Yoz avjida, demak, taʼtil mavsumi boshlanmoqda. Ko‘pgina oilalar uzoq kutilgan dam olishni orzu qilib, sayohat qilishni intiqlik bilan rejalashtiradilar. Ammo haqiqat ko‘pincha idealdan uzoq bo‘lib chiqadi: ota-onalarning taʼtili injiqliklar, stresslar va charchoqning ketma-ketligiga aylanadi. Psixolog Ayjan Rahimdinova nima uchun bolalar bilan taʼtil ko‘pincha dam olishga emas, balki sinovga aylanishini tushuntirdi.
“Ota-onalar taʼtilda ham o‘z vazifasida qoladilar — shunchaki yangi, noodatiy sharoitlarda. Bunda masʼuliyat yanada ortadi: begona joyda xavfsizlikni taʼminlash, ko‘proq kirishimli bo‘lish, o‘zingiz va bolalarga yangi muhitga moslashishga yordam berishingiz kerak. Dam olish bilan emas, kecha-yu kunduz g‘amxo‘rlik bilan shug‘ullanasiz. Bolalarning ehtiyojlari esa o‘zgarmaydi: ularga hamon eʼtibor, xavfsizlik hissi, ovqatlanish, uyqu va ota-ona bilan yaqinlik muhim,” dedi u.
Psixologning so‘zlariga ko‘ra, zo‘riqishning yana bir manbai — taʼtildan turli xil umidlardir.
“Kattalar nihoyat yengil nafas olishni, bolalar esa quvnoq va doimiy birga bo‘lishni orzu qilishadi. Bu ssenariylar ko‘pincha bir-biriga to‘g‘ri kelmaydi natijada g‘azablanish, nizolar, charchoq hissi paydo bo‘ladi. Buning oldini olish uchun taʼtildan nima kutayotganingizni oldindan muhokama qilish va esda tutish muhim: taʼtil — bu nafaqat muhit o‘zgarishi, balki yangi tarkibda hissiy qayta tiklanish hamdir,” dedi psixolog.
Ota-onaning dam olishdagi odatiy xatolari
Psixologning so‘zlariga ko‘ra, eng ko‘p uchraydigan xatolardan biri — bolalar bilan taʼtilni ular deyarli yo‘qdek rejalashtirishdir.
“Dam olish dasturi juda tig‘iz, ko‘chma-ko‘ch, muzeylar, restoranlar — “hammasiga ulgurish” umidida tuzilgan bo‘ladi. Aslida esa hamma charchaydi va asabiylashadi,” dedi u.
Psixologning so‘zlariga ko‘ra, yana bir muammo – bu taʼtil ideal darajada o‘tadi, bolalar baxtli bo‘ladi, kattalar esa nihoyat dam oladi, degan ortiqcha umidlarga berilishdir.
“Ammo bolalar bilan taʼtil bu kundalik hayotdan ko‘ra ko‘proq jalb qilinganlikni anglatadi. Shuningdek, bolaning tinchligi, ovqatlanishi, uyqu, jismoniy aloqaga bo‘lgan ehtiyojlarini eʼtiborsiz qoldirish va ota-onalarning o‘zlari uchun shaxsiy makonning yo‘qligi ham xatodir. Agar maksimalizm o‘rniga moslashuvchanlik va real maqsadlar tanlansa, taʼtil go‘zal o‘tadi. Bu hamma uchun joy mavjud bo‘lgan jonli tajribaga aylanadi,” deya tushuntirdi psixolog.
Taʼtilni barcha uchun qanday uyg‘unlashtirish mumkin
-gYKJufk0.avif)
Ayjan rejalashtirishga ongli ravishda yondashishni tavsiya qildi.
“Birinchidan, taʼtildan kutishlarni kamaytirish kerak. “Hamma narsaga ulgurish” va “maksimal darajada dam olish” emas, balki shunchaki lahzada bo‘lish va birgalikda iliq tajriba yaratishga intilish lozim. Taʼtil rejasini oila aʼzolari bilan, hatto eng kichkintoylar bilan ham oldindan muhokama qilish foydalidir. Har bir oila aʼzosi taʼtildan nimani kutadi, nimani xohlaydi, nimadan qo‘rqadi kabi savollarni o‘rtaga tashlash kerak. Baʼzan taʼtil paytidagi, ertalabki bir soatlik yolg‘izlik butun kunni yengil o‘tkazish uchun yetarli bo‘ladi. Asosiysi, dam olish ritmi nafaqat kattalar, balki hammaning qo‘lidan kelishi kerakligini yodda tutishdir,” dedi u.
Nima uchun bolalar bilan sayohat rejasini oldindan aytib berish muhim?
Psixolog, shuningdek, xulq-atvor qoidalari va bolalar bilan sayohat rejasini oldindan aytib berish qanchalik muhimligini tushuntirdi.
“Bu shunchaki muhim emas, balki bola uchun asosiy tayanch bo‘lib, keyingi harakatlar uchun o‘ziga xos xarita bo‘lib xizmat qiladi. Bola oldindan uni nima kutayotganini bilsa, xavotiri kamayadi, ishonch va xavfsizlik hissi paydo bo‘ladi,” deya taʼkidladi psixolog.
Mutaxassisning so‘zlariga ko‘ra, bolalar quyidagilarni bilganlarida o‘zlarini yaxshi his qiladilar va o‘zlarini yaxshi tutadilar:
- nima sodir bo‘ladi;
- o‘zini qanday tutish kerakligini tanbeh orqali o‘rganmaslik;
- nimani kutish kerak, nomaʼlumlikdan xavotirlanmaslik.
Ekspert taʼkidlaganidek, nimadir reja bo‘yicha ketmasa ham, “xarita” ko‘rinishidagi tayanch qoladi. Bu, psixologning fikricha, stressni kamaytiradi va bolalarning tezroq yangi muhitga moslashishiga yordam beradi.
Ota-onalar uchun dam olish-chi?
Psixolog taʼtil vaqtida kattalar uchun “alohida soatlar” tashkil etish zarurligini taʼkidladi.
“Qayta tiklanishga vaqti bo‘lmagan ota-ona tezda resursni yo‘qotadi. Sokinlikdagi qahva, yolg‘iz sayr, vanna, kitob, massaj — bu xudbinlik emas, balki butun oilaning barqarorligiga hissa qo‘shishdir. Agar sayohatda boshqa kattalar bo‘lsa, vazifalarni taqsimlang. Ha, bu har doim ham mukammal darajada teng emas, ammo navbatma-navbatlik tamoyili har kimga o‘z “vaqtiga ega bo‘lishga” yordam beradi. Va shunda siz ota-onalikka g‘azab bilan emas, balki iliqlik bilan qaytasiz,” deya xulosa qildi u.
Izoh (0)