Echkichilik: Forish tumanining ajoyib imkoniyati

1-iyul, shanba kuni Jizzax viloyatining Forish tumanida joylashgan Bogdon posyolkasidan sakkiz kilometr narida O‘zbekiston qishloq xo‘jaligining ijobiy jihatdan oldinga siljishiga, xususan, mamlakat chorvachiligi sohasida echki naslchiligining rivojlanishiga oid voqea sodir bo‘ldi.

Prezident Shavkat Mirziyoyevning 2017-yil aprelda Jizzax viloyatiga tashrifi chog‘ida berilgan topshirig‘i va tashabbusiga ko‘ra, Forish tumanida echki naslchiligi hamda echki mahsulotlarini zamonaviy qayta ishlash dasturlarini amalga oshirish ishlari boshlangan.

Jizzax viloyati hokimi Ulug‘bek Uzoqov bilan suhbat uyushtirildi.

Forish tumanida bu kabi loyiha birinchi marta amalga oshirilmoqda. Shu bilan birga Jizzax viloyatida ushbu kunlarda umumiy miqdori 3,5 trillion so‘mlik uchta loyiha ishga tushirilmoqda. Ushbu loyihalar ichidan tekstil sanoati, ishlab chiqarish, shuningdek, qishloq xo‘jaligi xomashyolarini chuqur qayta ishlash kabilar o‘rin olgan. Butun viloyat bo‘ylab 27 ming ish o‘rni tashkil etiladi. Echkichilik loyihasi bo‘yicha gapiradigan bo‘lsak, 2017-yilning oxiriga qadar birinchi bosqichda Forish Agro Valley MCHJda 150 ta yangi ish o‘rni yaratiladi. Keyinchalik ishchilar soni 350 nafarga yetkaziladi.

Ulug‘bek Uzoqov, Jizzax viloyati hokimi 

Forish Agro Valley MCHJ kompaniyasining mutaxassislari bo‘lajak kompleksning batafsil ko‘rinishi tasvirlangan stendlar, chizmalar va sxemalarni namoyish etdi. 1412 gektar maydonda ikkita tashkilot faoliyat yuritadi: Forish Agro Valley — jundor echkilarni ko‘paytirish va ularni qayta ishlab, go‘sht mahsulotlarini yetkazib berish.

Chorva mollarini boqish uchun 1110 gektar yaylov mavjud. Yana 300 gektar maydonda xashak yetishtiriladi.

Eng ulkan ishlar Forish Agro Valley MCHJning 10 gektarlik qurilish maydonida amalga oshirilmoqda. Bu yerda 7650 kvadrat metrli ishlab chiqarish korpuslarining, 5480 kvadrat metrli ishchi inshootlari va xizmat uchun 1390 kvadrat metrli binolar qurilmoqda. Loyihani amalga oshirish muddati: 2017—2022-yillar.

Loyihaning yakunlovchi bosqichida kompleks yiliga 3000 tonna echki suti ishlab chiqaradi va chorva mollarining soni 2000 boshga yetkaziladi.

Bularning barchasi ulkan sarmoyani talab qiladi. Loyihani amalga oshirish 11,5 milliard so‘mga baholangan, shundan 3,5 milliard so‘mi tashkilotning shaxsiy mablag‘i hisobiga, qolgan 8,5 milliard so‘mi — “Trastbank” xususiy aksionerlik-tijorat banki kreditlari hisobiga amalga oshirilmoqda.

Nasldor echilarni ko‘paytirishga ixtisoslashgan ishlab chiqarish subyektlari uchun minimal stavkada, yetti yillik muddat bilan kredit ajratilgan, undan dastlabki uch yili imtiyozli hisoblanadi.

Bank rahbarlari bilan uchrashuv vaqtida “Trastbank” boshqaruvi raisining o‘rinbosari Komil Gabbazovning echkichilik borasidagi chuqur bilimlari meni hayron qoldirdi.

Albatta bank xodimi uch million dollar va 5,5 milliard so‘m sarmoya tikilgan ishning barcha mayda jihatlarigacha batafsil ma’lumotga ega bo‘lishi tushunarli. Komil Gabbazov barcha narsadan xabardor: echki sutining tarkibidan tortib, mustahkam yemish bazasini yaratishgacha, toza zanen zotlarinining ahamiyati va beda turlariga qadar.

Echkichilik bank uchun yangi ish. Biroq qishloq xo‘jaligi borasida yangi emasmiz. Masalan, biz Samarqand viloyatida qishloq xo‘jaligining tarmog‘i — parrandachilik bo‘yicha yirik loyihalarni amalga oshirishda ishtirok etganmiz. Echkichilik esa yangi yo‘nalish. Buning uchun Toshkent davlat agrar universitetining o‘qituvchilarini taklif qildik, Andijon viloyatiga borib, 300 ta zanen echkilarini sotib olgan fermerning tajribalarini o‘rgandik. Mamlakat, viloyat, tuman bozorlari sig‘imi bilan tanishdik. Niderlandlar kelib suv va tuproqning tahlilini amalga oshirdi: minerallar tarkibi qanday, yil davomida oziqlantirish uchun nimalar kerak, mavsumiy hosildorlikning tebranishlari va hatto qanday beda tanlash kerak ekanligi. Keng qamrovli tadqiqot xulosalarini qo‘lga kiritdik.

Komil Gabbazov, “Trastbank” boshqaruvi raisining o‘rinbosari

Jurnalistlar 1-iyul, shanba kuni Jizzax viloyatining Forish tumanida joylashgan Bogdon posyolkasidan sakkiz kilometr naridagi kampusning poydevoriga kelajak uchun xat qoldirilgan ta’mal toshini qo‘yishda ishtirok etdi. Ishlar davom etmoqda. Suv uchun 160 metrli quduq qazildi. Yangi kompleksning echkilarini sug‘orish hamda ularni ishonchli oziq-ovqat bilan ta’minlash bazasi uchun juda ko‘p suv kerak bo‘ladi.

Bundan tashqari, echki sutini ishlab chiqarishga mo‘ljallangan zavod va fermaning ixtisoslashgan ulkan kompleksi zanen echkilarining mahalliy sharoitlarga moslashishi uchun xizmat qiladigan davlat ahamiyatidagi ishni ham bajaradi.

Zenen echkilarining ahamiyatini hisobga olmaslikning iloji yo‘q. Shveysariyaning Bern kantonligidagi Saanen shahrida urchitilgan echkilar yiliga 600—700 litr sut beradi. Agarda yemish va saqlash yaxshi amalga oshirilsa ikki barobar ko‘p sut berishi mumkin. Rekord darajada — 3499 litr sut bergan ushbu turdagi echkilar ham qayd etilgan.

Qo‘yilgan maqsad: dunyoda eng yaxshi sut beradigan zanen echilaridan valyutaga 1000 tasini sotib olish va u o‘zining ijobiy jihatlarini nasldan naslga qoldirishini ta’minlash. Bunda Yevropa, Rossiya va Ukrainada ushbu turdagi faoliyat bilan shug‘ullanagan xorijlik mutaxassislar yordam beradi.

Qilinadigan ishlar hali ko‘p. Echki sutini pasterizatsiya qilish va qayta ishlash, shuningdek, uni saqlash uchun kerak bo‘ladigan uskunalarni sotib olish kerak. Biroq Forish tumani aholisining bandligini ta’minlaydigan kompleksning imkoniyatlari hozirdanoq ko‘rinib turibdi. Biz, O‘zbekiston iste’molchilari esa foydali echki sutidan tayyorlangan, qaymoq, pishloq, tvoroglarni kutib qolamiz.

Baxtiyor Nasimov, “Daryo” sharhlovchisi