ЎзАда Бухоронинг сўнгги амири Олимхонга оид ноёб суратлар ва видео келтирилди. Қуйида ушбу материаллар, шунингдек, мақола айрим қисқартиришлар билан ҳавола этилади.
Яқинда ҳамкасблар билан тарих мавзусида суҳбатлашиб турганимизда, Амир Олимхоннинг видеотасвири бор деб эшитаман, шу ростмикан-а, деб сўраб қолди. Кимдир елка қисди, яна бири «наҳотки!!!» деб ҳайратини билдирди. Суҳбат сўнггида бу маълумотни қанчалик ростлигини билишга қизиқувчилар кўпайиб, тегишли ҳужжатларни қандай топиш ҳақида бош қотиришни бошладик.
Шу тариқа манбаларни қидириб, Ўзбекистон кинофотоҳужжатлари марказий давлат архивига мурожаат қилдик.
«Бизда Ўзбекистоннинг, тўғрироғи, Туркистон ўлкасининг 1860 йилларга тегишли ҳужжатлари мавжуд, – дейди архив фондларини бош сақловчиси Умида Акромова. – Жумладан, Амир Олимхонга тегишли суратлар ва унинг Петербургда Николай подшо билан учрашуви олинган қисқа видео тасвир сақланмоқда».
Тарихдан ҳикоя қилувчи нодир ҳужжатлар сақланаётган бу масканда Амир Олимхон туширилган тасвирни, унинг суратларини кўрдик.
Эҳтиёт қилиб сақланганига қарамай бу тасвирлар ҳозирда жуда хиралашиб қолган. Шундай бўлса-да, уларни кўриб, ҳайратланасиз. Ахир, 1900 йилларда шу тасвирнинг олиниши ва уни архивда сақлаб қолинганини ўзи мўъжиза эмасми? Уларга қараб, ўтмишга қайтгандек, даврнинг нафасини бир дам ҳис қилгандек бўлдик.
Кичик форматда, сарғайиб кетган суратларга боқиб, «Ватансиз амир — ночору абгор, Ватанида ўлган гадой — ҳақиқий амир», сўзлари қулоқларимиз остида жаранглагандай бўлди. Ҳа, бу сўзлар Бухоронинг сўнгги ҳукмдорига тегишли бўлиб, у ўлими олдидан қабрига ана шу жумлани ёзиб қолдиришни васият қилган экан.
Келинг, шу ўринда Амир Олимхон ҳақида баъзи маълумотларни келтириб ўтайлик. 1893-1896 йилларда Петербургда таълим олган Саййид Мир Олимхон 1911 йилнинг январида Бухоро амири бўлди.
1911-1920 йилларда-Бухоро тахтини бошқарди.
Олимхон Бухорода совет ҳукумати ўрнатилгач, Афғонистонга чиқиб кетди. 1944 йилда 64 ёшида Кобул атрофидаги Фатуҳ қалъасида вафот этгани манбаларда келтирилади.
Мустақилликка эришгунимизгача бўлган даврда ҳар қандай ҳукмдор, жумладан, Амир Олимхон хотираси ҳам қораланган эди. У даврга тегишли тарихий фактлар бузиб кўрсатилган ёки бутунлай йўқ қилинган. Шундай бўлсада, ўзбек халқи ўз ўтмишини, фарзандларини ҳеч қачон унутмайди.
Изоҳ (0)