xizmat qilishi kerak.

Shu bilan birga, bank xizmatlari, shu jumladan, naqd pulsiz hisob-kitoblar va tezkor to‘lov texnologiyalarining rivojlanishi va tarqatilishi, shuningdek, uzoq muddatli istiqbolda yashirin iqtisodiyotni kamaytirishga qaratilgan chora-tadbirlar natijasida muomaladagi naqd pullarning kamayishi kutilmoqda.

Eslatib o‘tamiz, 2020-yilda O‘zbekistondagi banklar orqali naqd pul aylanmasi hajmi 60,1 trillion so‘mni tashkil etib, bu ko‘rsatkich 2019-yilga nisbatan 25,4 foizga oshgan edi. Jismoniy shaxslar tomonidan valyuta ayirboshlash shoxobchalari orqali 2020-yilda sotilgan chet el valyutasi miqdori 4,6 milliard dollarni tashkil etgan. Bu 2019-yildagi ko‘rsatkichga (3,8 milliard) qaraganda 21 foizga ko‘p.