Xalqaro tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, iqtisodiy zararning hajmi va iqtisodiy tiklanish tezligi virusli infeksiya tarqalishining oldini olish bo‘yicha choralarning samaradorligi va pandemiya (epidemiya)ning to‘liq yo‘q qilinish muddatiga bog‘liq. Bu haqda O‘zbekiston Markaziy bankining 2020-yil birinchi choragi uchun e’lon qilingan pul-kredit siyosati sharhida ma’lum qilingan.
Markaziy bankning sharhida ma’lum qilinishicha, 1918—1919-yillarda AQShning ko‘p shtatlarida “ispan grippi” pandemiyasi va 2003-yilda Osiyoda SARS epidemiyasi davridagi qat’iy karantin choralari, ular qisqa muddatli iqtisodiy pasayishga olib kelgan bo‘lsa ham, pandemiyani tezda bartaraf etishga va iqtisodiy faollikning tez tiklanishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishga xizmat qilgan.
Shu bilan birga, ba’zi Yevropa mamlakatlarida va AQShning bir qator shtatlarida “ispan grippi” pandemiyasiga qarshi qat’iy choralarni ko‘rmaslik virusning tarqalishi bilan bog‘liq iqtisodiy inqirozning cho‘zilishiga va natijada kengroq hajmdagi iqtisodiy yo‘qotishlarga olib keldi.
Xalqaro tadqiqotlar natijalari shuni ko‘rsatadiki, karantin davri tugaganidan so‘ng iqtisodiyot, shu jumladan, karantin cheklovlaridan eng ko‘p zarar ko‘rgan sohalarga pandemiyaga qadar bo‘lgan darajasiga qaytishi uchun o‘rtacha 3-12 oy kerak bo‘ladi.
Xususan, elektrotexnika va yengil sanoat, qurilish materiallari sanoati, qurilish ishlari, moliyaviy va tibbiy xizmatlar sohalarida iqtisodiy faollikning tezroq tiklanishi kuzatilgan bo‘lib, o‘rtacha tiklanish davri 2-3 oyni tashkil qilgan.
Ta’kidlanishicha, quyidagi sohalarda iqtisodiy faollik nisbatan sekin tiklanadi:
- turizm sohasida 5-10 oy (Meksikada 2013-yilda H1N1 pandemiyasi — 5 oy, Janubiy Koreyada MERS epidemiyasi — 6 oy, 2003-yilda Gonkong va Xitoyda SARS epidemiyasi — mos ravishda 5 oy va 10 oy);
- xizmatlar va chakana savdoda 4 oy;
- yo‘lovchi tashishda 3-7 oy, shu jumladan, havo transporti — 5 oy (2003-yilda Osiyo mamlakatlarida SARS epidemiyasi).
Xalqaro tadqiqotlar shuni ko‘rsatmoqdaki, pandemiya (epidemiya)ning salbiy oqibatlarini minimallashtirish va iqtisodiy faollikning tezroq tiklanishini ta’minlashning asosiy omillaridan biri bu virus tarqalishiga qarshi o‘z vaqtida va qat’iy karantin choralarini qo‘llash orqali pandemiya (epidemiya)ni imkon qadar tezroq bartaraf etish hisoblanadi.
Avvalroq O‘zbekiston Markaziy banki koronavirus pandemiyasi sababli 2020-yilda mamlakat yalpi ichki mahsulotining o‘sish sur’atlari ko‘zlangan 5,2-5,5 foizdan 1,5-2,5 foizgacha pasayishini kutayotgani haqida xabar berilgan edi.
Markaziy bankning qayd etishicha, Inqirozga qarshi jamg‘armaning shakllantirilishi va unga xalqaro moliya institutlari mablag‘larining ham jalb qilinishi, shuningdek, karantin davrida daromadlarini yo‘qotgan aholiga yordam berish uchun maxsus jamg‘armalarga mablag‘lar yig‘ilishi kabi choralar pandemiyaning salbiy oqibatlarini yumshatish imkonini beradi.
Eslatib o‘tamiz, O‘zbekistonda bir qator sohalarga karantin talablari asosida faoliyatini qayta tiklashga ruxsat etilgan edi. Shuningdek, Prezident Shavkat Mirziyoyev 20-aprel kuni bo‘lib o‘tgan yig‘ilishda koronavirus aniqlanmagan hududlarda karantin cheklovlarini bosqichma-bosqich yumshatish yuzasidan topshiriq bergan edi. Prezident tomonidan 22-aprel kuni o‘tkazilgan videoselektorda O‘zbekistonning koronavirus qayd etilmagan hududlarida sanoat korxonalari va klasterlar o‘z ishini qayta boshlagani ma’lum qilingan.
Izoh (0)