Chekish — insonni o‘ldiradi. Tamaki tutunidagi minglab zararli kimyoviy moddalar o‘pkalarni zaharlab, yurak-qon tomir tizimini shikastlab, oxir-oqibat insonni og‘ir kasalliklarga mahkum qiladi. Kimdir bu odat bilan yillar davomida yashashi mumkin, ammo shunisi aniqki, chekuvchilarning har uchinchisi o‘limga aynan shu odati tufayli erta yo‘liqadi. Shuning uchun ham chekmaslik — nafaqat sog‘lom hayot, balki uzoq umr, baxtli oila va erkin nafas olish uchun eng to‘g‘ri yo‘ldir.
Ammo chekish qanchalik zarar ekanini juda yaxshi bilsa ham, bu zararli odatni tashlamaydigan insonlar oramizda juda ko‘p. Maqolada ilm-fan chekuvchilarning sog‘lig‘ini himoya qilish yo‘lida qanday innovatsiyalar joriy etayotgani haqida so‘z yuritiladi.
«Agar chekmasangiz — hech qachon boshlamang. Agar chekayotgan bo‘lsangiz — tashlang. Agar tashlay olmasangiz — zararni kamaytiruvchi mahsulotlarga o‘ting». Shveysariyaning Nyoshatel shahrida dunyo tamaki sanoatining yetakchilaridan biri — Philip Morris International (PMI)ning an’anaviy Technovation tadbirida aynan shunday chaqiruv yangradi. Asosiy mavzu — insonlar uchun kamroq zararli nikotin mahsulotlariga o‘tish yo‘lidagi innovatsiyalar.
Tadbirda “Daryo.uz” sayti muxbiri ham ishtirok etdi va ushbu sohada yuz berayotgan o‘zgarishlar bilan tanishdi.
Tadbirda ishtirok etgan PMI ning ilmiy hamjamiyat bilan aloqalar bo‘yicha vitse-prezidenti, biometriya va epidemiologiya fanlari doktori Jizel Beyker kompaniyaning ilmiy yondashuvi, ilmiy asoslangan tamakini qizdirish tizimlari orqali chekuvchilar sog‘lig‘iga yetkazilayotgan zararlarni kamaytirish bo‘yicha amalga oshirilayotgan ishlar haqida so‘zlab berdi.
Uning ta’kidlashicha, PMI 10 yildan ortiq vaqt mobaynida tutunsiz texnologiyalarni rivojlantirmoqda va mingdan ortiq olim va muhandislarni jalb qilgan holda, ishlanmalar va tijoratlashtirishga 14 milliard dollardan ortiq mablag‘ sarflagan.
«Biz ko‘p yillik ilmiy tadqiqotlarga tayanamiz. Albatta, uzoq muddatli ta’sirni o‘rganish uchun yana vaqt kerak, chunki yurak-qon tomir yoki o‘pka kasalliklari bir kunda yoki bir yilda paydo bo‘lmaydi. Ammo shunga qaramay, klinik natijalar quvonarli: sigaretadan tamaki qizdirish tizimlari mahsulotlariga o‘tganlarning 9 ta ehtimoliy zarar biomarkerlari ancha yaxshilangan. Ular hatto chekishni umuman tashlaganlarnikiga yaqin. AQSHning FDA tashkiloti (Oziq-ovqat va tibbiyot mahsulotlari sifatini nazorat qilish boshqarmasi) ham tamaki qizdirish tizimlari mahsulotlarga o‘tish sigareta bilan bog‘liq kasalliklar va o‘lim xavfini sezilarli darajada kamaytiradi, degan xulosaga kelgan», — dedi Bayker.
«Nikotinning o‘zi saratonga olib kelmaydi»
Jizel Beyker nikotin haqidagi keng tarqalgan afsonalarga ham to‘xtaldi:
«Hammamiz yaxshi bilamiz: odamlarning eng katta qo‘rquvi — saraton. Lekin ilm-fan shuni ko‘rsatmoqdaki, saratonni nikotinning o‘zi emas, balki tamaki yonish jarayonida hosil bo‘ladigan minglab zararli kimyoviy moddalar keltirib chiqaradi. Nikotin miyada turli jarayonlarni hosil qiladi: qon bosimini ko‘tarishi va yurak urishini tezlashtirishi mumkin. Ammo nikotin ta’siri tugagach, qon bosimi va yurak urishi o‘z holiga qaytadi. Biz hech qachon nikotin xavfsiz, deb aytmaymiz, lekin u saratonning bevosita sababchisi emas».
«Aslida, nikotin ko‘proq kayfiyatni ko‘tarish, diqqatni oshirish, xotirani yorqinlashtirishga ta’sir qiladi. Shu sababli ko‘pchilik undan voz kechishga qiynaladi».
«Chekishni hamma tashlashini istaymiz»
«Inson salomatligi shunchalik muhim bo‘lsa, kompaniya nima uchun nikotinli mahsulotlar ishlab chiqarishda davom etyapti?» degan savol tug‘ilishi tabiiy. Jizel Beyker bu kabi savollarga shunday javob qaytaradi:
«Epidemiolog sifatida men uchun eng yaxshi ssenariy — butun dunyoda hech kim chekishni istamaydigan va sigaretadan voz kechadigan dunyo. Ammo ularning inson hayotiga zarari haqidagi 70 yillik ta’kidlashlarga qaramay, odamlar chekishda davom etyapti. Milliarddan ziyod odamlar chekadi. Buni ular nikotindan ma’lum bir ruhiy-hissiy natija olgani uchun ham davom ettirishyapti».
Mutaxassislarga ko‘ra, tamaki qizdirish tizimlari mahsulotlari odamlarga nikotinni zarari kamaytirilgan holda qabul qilish imkonini beradi. Masalan, Shvetsiyada katta yoshdagi aholining har to‘rtdan biri nikotin iste’mol qilishda davom etayotgan bo‘lsa-da, sigaretadan voz kechish orqali ularning o‘lim va kasallik ko‘rsatkichlari Yevropa Ittifoqiga nisbatan deyarli ikki barobar kam.
Tadbir yana bir bor tamaki qizdirish tizimlari shunchaki mahsulot emas, balki inson salomatligiga zararni kamaytirishga bo‘lgan yondashuvning muhim elementi ekanini namoyon qildi. Ilmiy asoslangan yondashuvlar orqali insoniyat kelajakda sigareta natijasida yuzaga keluvchi kasalliklar sonini ancha kamaytirishi mumkin.
Izoh (0)