Insultga duchor bo‘lgan bemor aynan qanday kasallikka chalinganini darhol sezmasligi mumkin. Qon ivishi tufayli miyadagi qon tomirida tromb hosil bo‘lishi uning ba’zi qismlarini ishdan chiqishiga olib keladi. Ammo yaqqol alomatlarning yo‘qligi yashirin insultning xavfsiz ekanligini anglatmaydi.
Eng achinarlisi, insultni oldindan taxmin qilish mushkul. Uni bekorga tibbiyotda zarba deb atashmaydi: o‘tkir miya buzilishlari to‘satdan va tez rivojlanadi. Hech qanday alomatsiz: hozirgina kulib, hazillashib turgan odamga 2 daqiqadan so‘ng tez yordam chaqirishingiz mumkin.
Insult qanday kasallik?
Insult — miya qon aylanishining o‘tkir buzilishi bo‘lib, bu kasallik o‘choqli yoki umumiy nevrologik belgilarning paydo bo‘lishi bilan tavsiflanadi. Kasallik o‘lim ko‘rsatkichi bo‘yicha yurak-qon tomir va onkologik kasalliklardan so‘ng uchinchi o‘rinni egallaydi. Insult qo‘l-oyoqlar harakati, aqliy tomondan esa so‘zlashishning buzilishiga olib keladi. Insult bo‘lgan bemorlarning 70-80 foizi nogiron, ularning 30-35 foizi esa boshqalarning doimiy parvarishiga muhtoj bo‘ladi.
Ko‘p hollarda bu kasallik sekin, yashirincha rivojlanadi va deyarli hech qanday belgi bermaydi. Agar insult jarayoni allaqachon boshlangan bo‘lsa, miya shikastlanishi kuchayadi va kasallik eng xavfli bosqichga o‘tadi. Natijada quyidagi belgilar paydo bo‘ladi:
- Bemor to‘liq tabassum qila olmaydi (faqat og‘iz burchagi harakatlanadi)
- Bir qo‘lni ko‘tarish qiyin yoki imkonsiz bo‘ladi
- Nutqda buzilish paydo bo‘ladi — odam juda tushunarsiz gapiradi va ba’zida u hatto ismini ham ayta olmaydi).
Agar biror kishida shunday o‘zgarishlarni sezsangiz, ikkilanmasdan tez yordam chaqiring. Alomatlar paydo bo‘lgan paytdan boshlab faqat 4-4,5 soat ichida bemorni qutqarish mumkin.
Insultning dastlabki bosqichlardagi belgilari: bemorni qutqarish uchun qanday alomatlarga e’tibor berish lozim?
Og‘riqlar
Biz turli og‘riqlari odatiy hol sifatida qabul qilishga o‘rganganmiz. Ammo ular jiddiy kasallikning asosiy belgisi bo‘lishi mumkin. Insult boshlanganda bo‘yin va boshning orqa qismi og‘riy boshlaydi. Boshning orqa tomonida miyani oziqlantirish uchun javob beradigan tomirlar mavjud. Ularga shikast yetganda tomirlar konvulsiv ravishda qisqaradi. Og‘riq boshning orqa qismidan yuqori jag‘ tomonga yoki chakkaga o‘tishi mumkin.
Titroq
Miya to‘qimalarining ishdan chiqishi mushaklarning qisqarish funksiyasini bajaradigan ba’zi neyron aloqalarning uzilishiga olib keladi. Bunday vaziyatda bemor koordinatsiyani yo‘qotadi: tik tura olmaydi, qoqilib, mustaqil ravishda harakatlanishi qiyin kechadi.
Uyquchanlik
Doimiy uyquchanlik hissi nafaqat charchoq va uyqusizlikni, balki insultning boshlanishini ham anglatishi mumkin. Ushbu hodisa miyaning energiya yetishmasligi bilan izohlanadi. Chunki miya hayotiy faoliyatni qandaydir tarzda saqlab qolish uchun o‘z resurslarni tejay boshlaydi.
Ko‘ngil aynishi va qayt qilish
Aksariyat odamlar qusishni migren bilan bog‘lashadi, ayniqsa alomatlar ichida bosh og‘rig‘i ham kelsa. Biroq insult kasalligida ham ko‘ngil aynishi kuzatiladi, chunki insult miyaning qon tomirlariga, jumladan, oshqozon-ichak traktini oziqlantirish uchun mas’ul bo'lgan tomirlarga ham salbiy ta’sir qiladi.
Hiqichoq va nafas olishda muammolar
Miyaning ba’zi qismlari shikastlanganda bemorda kuchli hiqichoq paydo bo‘lishi yoki uyqu paytida nafas olishdan to‘xtashi mumkin. Shunisi e’tiborga loyiqki, hiqichoq juda uzoq vaqt — hatto 2 kungacha davom etishi mumkin.
Xulosa qilib shuni ta’kidlash kerakki, insult hayot uchun juda xavfli hodisa bo'lib, undan hech kim immunitetga ega emas. Agar sog‘lig’ingizga e’tiborli bo‘lmasangiz va ogohlantiruvchi belgilarga ahamiyat bermasangiz, miyaning katta qismi shikastlanadi. Shikastlangan bosh miyani tiklash va uning o‘rnini qoplash imkonsizdir.
Insultning oldini olish uchun vaznni nazorat qilish, organizm suvsizlanishiga yo‘l qo‘ymaslik, zararli odatlardan voz kechish, muntazam jismoniy mashqlarni kanda qilmaslik hamda qon bosimini nazorat qilish zarur.
Izoh (0)