Statistika agentligi 2024-yildagi O‘zbekistonning demografik holatiga doir maʼlumotlarni eʼlon qildi. Tahlilda nikoh va ajrashishlar, tug‘ilish hamda o‘limlar soni keng yoritilgan.
Doimiy aholi soni
2025-yil 1-yanvar holatiga O‘zbekistonning doimiy aholi soni 37 mln 543 ming kishidan oshdi (2023-yilda 36,8 mln kishi bo‘lgan). Shundan erkaklar 18,9 mln kishi, ayollar 18,6 mln kishidan ortiq. Shaharlarda yashovchilar 19,1 mln nafar, qishloqlarda istiqomat qiluvchilar 18,4 mln nafarni tashkil etgan.
Respublika bo‘yicha aholisi eng ko‘p hududlar doimgidek Samarqand (4,3 mln kishi) va Farg‘ona (4,1 mln) viloyatlari bo‘lib qolmoqda. Eng kam odamlar yashovchi joylar qaytorida Sirdaryo (930,8 ming kishi) hamda Navoiy (1 mln kishi) viloyatlari qayd etilgan. Qolgan hududlar aholisi quyidagicha:
- Qashqadaryo viloyati — 3,6 mln nafar;
- Andijon viloyati —3,5 mln nafar;
- Toshkent shahri — 3,1 mln nafar;
- Namangan viloyati — 3,1 mln nafar;
- Surxondaryo viloyati — 2,9 mln nafar;
- Buxoro viloyati — 2,1 mln nafar;
- Xorazm viloyati 2 mln nafar;
- Qoraqalpog‘iston — 2 mln nafar;
- Jizzax viloyati — 1,5 mln nafar.
Taqqoslash uchun, 2010-yilda mamlakatda 28 mln kishi doimiy yashagan. O‘tgan 15 yil mobaynida aholi soni qariyb 9,5 mln nafarga ko‘paygan. Tahlillarga ko‘ra, 2040-yilga borib respublika aholisi soni 48 mln kishiga yetishi kutilmoqda.
Tug‘ilish qisqarib, o‘limlar ko‘paydi
2024-yilda O‘zbekistonda 926,4 ming nafar bola tug‘ilgan. Shundan 479,5 ming nafari o‘g‘il, qolgan 446,9 ming nafari qizlar. Mamlakatda 2018-yildan beri birinchi marta tug‘ilishning yillik o‘sishi to‘xtagan. O‘tgan yilda tug‘ilganlar soni nafaqat 2023-yil, balki 2022-yil ko‘rsatkichidan ham past bo‘lgan.
Tug‘ilishning kamayishi respublikaning barcha hududlarini qamrab olgan. Garchi shiddat bilan qisqarayotganiga qaramay, eng yuqori tug‘ilish darajasi Surxondaryoda, eng kam tug‘ilish Qoraqalpog‘istonda. Shaharlarda tug‘ilish qishloqlardan ko‘ra tezroq qisqarmoqda. Xususan, 2023-yilda shaharlarda 480,2 ming bola tug‘ilgan bo‘lsa, 2024-yilda bu ko‘rsatkich 454,5 mingtagacha keskin qisqargan. Qishloqlarda esa 2023-yilda 481,8 ming, o‘tgan yili 471,9 ming chaqaloq dunyoga kelgan.
Agentlik tahliliga ko‘ra, 2024-yil yanvar–dekabr oylarida mamlakatda vafot etganlar soni 174,4 ming kishini tashkil etgan. Shundan erkaklar 96 ming, ayollar 78,4 ming nafar. Qazo qilganlardan 98,2 ming nafari shaharlarda, qolgan 76,2 ming nafari qishloqlarda yashagan.
Umuman olganda, oxirgi uch yilda o‘limlar soni oshib bormoqda. Jumladan, 2022-yilda respublikada 172,1 ming kishi, 2023-yilda 172,8 kishi olamdan o‘tgan.
O‘tgan yili qayd etilgan o‘limlarning 57,6 foizi qon aylanish tizimi kasalliklaridan kelib chiqqan. Qolgan qismiga quyidagi omillar taʼsir qilgan:
- 9,4 foizi — o‘simtalardan;
- 6,3 foizi — nafas olish aʼzolari kasalliklaridan;
- 5,8 foizi — baxtsiz hodisa zaharlanish va jarohatlanishlardan;
- 4,1 foizi — ovqat hazm qilish aʼzolari kasalliklaridan;
- 1,1 foizi — yuqumli va parazitar kasalliklardan;
- 15,7 foizi — boshqa kasalliklardan vafot etganlar.
O‘limlar sonining eng ko‘p ulushi Samarqand (18 854 ta), Farg‘ona (17 880), Andijon (17 815 ta), Toshkent (16 393 ta) viloyatlari hamda Toshkent shahrida (16 720 ta) qayd etilgan.
Aholi soni o‘sishi bilan o‘limlar ham ko‘payib bormoqda. Masalan, 2010-yilda mamlakatda 138,4 ming kishi vafot etgan. Pandemiya davrida o‘limlar soni keskin ortgan. Yaʼni 2019-yilda 154,6 ming kishi vafot etgan bo‘lsa, 2020-yil davomida 175,6 ming odam hayotdan ko‘z yumgan. O‘shandan beri yillik o‘limlar soni 170 mingtadan kamaymasdan kelmoqda.
Nikohlar va ajrashishlar
2024-yilda O‘zbekistonda 271,8 mingta nikoh qayd etilgan. Bu kamida 15 yillik minimum ko‘rsatkich hisoblanadi. Hatto 2010-yilda ham 292,3 ming nikoh ro‘yxatga olingan. Yaʼni nikohlar aholi soniga mutanosib ravishda o‘smagan.
O‘tgan yil mobaynida nikoh tuzganlarning 136,7 ming nafari (50,3 foiz) shaharlarda, 135,1 ming nafari (49,7 foiz) qishloq joylarida yashovchilar bo‘lgan.
O‘tgan yili nikohlanuvchilarning o‘rtacha yoshi oshishda davom etgan. Yaʼni erkaklarda 27,1 yosh, ayollarda 22,3 yoshga yetgan (2023-yilga nisbatan 0,1 yoshga yuqorilagan).
Nikohlar sonining eng ko‘p ulushi Samarqand (31,4 mingta), Qashqadaryo (29,2 mingta), Farg‘ona (29,2 ming ta) viloyatlari hissasiga to‘g‘ri kelgan.
2024-yilda mamlakatda 45,1 ming oila nikohdan ajralgan (2023-yilda 49,2 ta). Ulardan 28 mingtasi (62 foiz) shahar, 17,1 mingtasi (38 foiz) qishloq aholisi bo‘lgan. Tahlil qilinishicha, qishloqlarda ajrashishlar ulushi shaharlardagiga qaraganda ko‘proq pasaygan.
Yil davomida 21,7 ming oila farzandsiz, 10,5 mingtasi 2 va undan ortiq bola bilan nikohdan ajralgan. Ajrashuvchi erkaklar o‘rtacha 35,4 yoshda, ayollar 32,1 yoshda bo‘lgan.
Nikohdan ajralishlarning eng ko‘p ulushi Toshkent shahri (5,9 mingta), Farg‘ona (4,8 mingta), Andijon (4,8 mingta), Samarqand (4,6 mingta) va Toshkent (4,6 mingta) viloyatlarida qayd etilgan.
Umuman olganda, 2010-yilda O‘zbekistonda nikohdan ajralishlar soni 17,8 mingtani tashkil etgan. Ajrashishlar ulushi tuzilayotgan nikohlardan farqli ravishda o‘sishda davom etgan.
Izoh (0)