Япония империяси дунёдаги энг қадимий сулола бўлиб, унинг тарихи милоддан аввалги 660 йилдан бошланган ва бугунги кунгача узлуксиз давом этиб келмоқда. Минг йиллар давомида ўзига хос анъаналар тизими шаклланиб, уларга ҳозирги кунда ҳам қатъий риоя қилинади. Япония жамияти жадал суръатда ривожланиб, замонавийлашиб бораётганига қарамай, император оиласи қадимий қоидаларга асосланиб яшайди ва бу қоидалардан четга чиқиш мутлақо мумкин эмас.
Фамилиясиз
Япон монархиясининг Европа монархияларидан фарқи шундаки, император оиласи аъзоларининг фамилияси йўқ. Улар фақат шахсий исмга эга. Масалан, ҳозирги ҳукмдорнинг исми Нарухито, рафиқасиники эса Масако. Бироқ Японияда исмлар масаласи ҳам мураккаб. Тахтга ўтиргач, ҳақиқий исм аҳамиятини йўқотади — император ҳукмронлигининг расмий ном олади ва авлодлар уни шу ном билан эслайди.
Шундай қилиб, Нарухитонинг отаси Акихито тахтдан воз кечгач, расман Хейсей императори (“тинчлик ўрнатувчи”) деб атала бошланди. Нарухито эса ҳозир Рейва императори, яъни “гўзал уйғунлик” маъносини англатади. Айнан шу шиор унинг ҳукмронлиги руҳини акс эттиради, аммо сиёсий ҳокимият бермайди.
Император сиёсатдан ташқарида
Японияда император рамзий шахс бўлиб, мамлакатни бошқаришда иштирок этмайди. Амалдаги конституцияга кўра, император сайловда овоз бериш, номзодини қўйиш, сиёсий қарашларини билдириш ва давлатда содир бўлаётган воқеаларга таъсир ўтказиш ҳуқуқига эга эмас. Бу унинг ролини фақат вакиллик билан чеклайди ва сиёсатда Британия қиролининг ролидан кўра аҳамиятлироқ эмас.
Тахт — фақат эркаклар учун
Япония тарихида саккизта малика бўлган бўлса-да, ХIX асрда Мейдзи даврида аёлларга тахтни мерос қилиб олишни тақиқловчи қонун қабул қилинди. Тахтдаги сўнгги аёл 1771 йилгача ҳукмронлик қилган Го-Сакурамати маликаси эди.
Замонавий қонунчилик қатъий — ҳатто эркак ворислар қолмаса ҳам, аёллар малика бўла олмайди. XXI аср бошларида бу муаммо кескинлашди, аммо ҳозирги императорнинг укаси оиласида ўғил фарзанд туғилиши билан ҳал бўлди. Бу соҳадаги ислоҳотлар ҳақидаги мунозаралар давом этмоқда, бироқ яқин йилларда ўзгаришлар бўлиши даргумон: япон жамияти бу масалада анъанавий қарашларини сақлаб қолмоқда.
Муҳаббат ёки унвон
Император оиласининг аёл аъзоларига оддий фуқаролар билан турмуш қуришга рухсат берилмайди. “Мезальянс” содир бўлса, улар автоматик тарзда унвонини йўқотиб, император оиласи таркибидан чиқарилади. Масалан, император Нарухитонинг жияни малика Мако курсдоши — оддий ҳуқуқшуносга турмушга чиқиб, ўз мақомидан маҳрум бўлди.
Бироқ оиладаги эркаклар учун ундай эмас: уларга аслзода бўлмаган қизларга уйланишга рухсат этилади, бунда унвон ва оиладаги мавқейини сақлаб қолишади.
Иш ва даромадга тақиқ
Европа қироллик аъзолари бизнес билан шуғулланиши, кўрсатувларда қатнашиши ёки гуманитар соҳада ишлаши мумкин бўлса, Японияда император оиласи аъзоларининг ишлаш ва маош олиши тақиқланади. Улар бутунлай давлат бюджетига қарам ва фақат императорнинг рухсати билангина хайрия ишлари билан шуғулланишлари мумкин. Ўзини бошқача тутиш асрлар давомида шаклланган анъаналарни бузиш ҳисобланади.
Ҳатто совғаларга ҳам чекловлар бор
Совға олишдек оддий нарса ҳам қатъий тартибга солинган. Император оиласи, агар бу парламент томонидан маъқулланмаган бўлса, совғаларни қабул қилиш ёки тақдим этиш ҳуқуқига эга эмас. Мулк масаласи ҳам худди шундай — барча шахсий ва оилавий мулк давлат томонидан синчковлик билан назорат қилинади.
Император ҳашаматими ёки олтин қафасми?
Бир томондан, император оиласи аъзолари ҳурмат, имтиёзлар ва эътибор билан ўралган. Бошқа томондан, уларнинг ҳаёти тўлиқ чекловлар ва қатъий қоидаларга бўйсундирилган. Уларнинг ҳар бир ҳаракати, сўзи ёки имо-ишораси қатъий тартибга солинган, “инсон эркинлиги”нинг ҳар қандай кўриниши қаттиқ назорат остида. Шундай экан, савол туғилади: императорнинг ҳаёти шарафми ёки ихтиёрий равишда олтин қафасга қамалишми?
Изоҳ (0)