Ижтимоий тармоқлар, мобил иловалар, ўйинлар ривожланиши тил ўрганиш жараёнига ҳам кескин ижобий таъсир кўрсатди. Кутубхоналардаги ўқув қўлланмалари аста-секин ўтмишга айланиб бораётган бир вақтда тилни осонроқ ва тезроқ ўзлаштиришга ёрдам берадиган янги усуллар пайдо бўлди. АҚШ ва Буюк Британиядаги ЭФ Academy мактаб-интернатларига қабул бўйича директор Ирина Харлакина тил ўрганишдаги янги имкониятлар борасида ўз фикр ва тавсиялари билан ўртоқлашди. «Дарё» уни ўзбек тилига ўгирди.
Мобил иловалар сизга оз-оздан, бироқ мунтазам шуғулланиш имконини беради
Инглиз тилини ўрганиш учун мўлжалланган барча иловалар икки турга бўлинади: комплекс ва алоҳида мақсадга қаратилган. Комплекс иловалар тилни ҳар томонлама қамраб олган: ўқиш, гапириш, ёзиш ва тинглаш. Мустақил ўрганиш баробарида ўша тилда гаплашувчи миллат вакили билан мулоқот қилиб бориш мумкин. Бундай супер иловаларнинг қулайлиги шундаки, агар олдиндан ёзиб олинган диалогларни тинглаш ва таҳлил қилишдан чарчаган бўлсангиз, Шерлок Ҳолмс ҳақидаги ҳикояларни ўқишингиз ёки инглиз тилида шахсий кундалик юрита бошлашингиз мумкин бўлади. Бу нафақат метродаги ва тирбандлик вақтидаги диққинафас вазиятдан қутқаради, балки қисқа вақт ичида сезиларли фойда ҳам келтиради.Иккинчи тури — тил билишдаги маълум бир кўникмани ривожлантирувчи иловалар. Масалан, Grammarly клавиатурада ёзаётганингизда грамматик хатоларни тўғрилайди, яқинда шов-шув бўлган Wordle ўйини сўз бойлигини оширади. Elsa Speak ва Rosetta Stone талаффузни яхшилаш ва аксентни камайтиришга ёрдам беради, IELTS Prep иловаси ва IELTS Exam Preparation & Tutor эса сизни халқаро IELTS имтиҳонига тайёрлайди.
Дастурчилар ҳар қандай ҳолатда фойдаланувчиларни зериктириб қўймаслик учун тил ўрганишнинг ўнлаб усулларини таклиф қилади. Масалан, ўйинлар, мнемоник машқлар ва ҳатто мемлар орқали. Иловалар шу қадар кўпки, тилни кўп куч сарфламай ўрганмоқчи бўлган киши ўз мақсади, усули ва ёқтирган дизайнига қараб танлаб олиши мумкин.
Ирина Харлакина тил ўрганишда мунтазамлик муҳимлигини таъкидлайди:
Кунига ўнта сўздан мунтазам ўрганиб борсангиз, бир йилда 3650 та сўз ўрганасиз. Маcмиллан луғати муаллифлари ўтказган тадқиқотга кўра, инглиз тилида энг кенг тарқалган 2500 та сўз инглизча нутқнинг 80 фоизини тушуниш учун етарли. Шу сабабли тилни нолдан ўргансангиз ҳам, бир йиллик қисқа дарслар давомида сезиларли муваффақиятга эришасиз.
Интерфаол платформалар кўпроқ вақтни талаб қилади, бироқ ҳамма нарсани ўргатади
Интерфаол платформалар мултимедиа материаллари ва ўйин механикаси орқали тил ўрганмоқчи бўлганларга мос тушади. Lingualeo, Study.ru, Englex, Duolingo каби сайтларнинг барчаси грамматикадан тортиб талаффузгача бўлган билимларни ҳар томонлама кучайтиришга қаратилган.Дарсларни бошлашдан аввал тизим фойдаланувчининг ўша вақтгача ўзлаштирган билимини синовдан ўтказади. Оддий грамматика тестидан ўтганингиздан сўнг сиз ўз даражангизни билиб оласиз ва тизим бу даража учун мақбул бўлган машғулотларни танлайди. Шунда фойдаланувчининг янги сўзлар ва қоидаларни ўзлаштириши унча қийин кечмайди. Топшириқлар тилнинг барча асосий жиҳатларини қамраб олган: ўқиш, ёзиш, тинглаш ва гапириш.
Интерфаол платформаларда профессионал ўқитувчилар ёки ўша тил эгалари билан нутқ маҳоратини ошириш мумкин. Бу вариант, одатда, бепул ўқув режасида тақдим этилмайди. Шунинг учун кераксиз хизматга ортиқча пул тўламаслик ёки, аксинча, нутқ амалиётидан маҳрум бўлмаслик учун қайси обуна сизга мос келишини ва янги билимни ўзлаштириш учун қанча вақт ҳамда пул сарфлашга тайёр эканлигингизни олдиндан ҳал қилинг.
Ўртача билимга эга бўлган киши касб тақозоси билан ёки бошқа мақсадда тилни тушуниш қобилиятини оширмоқчи бўлса, лекин бунга пул сарфлашни истамаса, Ирина Харлакина Openlearning Австралия платформасига ёки Coursera таълим агрегаторига мурожаат қилиши мумкинлигини тавсия қилади:
Бу вариант тил ўрганишнинг бошланғич босқичидагиларга тўғри келмайди — дарслар умумий таълим учун мўлжалланган, шу сабабли уни тушуниш учун камида ўртача билим даражаси керак.Афзалликларидан бири шуки, сиз тил ўрганишдан ташқари, тарих, тасвирий санъат, биологияга оид билимларингизни ҳам ошириб олишингиз мумкин — ҳар қандай дидга мос келадиган курслар мавжуд.
Сериал томошаси ва китоб ўқишни самарали машғулотга айлантириш мумкин
Телесериаллар томоша қилиш ва аудиокитоблар тинглаш инглизча нутққа кўникиб, сўз бойлигини оширишнинг самарали усули ҳисобланади. Шунингдек, реал вазиятларда у ёки бу ибораларни қандай қўллашни эслаб қолишга кўмаклашади.Янги бошлаганлар чет тилини эшитиб, тушунишга қийналиши мумкин. Бундай вазиятда она тилидаги субтитрлардан фойдаланишни тавсия қилинади. Бир мунча вақт ўтиб, тушуниш осонлашганини сезсангиз, она тилингиздаги субтитрни инглиз тилига ўзгартиринг. Севимли сериалингизни шу йўсинда мунтазам томоша қилиб бориш тез орада умуман субтитрларсиз, ўқиш ва таржима қилишга чалғимаган ҳолда томоша қилиш имконини беради.
Мутахассис тил ўрганишни эндигина бошлаганларга севимли фильмларини асл тилида кўриб чиқишни тавсия қилади. Гарри Поттер ҳақидаги классик афсонани актёрларнинг ҳақиқий овози билан томоша қилганингизда у янгича рангларда жилоланади. Янги ўрганувчиларга илк босқичда мияни ортиқча зўриқтирмаслик учун 25–30 дақиқали эпизодларга эътибор қаратиш тавсия этилади — масалан, «Дўстлар» (Friends), «Клиника» (Scrubs) ёки «Онангизни қандай учратдим» (How I met your mother).
Мутахассиснинг фикрига кўра, тил ўрганишда аудиокитоблар етарлича тўғри баҳоланмайди. Лекин у тушуниш кўникмасини ривожлантиришга, сўз бойлигини оширишга ва машҳур иборалар билан танишишга имкон беради:
Бошланғич ва ўрта даражалар учун мўлжалланган китобларнинг кўпини интернетдан бепул юклаб олиш мумкин. Уларни телефонингизга сақлаб олиб, югуриш вақтида ёки метрода тингласангиз бўлади. Масалан, илк босқичдаги ўрганувчиларга мос бўлган digitalbook.io ёки Storynory кабиларни синаб кўринг.
Компьютер ўйинлари ва ижтимоий тармоқлар энди тил ўрганишдан чалғитмайди, аксинча, ёрдам беради
Агар китоб ва сериаллар инглиз тилини ўрганиш учун жуда кўп вақт талаб қиладиган усулдай кўринса, унда YouTube ва TikTok ёрдамга келади. Ёутубе видеохостингида сиз хорижий тилдаги ҳар қандай дидга тўғри келадиган кўнгилочар ёки маълумот берувчи контентни топишингиз мумкин: энг сирли жиноят тафсилотларидан тортиб севимли режиссёрингизнинг шахсий услуби ҳақидаги маълумотларгача. Мутахассис танилиб бораётган аккаунтлар орасида IELTS’га тайёрловчи English Speaking Success, Speak English with Misterduncan, BBC телеканали томонидан тақдим этилувчи BBC Learn English ёки бизнес луғатини ривожлантириш учун Business English Pod каналини алоҳида таъкидлаб ўтади. Тунда кайфиятни кўтариш учун Европа кулги усталарининг чиқишларини мириқиб томоша қилишингиз ёки севимли техноблогерингиз каналида сўнгги технологик янгиликлар билан танишишингиз мумкин.TikTok трендларида инглиз тилидаги фойдали видеолар кўп учраб туради. Видеороликларга қўшиладиган овозларнинг аксарияти инглиз тилида ҳам яратилади — бу кулгили гаплар, таниқли шахслардан иқтибослар ёки машҳур қўшиқлардан парчалар бўлиши мумкин. Видео унча тушунарли бўлмаса, фойдаланувчилар ёрдамга келади ва гап нима ҳақида кетаётганини бажонидил тушунтириб беради. Кўплаб инглиз тилли блогерлар ўз нутқига субтитрлар қўшади.
Мутахассиснинг геймерлар учун ҳам яхши янгиликлари бор: энди бу фаолият фойдаланувчиларнинг когнитив ва ижодий қобилиятига ҳақиқатан ҳам фойда келтириши ва ривожлантиришини исботлашга ҳожат йўқ. У бу ҳақида шундай дейди:
CS: GO, Warcraft, Minecraft каби жамоавий ўйинларда турли мамлакат ўйинчилари ўзаро мулоқотда бўлади. Бунда фойдаланувчилар тилни бирёқлама ўрганади, чунки мулоқот жараёнида фақат матн териш тезлиги ва хорижий нутқни идрок этиш ривожланади. Аммо бу чет эллик ҳамфикрлар билан танишиш ва тил билан боғлиқ тўсиқни бартараф қилишда айни муддао. Бундан ташқари, сўз бойлиги ҳам ошади.Пандемия даврида видеомессенжерлар кўпайиши чет тилини ўрганмоқчи бўлган кишиларни бепул ва қулай ўқув воситаси билан таъминлади. Zoom, Skype каби хизматлар чет тилида сўзлашувчи кишилар билан боғланиш имконини беради. Бундан ташқари, сизнинг тилингизни ўрганаётган чет эллик фойдаланувчилар билан бепул ёки шартли равишда бепул алоқа ўрнатиш мумкин бўлган махсус видеоплатформалар мавжуд. Шундай экан, сиз нафақат инглиз тилини яхшилашингиз, балки италиялик ёки австралияликларни ўз она тилингизга қизиқтиришингиз мумкин. Мутахассис howdoyou.do ва lingoglobe сайтларида шу мақсадда дўстлар орттириш мумкинлигини таъкидлайди.
Изоҳ (0)