Suriyaning yangi hukumati “Stroytransgaz” kompaniyasi bilan Rossiya harbiy-dengiz flotining yagona xorijiy bazasi joylashgan Tartus portiga sarmoya kiritish to‘g‘risidagi kelishuvni bekor qildi.

Tartus bojxona direktori Riyod Judiyning so‘zlariga ko‘ra, port faoliyatidan tushgan barcha daromadlar endi “Suriya manfaati uchun” yo‘naltirilmoqda, dengiz bandargohiga xizmat ko‘rsatuvchi ishchilar esa davlat boshqaruviga qaytmoqda. Judiy, shuningdek, Rossiya kelishuvlarga zid ravishda port mexanizmlarini modernizatsiya qilmaganiga e’tibor qaratdi. Endilikda hokimiyat eskirgan inshootlarni tiklash bilan mustaqil shug‘ullanadi.

Rossiya hukumati 2019-yil aprelida Suriya sobiq prezidenti Bashar Asad bilan Tartus portini 49 yilga ijaraga berish bo‘yicha kelishuv tuzgan edi. Shu bilan birga, “Stroytransgaz” bilan investitsiya shartnomasi imzolangan, uning shartlariga ko‘ra, Moskva keyingi to‘rt yil ichida portni modernizatsiya qilishga 500 million dollardan ortiq sarmoya kiritishni va’da qilgan. Damashqda port unumdorligi yiliga 4 million tonnadan 38 million tonnagacha ko‘payishi taxmin qilingan edi. Rossiya hukumati qancha sarmoya kiritganligi noma’lum.

2024-yilning dekabr oyida Rossiya o‘z kemalarini Tartusdan olib chiqishni boshladi. Suriyaning yangi hukumati hanuzgacha portdan qurol-yarog‘ va harbiy texnikani to‘liq olib chiqib ketishga ruxsat bermayapti. Tartus porti Suriyadagi ikkinchi yirik portdir. U yerda joylashgan harbiy baza Rossiyaga O‘rta yer dengiziga to‘g‘ridan-to‘g‘ri chiqish imkonini bergan va Xmeymimdagi aerodrom bilan bir qatorda Kremlning Yaqin Sharq va Afrikaga ta’sirini kengaytirish uchun asosiy nuqta bo‘lib xizmat qilgan, shuningdek, qo‘shinlar, yollanma askarlar va qurollarni tashish uchun markaz bo‘lib xizmat qilgan.

Avvalroq Suriya Moliya vazirligi Rossiyadan tovarlar importini taqiqladi. Xuddi shunday cheklovlar Eron va Isroil mahsulotlariga nisbatan ham joriy etilgan. Buning o‘rniga Suriya do‘konlariga Turkiya, AQSH va Saudiya Arabistonidan tovarlar kela boshladi. Yangi hukumat moliyaviy hisob-kitoblarni dollarda o‘tkazishga ruxsat berdi va yagona bojxona to‘lovlarini tasdiqladi, ularni 50-60 foizga pasaytirdi. Qayd etilganidek, bu mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash uchun xomashyo importini yengillashtiradi va sanoatni rag‘batlantiradi.

Suriyada Asad rejimining qulashi

Noyabr oyi oxirida qurolli isyonchilar Suriya shimoliy qismiga yurishni boshladi. Ular Idlib viloyatini, mamlakatdagi aholi soni bo‘yicha ikkinchi o‘rinda turuvchi Halab shahrini, Xama va Xoms viloyatlari hududlarining bir qismini o‘z nazoratiga oldi. Shundan so‘ng Damashqqa kirdi. Prezident Bashar Asad oilasi bilan mamlakatni tark etdi.

Rossiya Tashqi ishlar vazirligi Bashar Asad isyonchilar bilan kelishuvga erishib, iste’foga chiqishga rozi bo‘lgani, shundan keyin Suriyani tark etgani haqida ma’lumot berdi. Isyonchilar Asadni qo‘lga olishda yordam beradigan ma’lumot uchun 10 million dollar va’da qilgan.

Siyosatchi mamlakatni tark etganidan keyin isyonchilar Asad qarorgohiga bostirib kirgan, odamlar buyumlarni talon-toroj qilgan. Qarorgohdagi garajda BMW, Audi, Ferrari, Lamborghini Diablo kabi 50 ga yaqin hashamatli va qimmatbaho avtomobillar aniqlangan. Kechroq Kremldagi manbalar Suriyadan qochgan prezident oilasi bilan Moskvaga kelgani, Putin ularga boshpana berganini ma’lum qildi.

10-dekabr kuni Idlib shahrida isyonchilarga rahbarlik qilgan Muhammad al-Bashir o‘zini Suriyaning o‘tish davri hukumati rahbari etib tayinladi. U fuqarolarga qarata qilgan televideniye murojaatida bu lavozimni kamida 2025-yil 1-martgacha egallab turishini ma’lum qildi.