• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12762.53
    • RUB162.66
    • EUR14978.11
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +39°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Layfstayl Ilm-fan

    Xuddi “Qora libosli odamlar” filmidagidek xotirani o‘chirib tashlash mumkinmi?

    “Qora libosli odamlar” syujetiga ko‘ra, Yerda o‘ta maxfiy tashkilot agentlari tomonidan kuzatiladigan o‘zga sayyoraliklar yashirincha yashaydi. Ba’zida oddiy odamlar kundalik hayotda maxsus xizmatlar vakillari bilan to‘qnash kelishadi — faqat hech kim bu munosabatlarni eslamaydi. Buning sababi shundaki, filmning asosiy qahramonlari — agentlar Key va Jey “xotira neyrallizatori” deb nomlangan maxsus qurilmadan foydalanadi.

    Ushbu qurilma ko‘rinadigan va ko‘rinmaydigan yorug‘lik to‘lqinlarini chiqaradi, ular juda tez almashinib turadi. Yorqin yorug‘lik ko‘rish nervidan o‘tib, miyani zo‘riqtiradi va u o‘zini himoya qilish uchun o‘chadi. Bu lahzada barcha yangi xotiralar yo‘qoladi va qora kiyimlilar ularni o‘z versiyasi bilan almashtirish uchun bir necha soniya vaqtga ega bo‘ladi. 

    Xotirani o‘chirish g‘oyasi fantastik ko‘rinadi, ammo bu faqat birinchi qarashda: olimlar uzoq vaqtdan beri xotiralarni tahrirlash bo‘yicha tajribalar o‘tkazmoqda. Keling, aslida Uill Smit va Tommi Li Jons qahramonlari kabi neyrostimulyator yaratish mumkinmi yoki yo‘qligini va zamonaviy neyrobiologiya bu borada qanday fikrda ekanligini ko‘rib chiqaylik.

    Foto: Lifehacker.ru

    Miya xotiralarni qanday saqlaydi

    Xotirani o‘chirish imkoniyati haqida gapirishdan oldin u qanday shakllanishi va xotiralar miyamizda qanday saqlanishini tushunish muhim.

    Miya milliardlab neyronlardan tashkil topgan bo‘lib, ular bir-biri bilan elektr va kimyoviy signallarni uzatuvchi mikroskopik birikmalar — sinapslar (bu ikki neyron o‘rtasidagi bo‘shliq bo‘lib, u yerda ular maʼlumot almashadi) orqali o‘zaro aloqada bo‘ladi. Bu aloqalar bizning xotiralarimizni shakllantiradi va saqlaydi.

    Xotirani qisqa muddatli va uzoq muddatli turlarga bo‘lish mumkin. Xotiralarning bir turdan boshqasiga o‘tishida asosiy vazifani gippokamp (bu miyaning xotirada asosiy rol o‘ynaydigan qismi) bajaradi va bu jarayon konsolidatsiya deb ataladi. So‘ngra maʼlumotlar miya po‘stlog‘ining turli qismlariga taqsimlanadi, zarur paytda ularni qayta olish mumkin bo‘ladi.

    Zamonaviy fan xotiralarni tiklash murakkab faol jarayon ekanligini va u neyronlardagi molekulyar hamda hujayrali o‘zgarishlarni o‘z ichiga olishini tasdiqlaydi. Bu shuni anglatadiki, maʼlumotni miyamizdan har gal chiqarib tashlaganimizda, u aslida “qayta yoziladi”.

    Foto: Lifehacker.ru

    Bu jarayonda tasavvur ham ishtirok etadi, shu sababli ko‘pincha xotiralar aslida bo‘lmagan yangi tafsilot va detallar bilan boyiydi.

    Bu hodisa rekonsolidatsiya deb ataladi. Aynan shu xotiraning o‘zgaruvchanligi uni tahrirlashga qaratilgan ilmiy tajribalar uchun imkoniyatlar yaratadi.

    Olimlar xotirani o‘chirishning qanday usullarini sinab ko‘rishgan?

    Xotiraga taʼsir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan bir necha usullar mavjud, biroq ularning samaradorligi va xavfsizligi hali ham muhokama qilinmoqda.

    Miyani elektr bilan stimullash

    Bu usul neyron tarmoqlariga taʼsir o‘tkazish uchun magnit stimulyatsiyasidan foydalanishni nazarda tutadi. Masalan, bir tadqiqotda miyaning xotira uchun masʼul qismlariga taʼsir ko‘rsatish orqali sinovdan o‘tuvchilarda vaqtinchalik xotira yo‘qolishiga erishilgan. Olimlarning taxminiga ko‘ra, bunday texnologiya posttravmatik stress buzilishi bilan og‘rigan odamlarga salbiy xotiralarni yengishda yordam berishi mumkin.

    Aslida, elektrostimulyatsiya xotiraning butunlay o‘chib ketishidan ko‘ra, ko‘proq esga tushirish qobiliyatining vaqtinchalik buzilishi bilan bog‘liq.

    Foto: Lifehacker.ru

    Yorug‘lik taʼsiri

    Optogenetika — neyrobiologiyadagi eng zamonaviy va aniq usullardan biri bo‘lib, u olimlarga yorug‘lik yordamida neyronlarni boshqarish imkonini beradi. Buning uchun miya hujayralariga maxsus yorug‘likka sezgir oqsillar kiritiladi, ular maʼlum uzunlikdagi yorug‘lik to‘lqini bilan nurlanganda faollashadi. Natijada maʼlum neyron aloqalarini faollashtirish yoki aksincha, to‘xtatish mumkin. Albatta, bu texnologiya hozircha faqat hayvonlar ustida o‘rganilmoqda.

    2021-yilda shov-shuvli tadqiqot eʼlon qilindi. Kioto universiteti olimlari laboratoriya sichqonlarining xotiralarini o‘chirishga erishdi. Buning uchun ular miyaga kofilin oqsilini faolsizlantiradigan maxsus adenovirusni kiritdilar — aynan shu oqsil qisqa muddatli xotiradan uzoq muddatli xotiraga o‘tkazish uchun masʼuldir.

    Keyin sichqonlar gippokampiga ikki marta optik taʼsir o‘tkazildi. Birinchi marta bu hayvonlar yangi vazifani o‘rganayotganda, ikkinchisi esa undan keyingi uyqu paytida amalga oshirildi. Chunki maʼlumki, xotiralarni mustahkamlash aynan uyqu paytida sodir bo‘ladi.

    Natijada kemiruvchilar maxsus qurilma bilan nurlantirilgandan so‘ng, avvalgi kuni o‘rgangan vazifa haqidagi xotiralarini butunlay yo‘qotdi.

    Foto: Lifehacker.ru

    Xotirani o‘chirish texnologiyalarining qanday cheklovlari mavjud?

    Yuqorida taʼkidlanganidek, xotirani tahrirlash sohasidagi tadqiqotlarning aksariyati bugungi kunga qadar hayvonlarda o‘tkazilgan. Masalan, sichqonlarda o‘tkaziladigan tajribalar yorug‘likning bevosita miyaga taʼsirini o‘z ichiga oladi. Buning uchun hayvonlarning bosh suyagi kesilgan va asab to‘qimalari ochilgan — bunday xavfli aralashuvlarni odamlarda qo‘llashni, albatta, hech kim rejalashtirmayapti.

    Asosiy qiyinchiliklardan yana biri shundaki, bir xil voqea xotiraning turli shakllari orqali namoyon bo‘lishi mumkin. Va ularning har biri alohida neyron tizimlarini ishga soladi. Travmatik hodisa — masalan, avtohalokatni — ongli epizodik xotira, himoya reaksiyalari yoki salbiy subyektiv his-tuyg‘ular shaklida saqlanib qolishi mumkin. Va xotiraning bir shaklini o‘zgartirish har doim ham boshqalariga taʼsir etavermaydi.

    Shu sababli fanning bu yo‘nalishdagi sezilarli yutuqlariga qaramay, xotiralarni o‘chirish hozircha faqat fantastika bo‘lib qolmoqda. Bundan tashqari, ko‘plab axloqiy masalalar mavjud. Qaysi xotiralarni o‘chirish mumkin-u, qaysilarini yo‘qligini qanday aniqlash mumkin? Inson va uning shaxsiyati uchun bunday aralashuvning qanday oqibatlari bo‘lishi mumkin? Bularning barchasi xotirani boshqarish texnologiyalari haqiqatga aylanishidan oldin chuqur mulohaza qilishni talab etadi.

    11 iyun, 13:00   Izoh (0)   914
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email
    #Olimlar#Tajriba#Xotirani oʻchirish#Tadqiqotlar#Elektrostimulyatsiya#Bosh miya

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Xavfli odat: nonushta qilmay yurish qanday oqibatlarga olib keladi?

    17.12.2024, 10:40

    Yemirilgan suyaklar, chiriyotgan ko‘zlar, zaiflashgan xotira: o‘zbekistonliklar koronavirusdan so‘ng qanday asoratlar bilan to‘qnashmoqda?

    30 yanvar, 16:27

    Tilla suvi ichishdan mumiyolashgacha: Insonlar abadiy yashashga uringan beshta yo‘l

    22 fevral, 14:40

    Ovqatlanish uyqu sifatiga qanday ta’sir qiladi? Mutaxassislar javob beradi

    25 fevral, 16:40

    Prezident yirik sanoat korxonalarida zamonaviy tejamkor uskunalar o‘rnatish zarurligini aytdi

    26 mart, 19:53

    O‘zbekistonlik yosh kardiologning taqdimoti xalqaro anjumanda yuqori baholandi

    1 aprel, 18:10

    Olimlar 13 ming yil avval yo‘qolib ketgan bo‘ri turini “tikladi” (video)

    8 aprel, 14:14

    Atir va dezodorantlarning kutilmagan zarari aniqlandi

    24 may, 19:03

    Yevropalik olimlar qo‘rg‘oshinni oltinga aylantirishga muvaffaq bo‘ldi

    27 may, 16:13

    Yaponiyalik olimlar tishlarni qayta o‘stiruvchi dori ixtiro qildi

    30 may, 14:20

    Italiyada Etna vulqoni otildi (video)

    3 iyun, 09:20

     Coca-Cola jamg‘armasi va Global atrof-muhit va texnologiyalar jamg‘armasi (GETF) “Aylanma iqtisodiyot kelajagi uchun hamkorlik bitimi (PACT)” ni e’lon qilganligi

    4 iyun, 10:38

    Britaniyalik 2 yoshli bolakay dunyoning yuqori intellektli insonlari jamiyatining eng yosh a’zosiga aylandi

    3 iyun, 19:28

    Quyosh faolligi Ilon Maskning orbitadagi qurilmalariga tahdid solmoqda

    4 iyun, 12:17

    Yaponiyada barchaga tushadigan sun’iy qon yaratildi

    4 iyun, 14:13

    Hindistonda 50 ming nodir kitobdan iborat qadimiy yer osti kutubxonasi topildi

    4 iyun, 21:44

    Britaniyalik olimlar dunyodagi eng kichik skripkani yasadi

    5 iyun, 11:11

    Har kuni bir piyola qahva ichish qariganda sog‘lom bo‘lish ehtimolini oshiradi — 30 yillik tadqiqot

    5 iyun, 09:32

    Yaponiyada dengiz suvida eriydigan plastik yaratildi (video)

    5 iyun, 11:50

    Olimlar elektromobillar uchun xavfsiz akkumulyatorlarni ishlab chiqarishni tezlashtirish usulini topdi

    5 iyun, 18:35

    “Ozodlikka qorong‘i yo‘l orqali” — avval qizil armiyada, so‘ng Turkiston legioni va AQSH razvedkasida ishlagan o‘zbek o‘g‘loni haqida

    8 iyun, 13:30

    O‘zbekistonda fan uchun yangi o‘simlik turi kashf etildi

    8 iyun, 20:50
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Katta o‘zgarishlar kichik qadamlar bilan boshlanadi


    Navoiy innovatsiyalar universiteti 2 milliard so‘mlik grant dasturini e’lon qildi 


    O‘zbekistonda tibbiy sug‘urta nima uchun zarur: shifokor qarashi va Neo Insurance tajribasi


    GETWORK — Yevropada ishlash orzusini amalga oshiradigan ishonchli agentlik


    Biznes va tadbirkorlik oliy maktabi magistratura dasturlariga qabul jarayonlari davom etayotganini ma’lum qiladi


    “O‘zbekinvest” sug‘urta kompaniyasi 2025-yilning I yarim yilligi yakunlarini eʼlon qildi


    Kia Sonet va ADM Global: O‘zbekiston avtomobil klasterini mahalliylashtirilishiga qariyb 260 mln AQSH dollari miqdorida sarmoya


    “Biznesni rivojlantirish banki” 2025 yilda 138 mingdan ortiq fuqaro bandligini ta’minladi


    OKMKda yangi sulfat kislota sexi qurilmoqda


    Visa Kapitalbank bilan Xitoyga: WeChat Pay va Alipay orqali naqd pulsiz to‘lovlar – erkin, oson va xavfsiz


    Mirzo Ulug‘bek tumanida joylashgan yirik ko‘chmas mulk auksionga qo‘yildi


    Qulay shartlar bilan yangi ipoteka mahsuloti va xonadon yutib olish imkoniyati


    Yandex Music’da jazirama kayfiyat uchun maxsus “Chilla” bo‘limi paydo bo‘ldi


    Mobiuz — 8 milliondan ortiq abonentlar tanlovi 


    “Euromoney” talqinida “O‘zsanoatqurilishbank” O‘zbekistonning eng yaxshi banki deb e’tirof etildi

     

    Tavsiya etamiz

    “Rossiya allaqachon katta og‘alik maqomini yo‘qotib bo‘ldi”. Ukraina urushi postsovet hududida nimalarni o‘zgartirdi?

    24 iyul, 15:15

    Nildan Frot daryosigacha: maxfiylikdan tobora reallikka aylanib borayotgan “Katta Isroil” konsepsiyasi

    22 iyul, 12:22

    KGB soxtalashtirgan jinoyat – SSSR parchalanishi arafasida o‘lim jazosi berilgan qariya kim edi?

    21 iyul, 21:06

    Titanlar to‘qnashuvi: g‘arb burguti kuchlimi yoxud sharq ajdari?

    21 iyul, 19:50
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Olimlar kaloriyani o‘z-o‘zidan yo‘qotadigan ozdiruvchi tabletka ixtiro qildi

    Ayollar sahifasi | 24 iyul, 18:53

    OKMKda yangi sulfat kislota sexi qurilmoqda

    Reklama | 24 iyul, 18:00

    O‘zbekistonda magistratura va doktoranturaga kirishda til sertifikati talabi bekor qilinmadi

    O‘zbekiston | 24 iyul, 18:39

    Turkiyaning Yevropadan 40 ta qiruvchi samolyot sotib olish qarori Isroilni bezovta qildi

    Dunyo | 24 iyul, 18:24

    Yevropa Ittifoqi Xitoyni Rossiyaga ta’sir o‘tkazishga undadi

    Dunyo | 24 iyul, 17:58

    Erta yoshda smartfonga ega bo‘lgan bolalarda ruhiy muammolar yuzaga kelmoqda — global tadqiqot

    Farzand | 24 iyul, 17:30

    Sankt Peterburgda FSB binosi yonida raqsga tushgan amerikalik sayyohlar qo‘lga olindi

    Dunyo | 24 iyul, 17:23

    O‘zbekistonda naqd puldagi bir martalik xaridlarga necha pul sarflanmoqda? Markaziy bank tahlili

    Iqtisodiyot | 24 iyul, 16:54

    Isroil HAMASning o‘t ochishni to‘xtatish taklifini ma’qulladi

    Dunyo | 24 iyul, 16:45
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.